Analık izni dönüşü keyfi görev yeri değişikliği yapılamaz

20 Mayıs 2020 18:04

Analık izninden dönen kadın işçinin görev yeri keyfi bir biçimde değiştirilemez. İşçinin çalışma koşullarında aleyhte değişikliğe yol açacak bir değişikliği reddetme hakkı var.

Onur BAKIR

Okurumuzun Sorusu:

Merhaba. Ben hamileliğim sebebiyle 2019 yılının ağustos ayında doğum iznine çıktım. Doğum iznim bitiminde ücretsiz izin hakkımı kullandım. Mayıs 29’da ücretsiz iznim bitiyor ama işyerim hiçbir şekilde bana net cevaplar vermiyor. Çalıştığım kurumda müdür yardımcısı olarak izne çıktım. 3 buçuk yıldır aynı kurumda çalışıyorum. Pandemi döneminden dolayı izni 1 ay daha ertelediklerini; yıllık izinlerimi kullanacağımı öyle işe döneceğimi söylediler. Sorum şu ki beni başka mağazaya göndermeye çalışıyorlar. Benim müdür yardımcısı olduğum, hiçbir şekilde ilişiğimin kesilmediği mağazaya müdür yardımcısı nasıl tayin edebilirler? Bana bildirmeden benim mağazamı değiştirme haklarına sahipler mi? Ben mağazamı değiştirmek istemiyorum. Çünkü çocuğumu bırakacağım yere mevcut mağazam daha yakın. Neler yapabilirim?

Benzer bir soruya daha önce de yanıt vermiştik: Hamile işçi görev yeri değişikliğini kabul etmeyebilir.

Önce genel kurallara bir bakalım:

Bu tür görev yeri değişikliklerinde en önemli soru şu: İşveren işçinin onayını almadan işçinin görev yerini (mağazasını, fabrikasını, ofisini) değiştirebilir mi? Yoksa işverenin bu görev yeri değişikliğini yapabilmek için işçinin onayını alması mı gerekir?

Bu soruya yanıt verebilmek için:

1) İşçinin iş sözleşmesine, iş sözleşmesinde görev yerinin nasıl tanımlandığına ve görev yeri değişikliklerine ilişkin nasıl bir kural olduğuna bakmak gerekiyor.

2) İş sözleşmesindeki kural ne olursa olun, söz konusu görev değişikliğinin İş Yasası’nın 22. maddesinin kapsamına girip girmediğini netleştirmek gerekiyor.

Sonuç olarak söz konusu görev yeri değişikliği İş Yasası’nın 22. maddesi kapsamına giriyorsa, yani işçinin çalışma koşullarında aleyhte esaslı bir değişikliğe yol açıyorsa bu görev yeri değişikliğinin yapılabilmesi için:

1) İşverenin işçiye yazılı olarak teklifte bulunması,

2) İşçiye 6 iş günü düşünme süresi vermesi ve

3) İşçinin yazılı onayını alması gerekir.

4) İşveren bu kurala aykırı biçimde tek taraflı bir değişiklik yaparsa, bu değişiklik işçiyi bağlamaz ve işçi için haklı fesih (tazminatını alıp ayrılma) hakkı doğar.

Eğer söz konusu görev yeri değişikliği İş Yasası’nın 22. maddesi kapsamına girmiyorsa, işveren iş sözleşmesindeki kurala uygun biçimde işçinin onayı olmaksızın tek taraflı görev yeri değişikliği yapabilir. Ancak işveren bu yetkisini, objektif iyi niyet ve dürüstlük kuralları çerçevesinde kullanabilir. Yani işverenin tek taraflı görev yeri değişikliği yetkisini iyi niyetli kullanması gerekir.

Bu bilgiler ışığında okurumuzun durumuna geri dönelim.

Okurumuzun iş sözleşmesinde görev yeri değişikliğine ilişkin bir madde yer alıp yer almadığını bilmiyoruz. Böyle bir madde varsa bile bu maddenin içeriğini bilmiyoruz.

İki ihtimal üzerinden de gidelim.

1) Diyelim ki okurumuzun iş sözleşmesinde görev yeri değişikliğine ilişkin bir madde yok ya da bir madde var ama bu madde işçinin onayını zorunlu kılıyor. Bu durumda işveren okurumuzun yazılı onayını almadan görev yeri değişikliği yapamaz. İşveren tek taraflı (yani yasaya aykırı) bir görev yeri değişikliği yaparsa okurumuz haklı fesih yaparak işten ayrılabilir. Kıdem tazminatı ve diğer yasal haklarının yanı sıra ayrımcılık tazminatı da isteyebilir.

2) Diyelim ki okurumuzun iş sözleşmesinde görev yeri değişikliğine ilişkin işveren lehine bir madde var. Yani iş sözleşmesi işverene tek taraflı görev yeri (mağaza) değişikliği yapma yetkisi tanıyor. Bu durumda iki ayrı olguya bakacağız. Bu görev yeri değişikliği okurumuz aleyhine esaslı bir değişikliğe yol açıyor mu? İşveren bu yetkisini iyi niyet çerçevesinde mi kullanıyor?

Okurumuzun verdiği bilgiye göre bu mağaza değişikliği okurumuzun çalışacağı mağaza ile okurumuzun bebeğini bırakacağı yer arasındaki mesafeyi artırıyor. Yani hem emzirme iznini kullandığı sırada hem de sonrasında okurumuz için aleyhte bir duruma yol açıyor, okurumuzun yolda geçireceği sürenin artmasına yol açıyor.

Öte yandan olağan koşullarda bir işveren analık iznine ayrılan işçinin yerine geçici olarak başka bir işçiyi görevlendirir. İşverenin kadın işçinin 16 haftalık analık izni sonrası 6 aya kadar ücretsiz izin de kullanabileceğini göz önünde bulundurması gerekir. Ancak okurumuzun verdiği bilgilerden anlaşılan o ki, işveren iyi niyetli davranmıyor. Geçici olarak görevlendirilen işçiyi yerinde tutarken, okurumuzu 3 buçuk yıldır çalıştığı mağazadan başka bir mağazaya vermeye çalışıyor. Benzer birçok durumda gördüğümüz üzere, işveren okurumuzu kendi isteğiyle ayrılmaya bile zorluyor olabilir.

Her iki ihtimal bakımından da ben şu sonuca ulaşıyorum:

1) Okurumuza yapılmak istenen görev yeri değişikliği İş Yasası’nın 22. maddesi kapsamına giriyor ve okurumuzun yazılı onayının alınması gerekiyor. Okurumuz yazılı bir teklif gelirse bu değişikliği reddetme hakkına sahip. Okurumuzun bu değişikliği reddederken mevcut mağazasının bebeğini bırakacağı yere daha yakın olduğunu not düşmesinde de yarar var.

2) Eğer işveren okurumuza yazılı bir teklif yapmaz ama tek taraflı bir görev yeri değişikliğine giderse okurumuz İş Yasası’nın 24. maddesinin 2. fıkrası uyarınca haklı fesih yapabilir.

Son olarak şunu belirtelim. Okurumuz, işverenin tutumunu netleştirdikten sonra iş sözleşmesi ile birlikte bir avukattan destek almalı ve buna göre adım atmalı.