Okurumuzun sorusu: 18.12.2018 tarihinde ücretli analık iznim sona etmiştir. 19.12.2018 - 30.12.2018 tarihleri arasında hastalık raporum var. 3-4 Ocak 2019 tarihlerinde tam çalıştım. 7 Ocak 2019 tarihi itibariyle yarı zamanlı çalışmaya başladım. 7 Ocak- 8 Mart tarihleri arasında fiilen yarım çalıştım ancak İŞKUR beni 18.12.2019 tarihinden itibaren yarı zamanlı çalıştım olarak gösteriyor e devlette. Aralıkta herhangi bir yarım çalışmam olmadığı için ve işverenim yarı zamanlı çalışma SGK kodunu kullanmadığı de İŞKUR’dan ödeme alamıyorum. İŞKUR'a göre 7 Şubatta yarı zamanlı çalışmam bitiyor ancak ben 8 Marta kadar yarı zamanlı çalıştım bu aradaki ödenek de ödenmiyor. İŞKUR'a başvurduğumda "Hastalık raporu almanız sizin 7 Ocakta yarı zamanlıya başlamanızı sağlamaz. Böyle bir öteleme yapamazsınız analık izniniz biter bitmez yarı zamanlı başlar" deniliyor. Şubat ve mart aylarından ödenek alamadığım için mağduriyet yaşıyorum. Esas olarak sormak istediğim şey yarı zamanlı çalışmaya analık izni biter bitmez hastalık raporum olsa dahi başlamış olmak zorunda mıydım? Yoksa hastalık izni sonrası başlamış olmamla fiilen çalıştığım tarihler arasında İŞKUR’dan ödenek alabiliyor muyum? Bu işin yasal dayanağı nedir? Şimdiden teşekkür ederim.

Önce bir yarım çalışma hakkını anımsayalım.

İş Yasası’nın 74. maddesinde 2016 yılında yapılan değişikliğe göre kadın işçi 16 haftalık normal analık iznini kullandıktan sonra, birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda ise 180 gün boyunca “yarım çalışma” hakkını kullanabilir.

Kadın işçi haftalık çalışma süresinin yarısı kadar (22,5 saat) çalışır ve bu sürenin ücretini işvereninden alır, işveren bu sürenin primini de öder. Geri kalan sürede işçi ücretsiz izinli sayılır ve bu süre için yarım çalışma ödeneği İŞKUR tarafından ödenir. Yarım çalışma ödeneği 2019 yılı için günlük net 84,6 TL’dir. İŞKUR ayrıca yarım çalışma ödeneği ödediği gün kadar sigorta primi öder.

Yarım çalışma hakkından yararlanabilmek için:

Kadın işçinin:

1) Yarım çalışma yapıyor olması,
2) Hak sahipliğine konu olan çocuğun hayatta olması,
3) 4857 sayılı Kanunun 63. maddesinde belirtilen haftalık çalışma süresinin yarısı kadar fiilen çalışmış olması,
4) İşçi/personel adına doğum veya evlat edinme tarihinden önceki son üç yılda en az 600 gün işsizlik sigortası primi bildirilmiş olması,
5) Doğum ve evlat edinme sonrası analık hâli izninin bittiği tarihten itibaren 30 gün içinde İŞKUR’a doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma belgesi ile başvuruda bulunması gerekmektedir.

Yarım çalışma hakkından yararlanmak isteyen kadın işçinin
1) Yarım çalışma belgesi ile birlikte işyerine başvurarak yarım çalışma hakkını kullanmak istediğini iletmesi gerekmektedir.
2) Yarım çalışma belgesi iki nüsha olarak işveren tarafından doldurulacak, işçi de imza atacaktır. Yarım çalışma belgesinin bir nüshası işverende kalacak bir nüshası ise işçiye verilecektir.
3) İşçi kendine verilen yarım çalışma belgesi ile doğum izninin bittiği tarihten itibaren en geç 30 gün içinde İŞKUR’a başvuracaktır.

Olağan koşullarda yarım çalışmanın analık izninin ardından başlaması gerekmektedir. Çünkü işçinin yarım çalışma yapabileceği ve yarım çalışma ödeneği alabileceği süre, analık izninin bittiği tarihi takip eden gün başlar. Peki, okurumuzun örneğinde olduğu gibi kadın işçi analık izninin ardından rapor alırsa ve bu nedenle yarım çalışmaya geç başlarsa ne olacak?
Doğum ve Evlat Edinme Sonrası Yarım Çalışma Ödeneğine İlişkin Usul ve Esaslar’ın 4. maddesinde bu durumla ilgili şu iki düzenleme yer alıyor:

“Mücbir sebepler dışında, başvuruda gecikilen süre doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği almaya hak kazanılan toplam süreden düşülerek ödeme yapılır.”
“İşçi/personel, mücbir sebepleri belgelendirmek zorundadır. Mücbir sebebin başladığı tarih başvuru süresini durdurur. Mücbir sebebin başladığı tarihten bittiği tarihe kadar geçen süre toplam hak sahipliği süresinden düşülmez. Mücbir sebep yasal başvuru süresi içinde başlar. Yasal başvuru süresinin son gününden önce ortadan kalkan gerekçeler mücbir sebep olarak değerlendirilmez.”

Hastalık raporu, mücbir sebeptir. Analık izni sonrasında hastalık raporu alan işçinin, raporlu olduğu süre –yukarıdaki kural gereği- yarım çalışma ödeneği alacağı süreden düşülemez. Bu nedenle İŞKUR okurumuzun 12 günlük raporunu bu süreden indiremez. Okurumuzun yarım çalışma ödeneğinden yararlanabileceği süre, raporun bittiği tarihi takip eden günden başlar. Okurumuz ilk çocuğunu yaşama getirdiği için yarım çalışma süresi 60 gündür. Bu süre 31 Aralık 2018 tarihinde başlar ve 28 Şubat 2019 tarihinde (dâhil) sona erer. İŞKUR bu tarihi daha erkene çekemez. Okurumuz 28 Şubat 2019 tarihine kadar yarım çalışma ödeneği alabilir.

Okurumuz hastalık raporunun bir örneği ile İŞKUR’a itiraz dilekçesi verebilir, Yarım Çalışma Ödeneğine İlişkin Usul ve Esaslar’ın 4. maddesi uyarınca 28 Şubat 2019 tarihine kadar yarım çalışma ödeneği ödenmesini talep edebilir.

Not: İŞKUR bu örnekte hata yapmıştır. Ancak ne yazık ki okurumuz ve işvereni de hata yapmıştır. Normalde okurumuzun hastalık raporunun dönüşünde -iki gün de olsa- tam zamanlı çalışma yapmamış ve yarım çalışmanın başlangıç tarihinin 7 Ocak 2019 olarak belirlenmemiş olması gerekirdi. Yapılması gereken yarım çalışma belgesinde başlangıç ve bitiş tarihlerini 31 Aralık 2018 – 28 Şubat 2019 olarak belirtmek ve İŞKUR’a başvuru yaparken hastalık raporunun bir örneğini sunmaktı. Okurumuz 8 Mart’a kadar yarım çalışma yapmış olsa dahi, 28 Şubat 2019 tarihinden sonrası için yarım çalışma ödeneği alamaz. Çünkü yarım çalışmanın başlayacağı tarih, raporun bittiği tarihi takip eden gündür ve işçi bu tarihten başlayarak (birinci doğumda) 60 gün boyunca yarım çalışma yapabilir.