Okurumuzun sorusu:

Merhabalar. Ben özel bir firmada çalışıyorum. Yaklaşık 2 aydır bu işyerindeyim. 3-4 haftalık gebe olduğumu öğrendik. Bu hafta içi kontrollerimden sonra durumu işyerime de söyleyeceğim. Çekincem işten çıkarılmak. Bu konuda nasıl bir yol izlememi tavsiye edersiniz? Teşekkürler.

Öncelikle okurumuzu tebrik edelim, rahat ve sağlıklı bir hamilelik süreci dileyelim.

Okurumuz hamileliğini işverene bildirmekle doğrusunu yapıyor.ÇünküGebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğin 6. maddesinin 1. fıkrasına göre: “Çalışan, gebelik ve emzirmeye başlama halinde işverenini bilgilendirir”.

Dolayısıyla gebe olduğunu öğrenen kadın işçinin bir sağlık kuruluşundan gebeliğiyle alacağı belge ile en kısa sürede işvereni bildirme yükümlülüğü vardır.
İşçi hamileliğini işverenden gizler ve daha sonra bu durum anlaşılırsa işveren işçiyi (İş Yasası’nın 25. maddesinin 2. fıkrası uyarınca) tazminatsız ve ihbarsız işten çıkarabilir.

Gebeliğini işverene bildiren işçinin bu bildirimi, daha sonra ispatlayabileceği şekilde yazılı olarak yapmasında yarar vardır. Örneğin işvereni sözlü olarak bilgilendiren işçi, ayrıca işverene elektronik posta yoluyla da bilgilendirme yapabilir.

Çünkü tam da okurumuzun da endişe ettiği üzere işverenler, kadın işçileri sadece hamile oldukları için işten çıkarabilmektedir. İşverene daha sonra ispatı mümkün olacak şekilde bildirimde bulunmak, böyle bir olumsuzluk söz konusu olduğunda işçinin elini güçlendirecektir. Özellikle hamileliğin ilk dönemlerinde, yani hamileliğin dışarıdan anlaşılmasının güç olduğu dönemde işten çıkarma halinde yazılı bildirim yapmış olan işçi hamilelik nedeniyle işten çıkarıldığını daha kolay ispatlayabilecektir.

Aslında İş Yasası’na göre kadın işçi; cinsiyet, hamilelik ve doğum gibi gerekçelerle işten çıkarılamaz. Bu nedenlerle yapılan işten çıkarmalar İş Yasası’nın hem eşitlik ilkesini düzenleyen 5. maddesine hem de işten çıkarmaları düzenleyen 17. ve 18. maddelerine aykırıdır. Ancak bu yasal düzenlemelere rağmen işverenler yasaya aykırı davranabilmektedir.

Peki yasaya aykırı biçimde hamileliği nedeniyle işten çıkarılan kadın işçi ne yapabilir?

Bu sorunun iki yanıtı var. Çünkü yapılabilecekler kadın işçinin yasal “iş güvencesi” kapsamında olup olmadığına göre değişebiliyor.

İş güvencesi kapsamında olmak ve dolayısıyla işe iade davası açabilmek için işçinin “en az 30 işçi çalıştıran bir işyerinde, en az 6 aydır, belirsiz süreli iş sözleşmesi” ile çalışıyor olması gerekiyor. 30 işçi koşulu belirlenirken şu kıstaslar uygulanıyor: İş güvencesi için 30 işçi şartı aranır

Okurumuzun işyerinde 30 işçi çalışıp çalışmadığını bilmiyoruz. Ama zaten okurumuzun işyerindeki çalışma süresi henüz 2 ay. 30’dan çok işçi olsa bile okurumuz “6 ay çalışma” kuralına takılıyor. Sonuç olarak bu aşamada okurumuz iş güvencesi kapsamında değil. Hamilelik nedeniyle işten çıkarılırsa işe iade yoluna gidemez.

Peki ne yapabilir?

Okurumuz, kötü niyet tazminatı ya da ayrımcılık tazminatı talep edebilir. Kötü niyet tazminatı, okurumuzun ihbar süresinin üç katı tutarındaki ücretidir. Okurumuzun kıdemi 6 aydan az olduğu için ihbar süresi 2 hafta, alabileceği kötü niyet tazminatı 6 haftalık ücrettir. Ayrımcılık tazminatı ise işçinin 4 aya kadar ücreti tutarındadır (üst sınır 4 ay, tazminat tutarına hâkim karar verir).

Dolayısıyla olası bir işten çıkarma durumunda okurumuzun İş Yasası’nın 5. maddesi uyarınca ayrımcılık tazminatı talep etmesi daha mantıklı olacaktır. Okurumuz ayrıca ihbar süresi kadar önce haber verilmezse ihbar tazminatı ve diğer yasal haklarını (ödenmeyen ücret, fazla mesai vb.) talep edebilir. Henüz 1 yılı dolmadığı için kıdem tazminatı isteyemez.