Okurumuzun Sorusu:

Eşim 6.5 aylık hamile. İşten çıkarttılar. Nasıl bir yol izleyebiliriz?

Öncelikle bir noktayı netleştirelim. Mevzuatta hamile işçinin işten çıkarılamayacağına ilişkin bir kural yok. Mevzuatta kadın işçinin hamilelilik nedeniyle işten çıkarılamayacağına ilişkin bir kural var.

Eğer bir kadın işçi, sırf hamile olduğu için işten çıkarılırsa iki alternatif söz konusu. İşveren kağıt üzerinde gerçek olmayan bir gerekçe göstermiş olsa bile (örneğin performans düşüklüğü) bu yolları izlemek mümkün.

Hamilelik nedeniyle işten çıkarma halinde yapılabilecekler, işçinin iş güvencesi kapsamında olup olmamasına göre değişiyor.

İş güvencesi kapsamında olabilmek için işçinin:

1) En az 30 işçi çalıştıran bir işyerinde,

2) En az 6 aydır,

3) Belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışıyor olması gerekiyor.

Hemen önemli bir not düşelim. İşyerinde 30’dan az işçi olsa bile işverenin aynı işkolunda farklı işyerleri varsa ve bu işyerlerindeki toplam işçi sayısı 30’u geçiyorsa, yine bu koşul sağlanmış oluyor. Detaylar için bu yanıtımıza bakılabilir: İş güvencesi için 30 işçi şartı aranır

1) İşçi İş Güvencesi Kapsamındaysa

Eğer kadın işçi, iş güvencesi kapsamındaysa, işten çıkarıldığı tarihi takip eden 30 gün içinde arabulucuya başvurarak işe iadesini isteyebilir. Arabulucuda anlaşma sağlanamadığı takdirde de 15 gün içinde iş mahkemesinde işe iade davası açabilir. İşçi, işe iade davasını kazanır ancak işveren işçiyi işbaşı yaptırmazsa, işçiye 4 aylık boşta geçen süreye ilişkin ücretini ve mahkemenin karar vereceği 4 ila 8 aylık ücret arasında iş güvencesi tazminatını ödemek zorundadır. İşçinin hak kazandığı ama işçiye ödenmeyen kıdem ve ihbar tazminatı gibi hakları saklıdır. Bu haklar, ayrıca talep edilebilir.

2) İşçi İş Güvencesi Kapsamında Değilse

Eğer kadın işçi, iş güvencesi kapsamında değilse, işe iade yoluna gidemez. Bu durumda kadın işçi, kötü niyet tazminatı ya da ayrımcılık tazminatı isteyebilir. Ne yazık ki bu iki tazminat aynı anda istenemez. Kötü niyet tazminatı işçinin ihbar süresinin 3 katı tutarındadır. Ayrımcılık tazminatı ise 4 aya kadar ücret tutarındadır.

Eğer kadın işçinin işyerindeki toplam hizmet süresi 3 yıldan fazla ise ihbar süresi 8 hafta, kötü niyet tazminatı ise 24 haftalık (yaklaşık 6 aylık) ücret tutarındadır. Dolayısıyla hizmet süresi 8 haftadan fazla olan işçilerin en fazla 4 ay olan ayrımcılık tazminatı yerine, yaklaşık 6 aylık ücrete denk gelen kötü niyet tazminatı talep etmesi daha avantajlıdır.

Eğer işçinin işyerindeki toplam hizmet süresi 1 buçuk yıldan az ise tam tersi söz konusudur. Bu durumda kötü niyet tazminatı, hizmet süresi 6 aydan az olan işçi için 6 haftalık ücrete, 6 ay-1,5 yıl arası olan işçi için 8 haftalık ücrete denk gelmektedir. Dolayısıyla 4 aylık ücret tutarında ayrımcılık tazmninatı istemek daha avantajlıdır.

İşyerindeki hizmet süresi 1 buçuk ile 3 yıl arası olan işçilerin alabileceği kötü niyet tazminatı ile ayrımcılık tazminatı hemen hemen eşittir (kötü niyet tazminatı 16 haftalık ücret, ayrımcılık tazminatı 4 aya kadar ücret).

Aynı iş güvencesi kapsamında olan işçiler gibi iş güvencesi kapsamında olmayan işçilerin de hak kazandığı ama işçiye ödenmeyen kıdem ve ihbar tazminatı gibi hakları saklıdır. Bu haklar, ayrıca talep edilebilir.

Sonuç olarak okurumuzun eşi, iş güvencesi kapsamında ise birinci yolu, iş güvencesi kapsamında değilse ikinci yolu izleyebilir.

Not: Analık ödeneğinden yararlanabilmek için kadın işçinin analık istirahatine ayrılacağı tarihte sigortalılık halinin devam etmesi gerekmektedir. Yani kadın işçinin 32. hafta başı itibarıyla hâlâ sigortalı çalışıyor olması ya da 32. hafta başından geriye doğru son 10 gün içinde işten çıkarılmış ya da ayrılmış olması gerekmektedir (çünkü işten çıkarmayı takip eden 10 gün içinde sigortalılık hali devam etmektedir). Ne yazık ki okurumuzun eşi yaklaşık 28. haftada işten çıkarılmıştır ve 10 gün ilave edilse bile 32. hafta başına ulaşılamamaktadır. Bu nedenle okurumuzun eşinin analık ödeneği alabilmesi için 32. haftadan önce sigortalı bir işe girmesi gerekmektedir.