Okurumuzun Sorusu:

Eşim hamile. 6. Ayımıza girdik daha yeni. İşyerindeki patronu işten çıkarmak istiyor fakat ona yanlışlar yaptırmaya çalışıyor. Ön muhasebe işi yapıyor eşim. Patron fatura kestiriyor daha sonra “faturayı yollama ben götüreceğim” diyor patronu ama götürmüyor. Sonra “sen bu faturayı neden yollamadın, hep hata yapıyorsun, beni zarara uğratıyorsun” diyerek işten çıkarmak istiyor. Eşimin hamileliğini öğrendiğinden beri ambargo uygulayıp işten ayrılması için uğraşıyor. Ne yapmamız gerekir işten çıkarırsa? 

Öncelikle okurumuzu ve eşini tebrik edelim. Mutlu ve rahat bir hamilelik süreci, kolay ve sağlıklı bir doğum dileyelim.

Ancak görüldüğü üzere güzel dileklerimizin önünde koca bir engel var! Hamile olan işçiye mobbing uygulayıp işten ayrılmasını sağlamaya çalışan; bu yöntem işe yaramadığı takdirde de işçiyi hata yapmış gibi gösterip tazminatsız işten çıkarmayı amaçlayan bir patron!

Okurumuzun eşinin yaşadığı süreç klasik bir mobbing örneğidir. İşverenin aracı hamilelik nedeniyle ayrımcılık yapmak, işçiyi hataya zorlamak, işçiyi hata yapmış gibi göstermektedir. İşverenin amacı işçiyi yıldırmak, işçinin kendi isteğiyle işten ayrılmasını sağlamaktır. Bütün bunlarla birlikte sistematik bir biçimde uygulanan bir yıldırma politikası söz konusudur.

İşte buna mobbing diyoruz!

Peki, okurumuzun eşi ne yapabilir? İki farklı yöntem önereceğim. İkisinin de artıları ve eksileri var.

1. YOL: HAKLI FESİH

Birincisi haklı fesih. Mobbinge uğrayan işçi İş Yasası’nın 24. maddesinin 2. fıkrası uyarınca haklı fesih yapabilir. Bu durumda:

1) İşçinin kıdemi 1 yıldan fazla ise işçi kıdem tazminatını talep edebilir. Ayrıca diğer yasal haklarını da (örneğin hak ettiği ancak kullanmadığı yıllık izinler, ödenmeyen fazla mesailer vb.) isteyebilir.

2) Uğradığı zarar nedeniyle maddi ve/veya manevi tazminat davası açabilir. İş Yasası’nın 26. maddesi uyarınca ayrıca tazminat talep edebilir.

3) Son 3 yıl içinde toplam 600 gün primi varsa, haklı fesih yaptığı için işsizlik ödeneği alabilir.

4) Analık ödeneği alabilmek için doğumdan önce işçinin analık istirahatine ayrıldığı tarih itibariyle (32. haftanın dolduğu gün) sigortalılığın devam etmesi gerekmektedir. Okurumuzun eşi hamileliğin 6. ayına yeni girmiştir, yani 22. haftanın içindedir. Okurumuzun eşi haklı fesih yaptığı takdirde, sigortalılığı 10 gün daha devam edecek, ardından sona erecektir. Sonuç olarak önümüzdeki birkaç hafta içinde haklı fesih yoluna gidildiğinde, 10 gün daha eklense bile 32. haftanın dolduğu güne ulaşamıyoruz. Bu nedenle de analık ödeneğine hak kazanamıyoruz. Bununla birlikte yukarıda belirttiğim 2. madde uyarınca okurumuzun eşinin hak kazanamadığı analık ödeneğini işverenden tazminat olarak talep etmesi hukuken mümkün.

5) Okurumuzun eşi haklı fesih yaptığı takdirde, işveren çok büyük ihtimalle bu feshi kabul etmeyecek, kıdem tazminatını ödemeyecektir. Bu durumda okurumuzun eşinin önce arabulucuya gitmesi, anlaşma sağlanamadığı takdirde de dava açarak haklarını talep etmesi; davada da mobbingi ispatlaması gerekecektir. Ne yazık ki mobbingi ispatlamak çok kolay değil. Bu yanıtımızda mobbingi ispatlamak için neler yapılması gerektiğini detaylarıyla açıklamıştık: Mobbingin ispatı için delil biriktirmek önemli! Mobbing nedeniyle haklı fesih yapılacaksa, okurumuzun eşinin bu yanıtımızda yer alan bilgiler uyarınca bir ön hazırlık yapmasında yarar var!

2. YOL: ÖNLEM ALMAK, DELİL-BELGE BİRİKTİRMEK

Gelelim ikinci yönteme. Okurumuzun eşi haklı fesih yapmadığı takdirde, işverenin ayak oyunlarına karşı önlem almalı. Mümkün mertebe yaptığı işleri belgelemeli. Örneğin işveren fatura kestirip, “faturayı ben vereceğim” deyip vermiyorsa, okurumuz faturayı kestikten sonra işverene faturanın ilgili bilgilerini de içeren bir mail atarak, faturayı işverene teslim ettiğini kayıt altına alabilir. Böylece işverenin okurumuzun eşini işten çıkarması halinde olası bir davada kullanılabilecek delilleri biriktirmiş oluruz.

Buna rağmen işveren okurumuzun eşini işten çıkarırsa, 1) Okurumuzun eşi iş güvencesi kapsamındaysa işe iade davası açabilir, 2) İş güvencesi kapsamında değilse ayrımcılık ya da kötü niyet tazminatı ve diğer yasal haklarını talep edebilir. Bu yanıtımızda her iki durumla ilgili detaylı bilgiler mevcut: Hamilelik nedeniyle çıkarılan işçi ‘ayrımcılık’ tazminatı isteyebilir 

TERAZİYE KOYARSAK…

Şimdi bu iki yöntemi terazinin iki kefesine koyalım. Mobbing nedeniyle haklı fesih yaptığı takdirde okurumuzun eşi içinde bulunduğu baskı koşullarından kurtulmuş olacak. Mobbing hem annenin hem çocuğun sağlığına zarar verebileceği için, bu yol anne ve çocuğun sağlığını korumak bakımından avantajlı. Okurumuzun eşinin bu durumda analık ödeneğine hak kazanması zor ancak işsizlik ödeneğine hak kazanması mümkün. Ancak bu durumda okurumuzun eşinin yasal haklarını elde edebilmesi için uzun bir yargı süreci ile karşı karşıya kalması kuvvetle muhtemel. Öte yandan mobbingi ispatlaması da gerekecek. Bununla birlikte okurumuzun eşinin dava yoluyla geç de olsa tüm haklarına ulaşması hukuken mümkün. Ancak okurumuzuneşi, işini ve ücretini de kaybetmiş olacak ve daha sonra yeniden iş bulması gerekecek.

2. yöntem izlendiği takdirde okurumuzun eşi olası işten çıkarmaya karşı kendini güvence altına almış olacak. İşveren okurumuzun eşini işten çıkarmadığı takdirde, okurumuzun eşi 32. haftada analık istirahatine ayrılıp analık ödeneği alabilir. Analık izni bittiğinde de işine geri dönebilir. Ancak işveren okurumuzu işten de çıkarabilir. İşveren büyük ihtimalle, İş Yasası’nın 25. maddesinin 2. fıkrasına dayanarak tazminatsız işten çıkarma yoluna gidecektir. Bu durumda işveren kıdem tazminatı ödemeyeceği gibi okurumuzun eşi işsizlik ödeneği de alamaz. Öte yandan işten çıkarma hamileliğin 32. haftasının dolduğu günden 10 gün geriye giderek ulaştığımız tarihten önce bir tarihte olursa, okurumuzun yine analık ödeneği alamayabilir. Bununla birlikte işten çıkarmayı işverenin yaptığı koşullarda dava yoluyla işten çıkarmanın hamilelik nedeniyle yapıldığı ispatlamak, mobbingi ispatlamaktan görece daha kolay. Ancak okurumuzun eşinin 2. yöntemi tercih ettiği takdirde, mobbinge uğradığı, baskı gördüğü bir işyerinde analık iznine kadar çalışmaya devam etmesi gerekiyor. Bu durum anne ve çocuğun sağlığına zarar verebilir…

İki yöntemin de artılarını ve eksilerini sıralamaya çalıştım. Ortada çok açık bir mobbing olmasına rağmen, mobbingin ispatı ile ilgili güçlüklerden kaynaklı olarak, doğrudan birinci yolu öneremiyorum. Ve fakat hiçbir şey annenin ve çocuğun sağlığından daha önemli değil. Annenin psikolojik tacize uğradığı, baskı ve tehdit altında çalıştığı bir ortam, annenin ve çocuğun sağlığını riske atabilir ve düşüğe bile yol açabilir. Dolayısıyla tüm olumsuzluklarına rağmen, 1. yöntem benim için daha ağır basıyor…

Şüphesiz takdir okurumuzun ve eşinin…