Okurumuzun Sorusu:

Kız kardeşim bir fabrikada çalışıyor. 17 haftalık hamile, istirahat etmesi ve çalışmaması adına bir rapor yazıldı. Bu rapor 1 aylık ve her ay yenilenerek 3 ay yazılacak. 32. hafta dolduğunda analık raporuyla mecburi izne ayrılacak. Ama 2 gün önce işyerine gidip insan kaynaklarına bunu sunduğunda “tazminatını al çık bu kadar olamaz” demişler. Ama kardeşimin bu işe ihtiyacı var. Nasıl bir yol izleyebiliriz. Lütfen yardımcı olur musunuz?

Olağan koşullarda kadın işçiler hamilelik sırasında analık iznine ayrılana kadar çalışabilirler. Ancak bazı gebeliklerde annenin ve/veya bebeğin sağlığı için kadın işçinin çalışmaması ve daha erken rapor alması gerekebilmektedir.

İş Yasası’nın 25. Maddesinin 1. fıkrasına göre:

“…işçinin hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işveren için iş sözleşmesini bildirimsiz fesih hakkı; belirtilen hallerin işçinin işyerindeki çalışma süresine göre 17’nci maddedeki bildirim sürelerini altı hafta aşmasından sonra doğar. Doğum ve gebelik hallerinde bu süre 74 üncü maddedeki sürenin bitiminde başlar”.

Bu maddenin anlamı şudur; Normal analık izni dışında, kadın işçinin hamilelik sürecinde ya da doğum sonrası rapor alması halinde, işçinin raporlu olduğu süre işçinin ihbar süresini 6 hafta aşarsa, işveren işçiyi işten çıkarabilir. Bu durumda işveren işçiye ihbar süresi kullandırmaz, ihbar tazminatı ödemez; ancak işçi 1 yılını doldurmuşsa işveren işçiye kıdem tazminatı ödemek zorundadır.

Yani kadın işçinin hamileliği sırasında rapor alması ve hatta uzun süreli rapor alması işverene tek başına işten çıkarma yetkisi vermez. İşçinin aldığı raporun (ya da art arda aldığı raporların toplam süresinin) işçinin ihbar süresine 6 hafta ilave edilerek elde edilecek süreyi aşması gerekir. Altını çizelim, analık izinleri bu süreye dâhil değildir.

İş Yasasının 17. maddesine göre ihbar (bildirim) süresi işçinin bu işyerinde çalıştığı süreye göre değişmektedir:

a) İşçinin kıdemi 0-6 ay arası ise ihbar süresi 2 hafta,
b) İşçinin kıdemi 6 ay – 1,5 yıl ise ihbar süresi 4 hafta,
c) İçinin kıdemi 1,5 yıl – 3 yıl arası ise ihbar süresi 6 hafta,
d) İşçinin kıdemi 3 yıldan fazlaysa ihbar süresi 8 haftadır.

Bu süreler asgari olup, iş sözleşmesi ya da toplu iş sözleşmesi ile artırılabilir.

İşveren, hamilelik sırasında ya da sonrasında rapor alan işçiyi, ancak raporlu olduğu süre yukarıda belirttiğimiz “ihbar süresi + 6 haftayı” aşarsa işten çıkarabilir. Bu süre dolana kadar, işverenin bu maddeye dayanarak işçiyi işten çıkarması olanaklı değildir.

Dönelim okurumuzun kardeşinin durumuna. Okurumuzun kardeşinin analık iznine ayrılacağı tarihe kadar toplam raporlu olacağı süre “ihbar süresi + 6 haftayı” aşmadığı sürece bir sıkıntı yok. Bu işler, hukuk bilmez, hak bilmez insan kaynakları müdürünün keyfine göre belirlenmiyor. Bu işler, kanunla belirleniyor. İnsan kaynaklarının “tazminatını al çık bu kadar olamaz” cümlesinin hiçbir hukuki karşılığı ve değeri yok.

Bu aşamada okurumuzun kardeşinin raporunu işverene sunması yeterli. Çıkışını istemesine ya da başka bir şey yapmasına gerek yok. Çünkü okurumuzun ihbar süresi ne kadar olursa olsun “ihbar süresi + 6 hafta” henüz dolmuş değil. Eğer işveren okurumuzu henüz bu süre dolmadan işten çıkarırsa, okurumuzun kardeşi, önce arabulucuya giderek, anlaşma olmadığı takdirde de dava yoluyla işe iadesini isteyebilir.

Kaldı ki okurumuzun kardeşinin çalıştığı işyeri sendikalı ve toplu iş sözleşmeli bir işyeri. Okurumuzun kardeşinin ihbar süresi toplu iş sözleşmesi ile artırılmış olabilir. Buna bakmak gerekiyor. Öte yandan birçok toplu iş sözleşmesine göre işçinin işten çıkarılması “İşyeri Kurulu” kararına bağlı. Dolayısıyla okurumuzun kardeşi muhakkak işyeri sendika temsilcisi ve sendika ile de görüşmeli.