Okurumuzun sorusu:

Hamile olduğum için işyerindeyken daha sık tuvalete gitmeye ihtiyacım oluyor. Müdürüm her tuvalete gittiğimde dik dik bakıyor. Geçenlerde de ikaz etti. Tuvalete sık gittiğim için işten çıkarılabilir miyim? Tuvalette geçen süreyi ücretimden kesebilirler mi?

Bu köşede kadın işçilerin sorularını yanıtlamaya başlamadan önce de hamile ya da doğum yapmış kadınların çalışma yaşamı ve haklarıyla ilgili birçok sorun yaşadığını biliyordum. Ancak bu sorunların bu kadar çeşitli olduğunu bilmiyordum…

SAĞLIK BAKIMINDAN HAMİLELİKTE TUVALET İHTİYACI

Önce meselenin sağlık boyutu ile başlayalım. Okurumuzun sorusunu paylaştığım değerli hocam Prof. Dr. Nilay Etiler, hamilelik sürecinde kadınların daha sık idrar yapma ihtiyacı olduğuna dikkat çekti. İdrarı tutmanın özellikle gebelik döneminde kolay olmadığına, ciddi ağrıya neden olacağına işaret eden Nilay hoca, ayrıca mesanede idrar birikmesi üzerine, mesanenin sertleşeceğini, biriken idrarın böbreklere doğru baskıda bulunacağını ve böbreklere de zarar verme olasılığı olduğunu da belirtti.

Hamile kadınların idrarlarını uzun süre tutmaya çalışmasının hem annenin hem de bebeğin sağlığına zarar vereceğini belirten Nilay hoca, gebelik döneminde idrar yollarında enfeksiyon riskine de dikkat çekerek, özellikle gebeliğin erken döneminde düşüklerin bile yaşanabileceğini vurguladı. Kadın işçilerin daha az tuvalete gitmek için su tüketimini azaltması halinde ise hem annenin hem bebeğin susuz kalabileceğini kaydeden Nilay hoca, hamile kadınların ihtiyaç duydukları kadar sıvı tüketmesi gerektiğini ifade etti.

İŞ HUKUKU BAKIMINDAN HAMİLELİKTE TUVALET HAKKI

Görüldüğü üzere hamilelik sırasında kadınların ihtiyaç duyduklarında tuvalete gitmeleri hem anne hem bebeğin sağlığı bakımından büyük önem taşıyor. Peki, iş hukuku bu konuda ne diyor?

Her şeyden önce tuvalete gitmek insani ve zorunlu bir ihtiyaçtır. Tuvalet ihtiyacının ara dinlenmeleri sırasında giderilmesi mümkün olmakla birlikte; işçinin mesai sırasında da zorunlu tuvalet ihtiyacını giderme hakkı vardır. Sözün özü, tuvalete gitmek bir haktır!

Daha önce de detayları ile incelediğimiz üzere işveren, kadınlar ve erkekler için ayrı tuvalet olanağı sağlamak zorundadır. Detaylar için: İŞYERİNDE KADINLAR TUVALETİ YASAL ZORUNLULUKTUR

Hamile ve emziren kadın işçiler ise iş hukuku bakımından özel olarak korunması gereken işçilerdir.

Öte yandan Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğin 1 numaralı ekinde gebe, yeni doğum yapmış ve emziren kadın işçiler için alınması gereken önlemler sıralanmıştır. Okurlarımız bu önlemlere BURADAN ulaşabilir.

Bu yönetmelik ekinde hamile kadın işçilerin tuvalet hakkı özel olarak, şu şekilde düzenlenmiştir:

“Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren çalışanın sık tuvalete gitme ihtiyacı göz önüne alınarak uzun süreli çalışmalar ve ekip çalışmaları bu gereksinime uygun olarak düzenlenir, ayrıca enfeksiyon ve diğer hastalıklara karşı gerekli hijyen şartları sağlanır.”

Görüldüğü üzere mevzuatta, hamile işçilerin sık tuvalete gitme ihtiyacına yer verilmiş ve bu ihtiyaç için özel önlemler alınması öngörülmüştür.

Öte yandan bu yönetmelik ekine göre gebe kadınların “sık ve ani tuvalet ihtiyacı” gebe çalışanların sağlığına yönelik izleme ve önlem faaliyetlerinin bir parçasıdır. Bu çerçevede:

1) Düzenli beslenme, yeme, içme imkanları,

2) Tuvaletin yakınlığı, uygunluğu, yıkanma imkanları,

3) Hijyen,

4) İş ve iş mahallini bırakmada zorluk

gibi faktörlerin göz önünde bulundurularak gerekli önlemlerin alınması ve kolaylığın sağlanması gerekmektedir.

Sonuç olarak gebe işçilerin sık ve ani tuvalet ihtiyacı mevzuatta yer almakta; bu ihtiyacı uygun koşullarda giderme hakkı hukuksal olarak güvence altına alınmış bulunmaktadır.

KADIN İŞÇİLER NELER YAPABİLİR?

Dolayısıyla okurumuz, ne zaman ihtiyaç hissediyorsa o zaman tuvalete gidebilir. Daha doğrusu, kendi sağlığı ve bebeğinin sağlığı için tuvalet ihtiyacını geciktirmeksizin karşılamasında yarar vardır.

Bu hak istismar edilmediği, kötüye kullanılmadığı sürece işveren, tuvalette geçen süreleri çalışma süresinden düşemez, bu sürenin ücretini kesemez.

Öte yandan okurumuzun sırf sık tuvalete gittiği için işten çıkarılması İş Yasası’na, İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası’na ve ilgili yönetmeliğe aykırı olacak; okurumuz tüm yasal haklarını arayabilecektir. Okurumuz, iş güvencesi kapsamında ise işe iade davası yoluna gidebilir, değilse kötü niyet tazminatı talep edebilir. Okurumuzun kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, ayrımcılık tazminatı ve diğer yasal hakları ayrıca saklıdır.

Eğer okurumuzun tuvalete gitmesi engellenirse, okurumuz haklı fesih yoluna giderek, kıdem tazminatı ve ayrıca ayrımcılık tazminatı gibi yasal haklarını talep edebilir.

Her iki durumda da okurumuz, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikâyette bulunabilir. İşverenin ilgili yönetmeliğe uymadığı tespit edildiğinde idari para cezası kesilecektir.

Son olarak şunu da belirtelim. Müdürün okurumuzu göz hapsine alması, ikaz etmesi yasal kurallara aykırıdır. Bu durum devam ettiği takdirde okurumuz, müdürü hem işverene hem de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikâyet edebilir. Hatta müdür bunu sistematik hale getiriyorsa mobbingin varlığından ve mobbinge bağlı haklardan bile söz etmek olanaklı hale gelir. Okurumuz bu durumda haklı fesih yapabilir ve uğradığı zararın tazmini için dava açabilir.