Okurumuzun sorusu:

Özel bir şirkette çalışmaktayım ve hamileyim. Beni herhangi bir sebepten dolayı işten çıkartabilirler mi?

Öncelikle okurumuza rahat ve sağlıklı bir hamilelik süreci dileyelim ve şimdiden okurumuzu tebrik edelim.

Bir noktayı açıklığa kavuşturalım. İş Yasası’nda hamile işçilerin işten çıkarılamayacağına ilişkin bir kural yok. Yani hamilelik durumu işçilere özel bir yasal güvence sağlamıyor.

İş Yasası’nın 18. maddesine göre “hamilelik ve doğum” işten çıkarma gerekçesi olamaz. Yani kadın işçi sırf hamile olduğu ya da doğum yaptığı için işten çıkarılamaz. İş Yasası’nın 5. maddesine göre ise cinsiyet ve gebelik nedeniyle ayrımcılık yapılamaz.

Yani işveren hamile işçiyi sırf hamile olduğu, analık izni kullandığı ya da doğum yaptığı için işten çıkaramaz.

Daha da somutlayalım. Örneğin hamile işçi, yapmakla yükümlü olduğu görevi kendine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar ederse tazminatsız işten çıkarılabilir. İşçinin hamile olması işten çıkarmaya engel teşkil etmez.

Ama hamile işçi görevini gerektiği gibi yapmasına rağmen işveren sırf hamile olduğu için işçiyi işten çıkarırsa bu İş Yasası’na aykırı olur.

Peki, işveren kadın işçiyi hamilelik nedeniyle işten çıkarırsa kadın işçi ne yapabilir? Ya da işveren kadın işçiyi aslında hamile olduğu için işten çıkarır ancak kâğıt üzerinde farklı bir gerekçe göstererek asıl niyetini gizlemeye çalışırsa kadın işçi ne yapabilir?

Bu soruların yanıtları işçinin “iş güvencesi” kapsamında olup olmadığına göre değişiyor.

Bir işçinin iş güvencesi kapsamında yer alabilmesi için İş Yasası’nın 18. maddesinin getirdiği 3 koşul vardır:

1) İşçinin 30 veya daha fazla işçi çalıştıran bir işyerinde,

2) En az 6 aydır,

3) Belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışması.

İş Yasası’nın yine 18. maddesine göre “İşverenin aynı işkolunda birden fazla işyerinin bulunması halinde, işyerinde çalışan işçi sayısı, bu işyerlerinde çalışan toplam işçi sayısına göre belirlenir”. Detaylar için bu yanıtımıza bakılabilir. İş güvencesi için 30 işçi şartı aranır. https://ekmekvegul.net/haklarimiz-var/is-guvencesi-icin-30-isci-sarti-aranir

Bu koşulları sağlayan ve iş güvencesi kapsamında olan hamile işçi, hamilelik nedeniyle işten çıkarılırsa, işe iade talebiyle arabulucuya başvurabilir, anlaşma sağlanamadığı takdirde de işe iade davası açabilir.

Bu koşulları sağlamadığı için iş güvencesi kapsamında olmayan hamile işçi işe iade davası açamaz ancak “kötü niyet tazminatı” ya da “ayrımcılık tazminatı” talebiyle arabulucuya başvurabilir, anlaşma sağlanamadığı takdirde de dava açabilir.

Her iki durumda da kadın işçi 1 yılını doldurmuşsa kıdem tazminatı, ihbar süresi kadar önce haber verilmezse ayrıca ihbar tazminatı, hak kazandığı ancak kullanmadığı yıllık izinlerin ücreti ve diğer yasal haklarını (ödenmemiş ücret, fazla mesai vb.) talep edebilir.

Son olarak şunu belirtelim. İşveren hamilelik nedeniyle yaptığı işten çıkarmayı başka bir gerekçenin arkasına gizlemeye çalışsa bile işçi yasal yollara başvurabilir. Örnek bir vaka için şu yanıtımıza bakılabilir: Hamilelik nedeniyle işten çıkarmaya karşı haklarımız var!