Göç İdaresi Dairesi tarafından 21 Nisan 2022 tarihi itibariyle kayıt altına alınmış 3 milyon 762 bin mülteci ülkemizde yaşıyor. Özellikle 18 yaş altı sığınmacı çocukların fazla olması eğitim ayağının önemini ortaya koyuyor. Milli Eğitim Bakanlığı’nın son verilerine göre anaokulu, ilkokul, ortaokul ve lisede kayıtlı 771 bin mülteci çocuk eğitim alıyor. Eğitim çağında olup da okula gitmeyen mülteci çocuk sayısı ise 432 bin civarında. Mülteci çocuklar, yeni bir çevreye, kültüre ve dilini bilmedikleri bir ortama katılarak bir taraftan da hayatlarını sürdürme mücadelesi veriyor.

Göçmen ve mülteci çocukların okullarda en çok yaşadığı problem dil sorunu. Göç etmiş çocukların birçoğu Türkçe bilmiyor ve bu yüzden akranlarıyla ve öğretmenleriyle iletişim kurmakta güçlük yaşıyor. Bazı çocukların ilkokulda Türkçeyi öğrenerek eğitim seviyelerinde ilerleme kaydettikleri, bazılarının ise dil seviyeleri gözetilmeden yaşlarına göre sınıflara yerleştirilmelerinden kaynaklı Türkçe okuma ve yazma öğrenemediklerini gözlemliyoruz.

Öğretmenler ise mülteci çocuklara yönelik dil öğretme noktasında yeterliliklere sahip değil. Bu durum gerekli bilimsel çalışmaların yapılmamasından da kaynaklı hem öğretmenleri hem de mülteci çocukları sınıflarda çaresizliğe itiyor. Ailelerin Arapçayı unutmak kaygısı ile Türkçeyi günlük hayatta kullanmaya mesafeli durması da bir başka durumu işaret etmektedir.

ÖĞRETMENLER ODASINDA OLMAMASI GEREKENLER

Mülteci çocukların okullarda aldığı eğitimde karşılaştıkları zorluklardan biri de ötekileştirici uygulamalara maruz kalmak. Eğitim politikalarının yetersizliği, kalabalık sınıflar, fiziksel ve donanım yeterliliğine sahip olmayan okullar mülteci çocuklara yönelik dışlayıcı ifadeler ve davranışlarda kendini gösteriyor. Öğretmen odalarında bile “Zorla da olsa bu çocuklara Türkçeyi öğreteceğiz”, “Ben bunlar yüzünden çocuğumu sokağa çıkaramıyorum”, “Hümanistim ama bu kadar da değil. Bunlar geldi okul bozuldu” gibi söylemleri sık sık duyar olduk. Böylece eğitimdeki tahribatın sonucu savaş mağduru çocuklara yüklemek en kolay yol olarak izleniyor.

Sınıf içinde akranları tarafından dışlayıcı tutuma maruz kalan mülteci çocuklar derslerde ve teneffüslerde kendileri gibi mülteci akranlarıyla yan yana gelmeyi tercih etmeye itiliyor. Bu da çocuklarda sosyal ve duygusal gelişimini engelleyerek o ortama ait olmadığı, öteki olduğu algısını pekiştiriyor.

EĞİTİMDEKİ MÜLTECİ KIZ ÇOCUĞU SAYISI AZALIYOR

Mülteci çocukların yaşadıkları bunlarla da sınırlı değil. Savaşın mağduru bu çocuklar ekonomik yetersizlikten kaynaklı erken yaşta çalışmak zorunda kalıyorlar. Okullarda sürekli devamsızlık yapan öğrencilerin çoğunu mülteci çocuklar oluşturuyor. Çocukların ailelerine ekonomik katkı sağlamak için az bir ücretle bedenlerinin kaldıramayacağı işlerde çalışmak zorunda olması küçük yaşta bedenlerinin ve emeklerinin sömürülmesine yol açıyor. Ülkemizde gün geçtikçe artan çocuk işçiliği, Suriyeli mülteci çocuklarla beraber daha da artmıştır. Okullarda bununla ilgili denetim sağlanması, öğrencilerin devam kontrolünün takibinin yapılması, her çocuğun parasız eğitim hakkına kavuşması için acilen bir çalışma yapılması elzem.

Bir taraftan da okullardaki mülteci kız çocuklarının sayılarındaki azalma da gözden kaçmıyor. Özellikle ilkokul eğitimi sonrasında kız çocukları okullardan alınıyor, aile içinde çocuk ya da anne, babaya bakma, ev içi temizlik işleriyle yükümlü kılınıyor. Ailelerin yaşadığı yoksulluktan kaynaklı bir nüfus eksilir düşüncesiyle de kız çocuklarının erken yaşta evlendirilmesi de yaygın bir hal almış durumda.

Mülteci kız çocukları hangi gerekçeyle olursa olsun eğitim hakları ellerinden alınamaz, bu sorunlara dair tedbirlerin alınması, çocukların güvenle eğitim alabilecekleri imkanların sağlanması önemli. Ayrıca mülteci çocuklar için eşitlikçi politikalarla, cinsiyetçi ve ayrımcılıktan arındırılmış, ön yargılardan uzak, nitelikli bir eğitim programına acilen ihtiyaç var.

Görsel: Canva