Bir okurumuzun sorusu:

Çalıştığım fabrikada emzirme odası az sayıda kadın işçi olduğu gerekçesi ile mescide dönüştürüldü. Süt sağan tek kadın işçi benim. Dediler ki “Mescidin kullanılmadığı saatte orayı kullan”. Ne yapabilirim?

Daha önce işverenlerin emzirme odası ve kreş açma yükümlülüğünü şu yanıtımızda detayları ile ele almıştık: Emzirme odası açılması için en az 100 kadın işçi şartı

YASAL KURAL

Özetle söyleyecek olursak:
İşyerindeki kadın çalışan sayısı 100-150 arasında ise işveren sadece emzirme odası kurmak zorundadır. Kadın çalışan sayısı 150’den fazla ise işveren hem kreş hem emzirme odası işlevlerini görecek bir yurt kurmak zorundadır.
Yönetmeliğe göre oda ve yurt açma yükümlülüğünün belirlenmesinde, işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın çalışanların toplam sayısı dikkate alınır.

100’DEN FAZLA KADIN İŞÇİ VARSA

Eğer okurumuzun çalıştığı işyerinde (aynı belediye sınırları içinde birden çok işyeri varsa işyerlerinin genelinde) kadın çalışan sayısı 100’den fazla ise işveren emzirme odası kurmak zorundadır. Bu sayı belirlenirken kaç kadın işçinin çocuğunu emzirdiğine (ya da süt sağdığına) bakılmaz. Yaşları ve medeni durumları ne olursa olsun toplamda kaç kadın işçi çalıştığına bakılır.
Eğer 100’den fazla kadın işçi olmasına rağmen işveren emzirme odasını mescide dönüştürdüyse İş Yasası’na ve Gebe Veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları Ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğe aykırı davranmış demektir.
Durum buysa okurumuz işverene yasal yükümlülüğünü hatırlatıp yukarıda bahsettiğim yönetmeliğe uygun bir emzirme odası sağlanmasını talep edebilir. İşveren bu talebin gereğini yerine getirmezse, okurumuz işvereni Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikâyet edebilir ya da haklı fesih hakkını kullanarak işyerinden ayrılabilir. Bu durumda kıdem tazminatının ödenmesi gerekir. Ödenmez ise okurumuz önce arabuluculuğa giderek, anlaşma sağlanamadığı takdirde de dava yoluyla kıdem tazminatı ve diğer yasal haklarını talep edebilir.

100’DEN FAZLA KADIN İŞÇİ YOKSA

Gelelim ikinci ihtimale. Eğer işyerinde 100’den fazla kadın işçi olmadığı, yani yasal zorunluluk olmadığı halde emzirme odası kurulmuş; ancak daha sonra işveren bu emzirme odasını mescide dönüştürmüşse ne olacak? Altını çizerek söyleyelim. “100 kadın işçi” emzirme odasını yasal zorunluluk haline getirmektedir. Ancak 100 kadın işçi olmasa bile işyerinde emzirme odası kurulabilir.

Eğer işyerinde yasal zorunluluk olmadığı halde emzirme odası kurulmuşsa ve bu oda kullanılıyorsa, bu durum artık işyeri uygulaması halini almıştır. İşverenin bu işyeri uygulamasını (emzirme odasını) kaldırması ya da başka bir odaya dönüştürmesi için işçilerin onayı gerekir. Çünkü emzirme odasının kaldırılması, işçilerin aleyhine esaslı bir değişikliktir ve böyle bir değişiklik için İş Yasası’nın 22. maddesi gereği işçilerin onayı aranır. İşveren işçilerin onayını almadan tek taraflı olarak emzirme odasını mescide dönüştüremez. Kadın işçilere “Mescidin kullanılmadığı saatte orayı kullan” diyemez.

Eğer durum buysa, yani işveren işyeri uygulamasını işçilerin onayı olmaksızın ortadan kaldırmışsa, okurumuz işverene bunun İş Yasası’nın 22. maddesine aykırı olduğunu hatırlatarak uygun bir emzirme odası sağlanmasını talep edebilir. İşveren bu talebin gereğini yerine getirmezse, okurumuz işvereni Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikâyet edebilir ya da okurumuz haklı fesih hakkını kullanarak işyerinden ayrılabilir. Bu durumda kıdem tazminatının ödenmesi gerekir. Ödenmez ise okurumuz önce arabuluculuğa giderek, anlaşma sağlanamadığı takdirde de dava yoluyla kıdem tazminatı ve diğer yasal haklarını talep edebilir.

MESCİT EMZİRME ODASI OLARAK KULLANILAMAZ!

Emzirme odalarının nasıl olacağı, Gebe Veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları Ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelikte açıkça düzenlenmiştir.

Bu yönetmeliğe göre emzirme odalarının, sadece çocuk emzirmek için tahsis edilmiş odalar olması gerekmektedir.
Yönetmeliğin 4 sayılı ekine göre, yasal zorunluluk kapsamına giren işyerlerindeki emzirme odaları ve çocuk yurtları şu şartlara uygun olmalıdır: (GEBE VEYA EMZİREN KADINLARIN ÇALIŞTIRILMA ŞARTLARIYLA EMZİRME ODALARI VE ÇOCUK BAKIM YURTLARINA DAİR YÖNETMELİK EK IV)

Dolayısıyla emzirme odası sadece emzirme amacı ile kullanılabilir. Emzirme odası mescit olarak kullanılamaz. Ya da mescit aynı zamanda emzirme odası olarak kullanılamaz.

Bir odanın hem mescit hem emzirme odası olarak kullanılması, kadın işçinin sağlığına, çocuğun sağlığına ve hijyen kurallarına aykırıdır. Bir kadın işçinin normalde erkekler tarafından kullanılan bir alanı emzirme amacı ile kullanmak istememesi son derece doğaldır.
İşyeri yasal zorunluluk kapsamında olmaza bile emzirme odasının sadece kadın işçilere emzirme amacıyla tahsis edilmiş bir oda olması gerekir.