Sandık Lekesi

KÜLTÜR SANAT

Sandık Lekesi

07 Haziran 2017 09:47

Sema Kaygusuz öyküleriyle yakın geçmişe götürür bizleri. Okurunu şaşırtan, sürprizli öyküler değildir bunlar. İnsanı sarsan, benimsediğimiz kalıpları sorgulatan, sınırları zorlayan öykülerdir.

Tuba KIR

Sema Kaygusuz’un 2ooo yılında yayımlanan ve yayımlandığı yıl Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü’nü alan ‘Sandık Lekesi’ isimli kitabını okuduğumda birbirinden bağımsız on üç öyküden ve içimizden seçtiği, her an karşımıza çıkabilecek kahramanlarından çok etkilenmiştim.
Sema Kaygusuz öyküleriyle yakın geçmişe götürür bizleri. Okurunu şaşırtan, sürprizli öyküler değildir bunlar. İnsanı sarsan, benimsediğimiz kalıpları sorgulatan, sınırları zorlayan öykülerdir. Öykülerinde şaşırtmaca ve sürpriz olmasa da okuru sıkmayan, zorlamayan gizem ve şüphe vardır. Tek bir cümle ile bazen ipucu verir, bazen kuşku yaratır.
Öykülere ayrı ayrı baktığımızda ortak bir temaya rastlanmaz. Taşra ve şehir öyküleri gibi bir ayrımda yapamayız. Kitapta yer alan ‘Engereğin Oğlu’ ve ‘Oğul’ köy hikayeleridir. ‘Tacettin’ Beyoğlu’nda, ‘Küllük’ ise Amerika’da yaşanan bir olayı anlatır.
Öykülerde zaman belirsiz diyebiliriz. Kimi öykülerde mevsim, ay ya da gün içindeki saat verilir. Ancak geçtikleri yıllara ait net bir bilgi yoktur. Sadece son öykü Kırlangıç’ın doksanlı yıllarda olduğunu tahmin edebiliriz.
Kaygusuz mekânın farklılığını da ustaca dile yansıtır. Beyoğlu’nda korkak bir kabadayıyı ele aldığı Tacettin isimli öyküsünde argo bir dil kullanmıştır. Sahnelemeleri ile film tadı veren Tacettin kitabın beğenilen öykülerindendir.
Yine kitabın sevilen öykülerinden biri olan Engereğin Oğlu, köyün en temiz, en uğurlu, en sessiz evinde yaşayan Ziver’in oğlu Azen’in elinde can veren engerek yılanını konu eder. Ayrıca öyküde ‘s’ harfinin baskın olarak kullanılmasıyla yılanın çıkardığı sese de gönderme yapılmıştır.
Kitabın ilk öyküsü Ortadan Yarısı’nda, karnında çıkan yarayla günden güne çürüyen Ömer Bey ve yıllarca ona sıkıntı veren kocasına sahte bir üzüntü duyan Gülümser Hanım Teyzeden bahsedilir. Yaradan yayılan ‘öfkeli kokunun’ tasviri ise tüm duyuları harekete geçirip, insanın yüzünü buruşturmasına neden olur.
‘Elif’in E’ sinde, geleneksel aile yapısında aslında erkeğin gücünün göstermelik olduğu ve kadının zekâsını kullanarak erkeğe istediğini yaptırdığını ve bunu da sanki erkek istemiş gibi göstererek aile içindeki huzuru ve dengeyi sağladığı mesajını bulabilirsiniz.
Son olarak Sema Kaygusuz’un Sandık Lekesi kitabında bana en çok dokunan Aşkâr adlı öyküden kısa bir bölümü paylaşmak isterim.
“Gülsüm ağzına kadar dolu kazanı tek koluyla çekiştirip kızın dizlerine yaklaştırdı. Canan, anasının tombul ayaklarına baktı sonra. O etli ayakların kaygan taşlara nasıl da sağlam bastığını gördü. Arası açık ayak parmaklarının her birinin bir kanca gibi nasıl da yere yayılıp yapıştığını, o kara topukların koca kadını taşımak için nasıl da çatır çatır yarıldığını gördü.”