Okurumuzun Sorusu:

İnternet hem işimizi kolaylaştırdı, hem zorlaştırdı. İnternet bilgiyi daha kolay yaygınlaştırmayı sağlıyor ama bir yandan da yanlış bilginin yayılmasına neden oluyor.

Bugünkü sorumuz da yanlış bilginin yayılmasının sonuçlarından kaynaklanıyor.

Sosyal Güvenlik Kurumu, taşerondan kadroya ve 4-c’den 4-b’ye geçirilenlerle ilgili bir genelge yayınladı. Bu genelge aslında yasalardan bihaber bazı kurumların uygulamadaki yanlışlarını düzeltmeye yönelikti.

Genelge aslında basit bir yasal kuralı hatırlatıyordu: Taşerondan kadroya (ya da şirketlere) geçirilen işçiler adına taşeronda olduğu gibi kadrodayken de işsizlik sigortası primi ödenmeye devam edecektir. 4-c’den (geçici personel) 4-b’ye (sözleşmeli personel) geçirilenler için ise dün olduğu gibi bugün de işsizlik sigortası primi ödenmeyecektir.

Ancak bu genelge internette o kadar yanlış yorumlarla ve haberlerle birlikte yaygınlaştı ki, kadroya geçirilen işçileri paniğe sürükledi. İşçiler, dün ödemedikleri bir primin bugün kesileceği ve ücretlerinin düşeceği endişesine kapıldı.

Oysa böyle bir durum söz konusu değil. İşçiler adına işsizlik sigortası primi ödenmesi yasal bir zorunluluktur. İşçiler taşerondayken işçilerin brüt ücretinden işsizlik sigortası primi kesiliyordu. İşçiler kadroya geçtikten sonra da bu kesintinin devam etmesi gerekiyor. Tüm işçiler gibi kadrolu işçiler adına da işsizlik sigortası primi ödeniyor. Dolayısıyla yeni bir prim, yeni bir kesinti, işçi ücretlerine kesinti söz konusu değil.

Sadece ve sadece işçiler adına işsizlik sigortası primi kesintilerini –hatalı bir biçimde- yapmamış olan bazı kamu kurumları, bu kesintileri geçmişe dönük olarak yapacak ve primleri ödeyecek. Yani işçilere kesinti yapılmadığı için yanlışlıkla fazladan ödenen tutar varsa bu tutar geri alınacak. Hata düzeltilecek. Primleri doğru biçimde kesilmiş ve ödenmiş işçiler için ise hiçbir işlem yapılmayacak.

Durum bundan ibaret. Daha detaylı bilgi edinmek isteyenler ise bu karmaşa üzerine hazırladığım bilgi notunu inceleyebilirler.

BİLGİ NOTU:

TAŞERONDAN KADROYA GEÇİRİLEN İŞÇİLER DÜN OLDUĞU GİBİ BUGÜN DE İŞSİZLİK SİGORTASI PRİMİ ÖDEMEYE DEVAM EDECEKTİR!
4-C'DEN, 4-B'YE GEÇİRİLENLER, DÜN DE İŞSİZLİK SİGORTASI KAPSAMINDA DEĞİLDİ, BUGÜN DE DEĞİL!
SGK GENELGESİ KURALI DEĞİŞTİRMEMEKTE, SADECE BİLGİLENDİRME YAPMAKTADIR!
BİR BELİRSİZLİK YA DA TEREDDÜT YOKTUR. OLSA OLSA KAMU KURUMLARININ HUKUK BİLMEZLİĞİ, İŞ BİLMEZLİĞİ VARDIR!
EĞER KAMU KURUMLARI İŞÇİLERDEN YÜZDE 1'LİK İŞSİZLİK SİGORTASI PRİMİ İŞÇİ PAYINI KESMEMİŞ, HATA İLE İŞÇİYE ÖDEMİŞSE, YANLIŞLIKLA VE HAKSIZ ÖDENEN TUTARLAR İŞÇİLERDEN GERİ TAHSİL EDİLEBİLECEKTİR
BU GENELGEDEN KAYNAKLI OLARAK HİÇBİR BİÇİMDE İŞÇİLERE GEÇMİŞE DÖNÜK ÖDEME YAPILMASI SÖZ KONUSU DEĞİLDİR

1) Söz konusu SGK genelgesi herhangi bir yasal kuralı değiştirmemiştir.
2) Genelgenin uygulamada görülen aksaklıkları / yanlışları gidermek üzere çıkarıldığı anlaşılmaktadır.
3) Genelge basit bir yasal gerçeği tekrar ifade etmekten başka hiçbir şey yapmamaktadır. Taşerondan kadroya (4-d'ye) geçirilen işçiler, dün olduğu gibi bugün de işsizlik sigortasına tabidir. Kadroya ya da belediye şirketlerine geçiş hiçbir biçimde bu kuralı etkilemez. İşçi dün de işçiydi, bugün de işçi. İşçi dün de işsizlik sigortası kapsamındaydı, bugün de işsizlik sigortası kapsamında. Kadrolu işçiliğin Devlet Memurları Kanunu 4. maddesinin (d) fıkrasında tanımlanmış olması, işçilerin Devlet Memurları Kanuna tabi olduğu anlamına gelmez.
Bir de 4-c'den (geçici personel) 4-b'ye (sözleşmeli personel) geçirilenler var. 4-c'liler zaten işsizlik sigortası kapsamında değildi ve 4-c'liler adına işsizlik sigortası primi ödenmiyordu. 4-b statüsü de işsizlik sigortası kapsamında değil. Dolayısıyla 4-c'den 4-b'ye geçenler, dün olduğu gibi bugün de işsizlik sigortası primi ödemeyecek.
4) Sonuç olarak işçiler adına dün (taşeronda) olduğu gibi bugün de (kadroda-şirkette) işsizlik sigortası primi ödenmesi gerekmektedir. 4-c'den 4-b'ye geçenler için dün olduğu gibi bugün de işsizlik sigortası primi ödenmeyecektir.
5) Habertürk'te yayımlanan ve kafa karışıklığına yol açan haberde "bir tereddüt yaşandığı" ve SGK'nın "belirsizliği giderdiği" belirtiliyor. Uzaktan yakından alakası yok! Bu konuda hiçbir biçimde belirsizlik yoktu. Yasal kural son derece açık. Türkiye'de evvelden beri kadrolu olan işçiler adına zaten işsizlik sigortası fonu çıktığından beri işsizlik sigortası primi ödeniyor. Dolayısıyla tereddüt ya da belirsizlik yok, olsa olsa bazı kamu kurumlarının hukuk bilmezliği, iş bilmezliği ve işgüzarlığı var.
"Kadroya geçen taşeron işçi işsizlik sigorta primi ödeyecek" şeklindeki haber başlığı tam bir facia! Bu başlık, sanki işçilerin daha önce prim ödemediği, artık prim ödemeye başlayacağı izlenimine yol açıyor. Bu haberi yapan ve tanıdığım deneyimli gazeteci arkadaşın bu başlığı kendi seçtiğine ihtimal vermiyorum. Kötü bir editöryal müdahale olsa gerek. Doğru haber başlığı "Kadroya geçen işçi, işsizlik sigortası primi ödemeye devam edecek" olabilirdi...
6) Genelgeye göre (eğer kendi hukuk bilmezlikleri ve işgüzarlıklarından dolayı) işçiler adına işsizlik sigortası primi ödemeyen kamu kurumları varsa bu kurumlar geçmişe dönük olarak prim ödeyecektir. Yani yasal kurala uygun davranmayanlar, yanlışlarını düzeltecektir.
7) İşsizlik sigortasında çalışan payı yüzde 1, işveren payı yüzde 2'dir. İşçinin yüzde 1'lik payı, işçinin brüt ücretinden kesilen yüzde 15'lik sigorta primi paketinin içindedir. Bu pay yüzde 15'lik sigorta primi içinde işçinin brüt ücretinden kesilir. İşverenin yüzde 2'lik payı ise yine işçinin brüt ücreti üzerinden hesaplanır ancak işveren bunu işçinin brüt ücretinden kesmez, kendisi ayrıca öder, yani bu tutar ücretin işverene maliyeti içindedir.
8) Asgari ücret üzerinden somutlayalım.

Brüt asgari ücret 2029,5 TL.
Önce bu brüt ücretten yüzde 15 sigorta primi kesilir.
Bu yüzde 15 şöyle dağılır: Yüzde 14 (sigorta primi işçi payı= 284,13 TL) + yüzde 1 (işsizlik sigortası primi işçi payı = 20,3 TL) = 304,43 TL.
2.029,5 - 304,43 = 1.725,07

Elde ettiğimiz tutar vergi matrahı. İşçinin gelir vergisi dilimine göre bu rakamdan yüzde 15, 20 ya da 27 oranında gelir vergisi ve ayrıca yüzde 0,759 oranında damga vergisi kesilir.
Diyelim ki işçi yüzde 15'lik dilimde.
Bu durumda işçinin gelir vergisi 258,76 TL. Damga vergisi ise 15,4 TL, Toplam vergi 274,16 TL.
Bu kesintiyi de yaptığımızda (1.725,07 - 274,16) net asgari ücrete ulaşırız = 1.450,91
Bu rakam, asgari geçim indirimi öncesi net asgari ücrettir (yüzde 15'lik dilimde!!!)
Bu tutara asgari geçim indirimini ekleyip, işçiye ödenecek ücreti buluruz. Diyelim ki işçi bekar. Bu durumda:
1.450,91 + 152,21 = 1.603,12 TL.

Bir de işçiye yansımayan işverenin kendi sigorta primi yükümlülükleri var. İşverenin prim yükümlülüklerini de işçinin brüt ücreti üzerinden (2.029,5 TL) hesaplayacağız.
İşverenin işsizlik sigortası primi payı yüzde 2= 40,59 TL
İşverenin sigorta primi payı yüzde 15,5 = 314,57 TL (aslında bu oran yüzde 20,5, ancak 5 puanlık indirim nedeniyle yüzde 15,5 dedik).
İşverenin toplam prim payı 40,59 + 314,57 = 355,16
Asgari ücretin işverene maliyeti 2.029,5 + 355,16 = 2.384,66 TL.
Görüldüğü üzere işsizlik sigortası priminin yüzde 1'lik işçi payı işçinin brüt ücretinden kesiliyor. İşverenin payı ise yine brüt ücret üzerinden hesaplanıyor, ancak işçinin ücretinden kesilmiyor. İşveren bunu ayrıca cebinden ödüyor.

9) Gelelim en can alıcı meseleye. Uygulamada hata varsa bu nasıl düzeltilecek, işçiye nasıl yansıyacak?

İki ihtimal var:
a) İşveren işçinin işsizlik sigortası primi payını hiç kesmemiş ve dolayısıyla işçiye fazladan ödeme yapmış olabilir. Bu durumda asgari ücretli bir işçiye Nisan ayından bu yana her ay 20,30 TL fazladan ödeme yapılmıştır (bu tutar işçinin prime esas brüt ücretine göre değişir, işçinin brüt ücretinin yüzde 1'idir).
Böyle bir durumda işveren ödemediği işçi payını 23 Eylül'e kadar SGK'ya bildirecek ve ödeyecektir. İşçiye hata ile yapılan fazla ödeme işçiden geri tahsil edilebilecektir. İşçiye bu tutarın hata ile ödenmiş olması, işçiye kazanılmış hak teşkil etmez!
Öte yandan artık işçilerin brüt ücretinden her ay yüzde 1 daha kesinti yapılacaktır (yani zaten olması gerektiği gibi toplamda yüzde 15).
Ancak, işveren kendi işsizlik sigortası primi payını (yüzde 2) da ödemediyse, bunu kendi cebinden geçmişe dönük olarak ödeyecek ancak bunu işçiye yansıtamayacaktır.

b) İşveren, işçinin işsizlik sigortası primi payını işçinin brüt ücretinden kesmiş ancak SGK'ya yatırmamış olabilir. Bu durumda işveren, SGK'ya bildirimde bulunarak kestiği ancak yatırmadığı primleri ödeyecektir. Bu ihtimalde işçiye herhangi bir yansıma olmayacaktır.

10) Kadroya ya da belediye şirketlerine geçirilen işçiler, geçmiş aylara ilişkin bordrolarını kontrol edebilir. Eğer brüt ücretlerinden yüzde 15 sigorta primi kesintisine gidildiyse hiçbir sıkıntı yok. Ancak eğer işçilerden yüzde 15 değil yüzde 14 sigorta primi kesintisi yapılmış ise hata var demektir. Bu işçilere haksız ve yanlış biçimde fazla ödeme yapılmıştır ve bu yanlış ödeme geri tahsil edilecektir.

Son olarak aklımın almadığı bir mesele var. Bu genelgeden "geçmişe dönük ödeme alacakları" sonucunu çıkaranlar varmış! Söyleyecek söz bulamıyorum... Kadroya geçen taşeron işçiler, -gerçek anlamda kadro verilmediği, ücret eşitliği sağlanmadığı, Yüksek Hakem toplu iş sözleşmesine ve 4+4'e mahkum edildiği için- çok düşük ücretlerle çalışmaya devam ediyor. Ancak bunun çözümü sinekten yağ çıkarmaya çalışmak değil, bir araya gelmek ve hak ettiğini talep etmektir!