Okurumuzun sorusu:

Öncelikle okurumuzu tebrik edelim, rahat ve sağlıklı bir hamilelik süreci dileyelim.

Okurumuzun sorusuna geçmeden önce gebe çalışanların ne zaman ve nasıl çalıştırılabileceğine ilişkin yasal düzenlemelere bir bakalım.

Hamile işçilerin ne zaman ve nasıl çalıştırılabileceği İş Kanunu ve yönetmeliklerle düzenlenmiştir. Yasal kurallara göre:

* “Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılamaz" (İş Yasası madde 74).

* “Kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar" (Gebe veya Emziren Kadınların Çalışma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik madde 8).

* “Kadın çalışanlar, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar …gece postalarında çalıştırılamaz” (Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik madde 9).

* “Gebe veya emziren çalışan günde 7,5 saatten fazla çalıştırılamaz” (Gebe veya Emziren Kadınların Çalışma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik madde 9).

* “Fazla Çalışma Yaptırılmayacak İşçiler: c) … Gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçiler” (İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği madde 8).

* “Fiziksel ve zihinsel yorgunluk ile ilgili olarak; gebe veya emziren çalışanın çalışma saatleri ve ara dinlenmeleri geçici olarak yeniden düzenlenir, söz konusu çalışanların çalışma saatlerinin gece süresine ve gebe çalışanların çalışmalarının günün erken saatlerine rastlamaması için gereken önlemler alınır” (Gebe veya Emziren Kadınların Çalışma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik ek-1).

* Gebe işçilerin çalışma saatleri, koşulları, yerleri ve biçimi ile ilgili olarak gerekli önlemler alınır. Bu önlemler Gebe veya Emziren Kadınların Çalışma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğin 1 sayılı ekinde detaylı biçimde düzenlenmiştir (BURADAN ulaşabilirsiniz).

* İşyerinde risk değerlendirilmesi yapılırken gebe çalışanların durumu dikkate alınır ve risk değerlendirmesinin sonuçlarına göre gerekli önlemler alınır (İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu madde 10).

Bu kuralları özetleyecek olursak, 1) Gebe işçiler günde 7,5 saatten fazla çalıştırılamaz, 2) Gebe işçilere fazla mesai yaptırılamaz, 3) Gebe işçiler yarısından fazlası 20:00-06:00 arasına denk gelen gece vardiyalarında çalıştırılamaz, 4) Gebe işçiler 20:00-06:00 saatleri arasında çalışmaya zorlanamaz, gebe işçinin mesai süresinin bu saatlere denk gelmeyecek şekilde düzenlenmesi gerekir, 5) Hekim raporu ile gerekli görülmesi kaydıyla gebe işçiler, sağlıklarına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır, 6) Gebe işçilerin çalışma ve dinlenme süreleri özel olarak düzenlenir, 7) Gebe işçilerin sağlık ve güvenliği için gerekli tüm önlemler işverence alınır.

Görüldüğü üzere mevzuatta gebe işçilerin bayramlarda ve resmi tatillerde çalıştırılamayacağına ilişkin bir kural bulunmamaktadır. Bu hususta gebe işçiler de diğer işçilerle aynı kuralla tabidir.

İş Kanunu’nun 44. maddesine göre “Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir.”

Eğer okurumuzun iş sözleşmesi ya da toplu iş sözleşmesinde ulusal bayram ve genel tatil günlerinde (resmi ve dini bayramlarda) çalışma yaptırılabileceğine ilişkin bir hüküm varsa, okurumuz -işverenin talebi halinde- bu günlerde çalışmakla yükümlüdür.

Eğer iş sözleşmesi ya da toplu iş sözleşmesinde bu konuya ilişkin bir hüküm yoksa, onay alınmadığı sürece okurumuz bu günlerde çalışmak zorunda değildir. Eğer onay alınmışsa, okurumuz -işverenin talebi halinde- çalışmakla yükümlüdür.