Okurumuzun Sorusu:

Merhabalar. Bir konu hakkında bilginiz varsa sizlere danışmak, sizlerden yardım almak istiyorum. Eşim KYK Kurumunda özel güvenlik görevlisi olarak 3 vardiyalı olarak çalışmakta (07:00-15:00, 15:00-23:00, 23:00-07:00). Son çıkan kanun gereği özel güvenliklere dilekçe vermeleri halinde 12 saat çalışma hakkı tanındı. Tüm çalışanlar (08:00-20:00, 20:00-08:00) çalışmak için dilekçe verdi, fakat müdür kabul etmiyor. Gece 23:00’te bir bayanın servis olmadan toplu taşıma aracı ile işe gitmesi veya 23:00’te işten çıkması ister istemez tedirgin ediyor beni. İş Kanunu’na göre “gece vardiyası en geç 20:00’da başlayacak” diyor müdürler. Dilekçeyi kabul etme zorunluluğu yok mu acaba, bilgi verebilir misiniz?

Önce gece vardiyasının tanımı ile başlayalım. Çünkü gece çalışması (vardiyası) müdürün iddia ettiği şekilde belirlenmiyor.

İş Yasası’nın 69. maddesine göre “Çalışma hayatında ‘gece’ en geç saat 20:00’de başlayarak en erken saat 06:00’ya kadar geçen ve her halde en fazla on bir saat süren dönemdir.”

Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 7. maddesine göre ise “Çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan bir postanın çalışması, gece çalışması sayılır.”

Okurumuzun eşinin bugün itibarıyla çalıştığı 15:00-23:00 vardiyası, gece vardiyası değildir. Çünkü çalışma süresinin yarısından çoğu 20:00-08:00 arasında değildir.

Ancak 20:00-08:00 vardiyası, tartışmasız gece vardiyasıdır.

Gelelim işverenin servis yükümlülüğüne.

Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmeliğin 6. maddesine göre gece vardiyasında çalışan kadın işçilere ilişkin işverenin yükümlülüğü şu şekilde:

“Belediye sınırları dışındaki her türlü işyeri işverenleri ile belediye sınırları içinde olmakla beraber, posta değişim saatlerinde toplu taşıma araçları ile gidip gelme zorluğu bulunan işyeri işverenleri, gece postalarında çalıştıracakları kadın çalışanları, sağlayacakları uygun araçlarla ikametgâhlarına en yakın merkezden, işyerine götürüp getirmekle yükümlüdür.”

Bu maddeden de görüleceği üzere:

a) Belediye sınırları dışındaki her türlü işyeri için işverenler, gece vardiyalarında çalıştırdığı kadın işçileri işyerine götürüp getirmekle yükümlüdür.

b) Eğer işyeri belediye sınırları içindeyse, posta değişim saatlerinde toplu taşıma araçları ile gidip gelme zorluğu olup olmadığına bakılacak, eğer zorluk varsa, işverenin gece vardiyalarında çalıştırdığı kadın işçileri işyerine götürüp getirme yükümlülüğü doğacaktır.

Gelelim okurumuzun eşinin durumuna. Eğer işyeri belediye sınırları dışında ise işveren okurumuzun eşini 20:00-08:00 vardiyasında çalıştırdığında servis sağlamak zorunda.

Eğer işyeri belediye sınırları içindeyse ama toplu taşıma araçları ile gidip gelmekte sıkıntı varsa, işveren yine servis sağlamak zorunda.

Ne yazık ki 15:00-23:00 vardiyası, gece vardiyası sayılmadığı için böyle bir yükümlülük doğmuyor.

Şimdi de ikinci meseleye bakalım.

İş Kanunu’nun 69. maddesine göre genel kural olarak “İşçilerin gece çalışmaları yedi buçuk saati geçemez”. Ancak 2015’te bu maddeye ilave edilen istisnaya göre “Ancak, turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir”.

Dolayısıyla bu sektörlerde çalışan işçilere, yazılı olarak onaylarının alınması şartıyla günde 11 saati aşmamak (1 saatlik ara dinlenmesi ile 12 saat) üzere 7,5 saatten fazla gece çalışması yaptırılabilir.

Görüldüğü üzere yasa “yaptırılabilir” diyor. Yani işçinin yazılı onay vermesi ya da talep etmesi halinde bir zorunluluk getirmiyor, işverene seçim hakkı tanıyor, son sözü işverene bırakıyor. Dolayısıyla okurumuzun eşi ve diğer çalışanlar yazılı onay ya da talep dilekçesi verse bile işverenin bunu kabul etmeme yetkisi bulunmaktadır. Bir başka deyişle işveren dilekçeyi kabul etmek zorundadır ancak bu dilekçedeki talebi yerine getirmek zorunda değildir.