Okurumuzun Sorusu:

Merhaba ben 4 yıldır bir kurumsal şirkette çalışmaktayım. Bizim gün içinde 450 dakika çalışma süremiz var artı 90 dakika mola hakkımız var.Malumunuz hamileyken sık sık bazı şikayetlerden ötürü veya özel ihtiyaçlarımızdan dolayı molaya çıkmamız gerekebilir, bu da günlük yapmamız gereken maksimum mola dakikamızın dışına çıkmamıza neden oluyor. Ay sonuna gelince biz bu belirlenen mola oranını aşmış oluyoruz. Konuya gelince yöneticim bana fazla kullandığım mola sebebiyle yazılı uyarı verileceğini ve bu nedenle hak etmiş olduğum performans primini alamayacağımı söyledi. Bu durumda ne yapmalıyım? Bunu yapmaları hak mıdır, şimdiden çok teşekkür ederim.

Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğin 1 numaralı ekinde gebe, yeni doğum yapmış ve emziren kadın işçiler için alınması gereken önlemler sıralanmıştır.

Bu yönetmelik ekinde hamile kadın işçilerin tuvalet hakkı özel olarak, şu şekilde düzenlenmiştir:

“Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren çalışanın sık tuvalete gitme ihtiyacı göz önüne alınarak uzun süreli çalışmalar ve ekip çalışmaları bu gereksinime uygun olarak düzenlenir, ayrıca enfeksiyon ve diğer hastalıklara karşı gerekli hijyen şartları sağlanır.”

Görüldüğü üzere mevzuatta, hamile işçilerin sık tuvalete gitme ihtiyacına yer verilmiş ve bu ihtiyaç için özel önlemler alınması öngörülmüştür.

Öte yandan bu yönetmelik ekine göre gebe kadınların “sık ve ani tuvalet ihtiyacı” gebe çalışanların sağlığına yönelik izleme ve önlem faaliyetlerinin bir parçasıdır. Bu çerçevede:

1) Düzenli beslenme, yeme, içme imkanları,

2) Tuvaletin yakınlığı, uygunluğu, yıkanma imkanları,

3) Hijyen,

4) İş ve iş mahallini bırakmada zorluk

gibi faktörlerin göz önünde bulundurularak gerekli önlemlerin alınması ve kolaylığın sağlanması gerekmektedir.

Sonuç olarak gebe işçilerin sık ve ani tuvalet ihtiyacı mevzuatta yer almakta; bu ihtiyacı uygun koşullarda giderme hakkı hukuksal olarak güvence altına alınmış bulunmaktadır.

Bu çerçevede söyleyecek olursak:

1) Okurumuza hamilelik nedeniyle daha sık ihtiyaç molasına çıkması ve olağan mola süresini aşması nedeniyle yazılı uyarı verilmesi Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğe aykırıdır.

2) Bu yazılı ihtar, hamile işçilerin özel olarak korunması gerektiğini düzenleyen İş Yasası ile İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na da aykırıdır.

3) Okurumuzun mola süresini aşması nedeniyle performans primi hakkından mahrum bırakılması yine ilgili yasa ve yönetmeliklere aykırı olduğu gibi İş Yasası’nın 5. maddesi ile düzenlenen eşit davranma ilkesine de aykırılık teşkil etmektedir.

Peki okurumuz ne yapabilir?

1) Yukarıdaki yönetmelik hükmünü göstererek yazılı uyarı verilmemesini ve performans priminin kesilmemesini talep edebilir.

2) Buna rağmen uyarı verilir ve performans primi kesilirse, okurumuz İş Yasası’nın 24. maddesinin 2. fıkrası uyarınca haklı fesih yaparak kıdem tazminatı ve diğer yasal haklarının yanı sıra ayrımcılık tazminatı ve mahrum bırakıldığı tüm haklarını (performans primi vb.) önce arabulucu, anlaşma olmazsa da dava yoluyla talep edebilir.

3) Okurumuz haklı fesih yapmaksızın (işten ayrılmaksızın) mahrum bırakıldığı performans primi ile ayrımcılık tazminatını 5 yıl içinde önce arabulucuya giderek, anlaşma olmazsa da dava yoluyla isteyebilir. Yani okurumuz çalışmaya devam ederken de bu haklarını yasal yollarla talep edebilir. Önemli olan 5 yıllık zaman aşımı süresinin aşılmamasıdır.

4) Okurumuz ister işten ayrılsın ister ayrılmasın Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına şikâyette bulunabilir.

5) En önemlisi de okurumuz ihtiyacı kadar molaya çıkmaya devam edebilir. Eğer işveren yazılı ihtar vermeye devam eder ve okurumuzu bu nedenle işten çıkarırsa bu İş Yasası’na aykırı bir işten çıkarma olur ve okurumuz tüm yasal haklarını yine arabulucu-dava yoluyla talep edebilir.

Hamilelikte tuvalet molasına çıkma hakkına ilişkin detaylı bilgilere ve konunun anne ve bebek sağlığı bakımından değerlendirilmesine bu yanıtımızdan ulaşılabilir: Hamile işçinin ihtiyacı kadar tuvalete gitme hakkı vardır!