Okurumuzun Sorusu:

Daha önce de benzer bir soru gelmiş, şu yanıtı vermiştik: Haklı fesih cezai şartı ortadan kaldırır

Önce bir noktayı açıklığa kavuşturalım. Okurumuz evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde evlilik nedeniyle işten ayrıldığı takdirde kıdem tazminatı alabilir.

Peki evlilik nedeniyle işten ayrılma,iş hukukunda “cezai şart” olarak anılan “taahhüdü” ortadan kaldırır mı?

İşveren okurumuzun mesleki bilgi ve becerisinin gelişmesi amacıyla okurumuzun yüksek lisansını kısmen desteklemiş. Yani işveren doğrudan eğitim vermese de okurumuzun yüksek lisansına maddi katkı sunarak eğitim giderinde bulunmuş. Okurumuz da bu eğitim desteği karşısında yüksek lisansın bitiş tarihinden bir yıl sonrasına kadar çalışacağına dair taahhüt vermiş.Daha erken işten ayrıldığı takdirde yapılan eğitim giderini geri ödemeyi kabul etmiş.

Ne yazık ki Yargıtay, eğitim giderlerine bağlanmış cezai şart içeren sözleşmelerde, evlilik nedeniyle feshin cezai şartı ortadan kaldırmayacağı yönünde kararlar vermektedir. Bu kararların birçoğu da banka işçilerine ilişkindir.

Örneğin:
“İşçinin evlilik nedeniyle iş sözleşmesini feshi kıdem tazminatının ödenmesine yönelik haklı bir nedendir. Ancak dava konusu olan kıdem tazminatı değil eğitim gideri ve cezai şart alacağıdır. Yasanın amacı sözü edilen istekleri kapsamamaktadır. Aksi halde normun amacını aşan bir sonuca varılır. Hakkaniyete aykırı hüküm tesis edilmiş olur. Mahkemenin davalının evlilik nedeniyle akdi haklı sebeple feshettiği bu nedenle eğitim giderinden sorumlu tutulamayacağına ilişkin gerekçesi bu sebeple yerinde değildir” (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2008/37407E., 2010/39404K. sayılı ve 23.12.2010 tarihli kararı).

“İş akdinin davalı tarafından 06.04.2015 tarihinde evlilik nedeniyle sonlandırıldığı anlaşılmaktadır. Eğitim gideri, verilen eğitimle oluşan artı değerin karşılığı çalışma taahhüdünün yerine getirilmemesi nedeniyle mahkemece hüküm altına alınmalıdır. Taahhüdün eğitimin verilmesinden önce veya sonra olmasının sonuca etkisi bulunmamaktadır” (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi. 2017/13360E., 2019/7080K. sayılı ve 28.03.2019 tarihli karar).

Söz konusu Yargıtay kararları ışığında söyleyecek olursak okurumuz evlilik nedeniyle fesih yaparsa kıdem tazminatını isteyebilir. Ancak evlilik nedeniyle fesih, okurumuzun verdiği taahhüdü (cezai şartı) ortadan kaldırmaz.

Altını çizelim. Bu durumda taahhütte hangi tutar yazıyor olursa olsun, işveren okurumuzdan sadece verdiği kısmı desteği geri isteyebilir. Öte yandan işveren söz konusu maddi tutarın hepsini isteyemez. Borçlar Kanunu’nun ilgili hükümleri uyarınca okurumuz çalışmayı taahhüt ettiği toplam sürenin ne kadarını çalışmışsa, bu süre oransal olarak ilgili tutardan düşülür.

Örneğin işveren okurumuza toplamda 12 bin TL’lik bir katkıda bulundu. Okurumuz da yüksek lisansını iki senede tamamladı ve bir seneyi daha ekleyerek söyleyecek olursak toplamda 3 senelik bir çalışma taahhüdünde bulunmuş oldu. Bu durumda okurumuz taahhüdünün 3’te 2’sini yerine getirmiş olur. Dolayısıyla işveren okurumuzdan 12 bin TL değil bu tutarın 3’te 1’ini yani 4 bin TL talep edebilir.

Okurumuzun bu cezai şartı ödemeden işten ayrılabilmesinin tek yolu haklı fesihtir. Eğer okurumuz İş Yasası’nın 24. maddesinden kaynaklanan bir haklı fesih nedenine sahipse ve haklı fesih yaparak işten ayrılırsa, cezai şart ortadan kalkmış olur. Okurumuz kıdem tazminatını isteyebileceği gibi cezai şart ödemek zorunda da kalmaz. Bu konuya ilişkin detaylı bilgiler şu yanıtımızda mevcut: Haklı fesih cezai şartı ortadan kaldırır

Not: Bu yanıtımızda okurumuzun yüksek lisans yaptığı alanın bankacılık, finans ve ekonomi gibi okurumuzun mesleki bilgi ve becerisini geliştirebilecek bir alan olduğunu varsaydık. Buna dayanarak işverenin verdiği kısmi desteği eğitim gideri olarak değerlendirdik. Eğer okurumuz yaptığı iş ile tümüyle ilgisiz bir alanda yüksek lisans yapmışsa durumun değişeceğini not düşmekte yarar var.