Okurumuzun Sorusu-1: Merhaba. Ben evlilik nedeniyle işten çıkacağım. 07.10.2015’te girişim var. Maaşın bir kısmı bankaya yatıyor, bir kısmını elden alıyoruz. Yol ve yemek var. 2.550 TL maaştan ne kadar tazminat alırım.  

Okurumuzun Sorusu-2: 27.06.2019’da evlilik yaptım. İşyerine bildirdim. Dilekçe vererek 25 Haziran 2020 tarihinde evlilik nedeniyle iş feshi yapacağım. Benim dilekçemden önce işlem başlatabilirler mi? Hakkımı alabilir miyim?

Okurumuzun Sorusu-3: Merhaba. Ben kurumsal bir firmada 5,5 yıldır çalışıyorum. Mayıs 2020’de full çalışıp onun maaşını 4 Haziran’da aldım. Ve Haziran’da part time çalışma düzenine geçtim. Haziran sonunda işten istifa edeceğim. Bu kapsamda benim tazminatım tam brüt maaş üzerinden mi hesaplanacak, part time brüt maaş üzerinden mi?

Okurumuzun Sorusu-4: Merhabalar, Ben özel bir okulda 7. yılını tamamlayacak bir sınıf öğretmeniyim. Evlilik nedeni ile kıdem tazminatımı almak istiyorum. Sözleşmem 31.08.2020 tarihinde sona erecek nikah günümüzü 28.08.2020 tarihinde yaptığımızda bu belge ile başvuruda bulunsam ayın kaçında evlilik cüzdanımın kopyasını ulaştırmam gerekiyor. Sözleşmemin bitmesine arada sadece 3 gün var. Bana yardımcı olun lütfen.

1. Sorunun Yanıtı: Kıdem tazminatı son, giydirilmiş, brüt ve gerçek ücret üzerinden hesaplanır. İşçiye sağlanan parasal ve parasal karşılığı olan hakların da hesaba dahil edilmesi gerekir.

Okurumuzun ücretinin bir kısmı elden bir kısmı bankadan ödeniyor. Okurumuz evlilik nedeniyle işten ayrıldığında işveren -çok büyük ihtimalle- bankaya yatan tutar üzerinden kıdem tazminatı ödemesi yapacaktır. Bu durumda okurumuz önce arabulucuya başvurarak anlaşma sağlanmazsa da dava yoluyla kıdem tazminatının gerçek (banka artı elden verilen tutar) ücret üzerinden ödenmesini talep edebilir. Konu yargıya intikal ettiği takdirde, mahkeme “emsal ücret araştırması” yaptıracak ve böylece okurumuzun gerçek ücreti tespit edilebilecektir. Yani işverenin elinde işçinin imzasını taşıyan sahte bir bordro olması, kıdem tazminatını gerçek ücret üzerinden almanın önünde engel değildir.

İşveren yol ve yemek ücreti vermek yerine işçiye servis sağlıyor ve işyerinde yemek sağlıyorsa, bu servis ve yemeğin maddi karşılığının kıdem tazminatı hesabına giydirilmesi gerekir. Peki bu yardımların maddi bedeli nasıl tespit edilecektir? Yargıtay içtihadına göre yol yardımı için ilgili ildeki Servisçiler Odası’ndan, yemek yardımı için ise ildeki Lokantacılar Odası’ndan (kâr payı düşülmüş) emsal yol ve yemek yardımı bedeli tutarı sorulacaktır. İşyerinde haftada 6 gün çalışma varsa günlük tutar 26 ile çarpılacak ve elde edilen tutar 30’a bölünerek günlük tutara ulaşılacaktır.

Okurumuzun gerçek ücreti net 2.550 TL. Bu durumda okurumuzun brüt ücreti 3.567 TL. Kıdem tazminatına esas günlük ücret ise bu tutarın 30’da 1’i yani, 119 TL.

Elimizde kesin rakam olmamakla birlikte yukarıdaki hesaplama yöntemiyle elde edilmiş günlük yol yardımı 5 TL, günlük yemek yardımı 7 TL olsun. Bu durumda:

Kıdem tazminatına esas günlük giydirilmiş brüt ücret:

119 TL + 5 TL + 7 TL = 131 TL.

Her 1 yıllık kıdem için ödenecek 30 günlük kıdem tazminatı 131 x 30 = 3.930 TL

Diyelim ki okurumuz 1 Temmuz 2020’de işten ayrıldı. Bu durumda okurumuzun toplam hizmet (kıdem) süresi 4 yıl 8 ay 23 gün.

4 yıl için: 3.930 x 4 = 15.720 TL

8 ay 23 gün için = 3.930 x 0,74 = 2.908 TL

Toplam kıdem tazminatı: 15.720 + 2.908 = 18.628 TL

Bu tutardan binde 7,59 oranında (bu örnekte 141 TL) damga vergisi kesilecek ve geri kalan tutar kıdem tazminatı olarak ödenecek.

Altını çizelim. Okurumuza fikir vermesi için örnek bir hesaplama yaptık. Okurumuzun brüt ücreti ile yol ve yemek yardımları ve ne zaman işten ayrılacağı hakkında net bir bilgimiz yok. Dolayısıyla bu hesaplama kesinlik taşımıyor. Ancak işveren okurumuzun kıdem tazminatını gerçek ücreti üzerinden hesaplamaz, yol ve yemek ücretini hesaba dahil etmezse okurumuz yasal yollarla (önce arabulucu ardından dava) eksik kalan kısmı talep edebilir.

2. Sorunun Yanıtı: Evlilik nedeniyle kıdem tazminatını da talep ederek işten ayrılacak kadın işçi bu hakkını resmi evlilik tarihini takip eden 1 yıl içinde istediği zaman kullanabilir. Bu hakkın ne zaman kullanılacağına ilişkin karar işçiye aittir. Kadın işçinin ihbar süresi (ya da belli bir süre önce) bildirme zorunluluğu yoktur. Kadın işçi işten ayrılma dilekçesi ve belgelerini verdiği gün de ayrılabileceği gibi işverene belli bir süre önceden işten ayrılacağı günü de bildirebilir.

Bu bilgiler ışığında söyleyecek olursak okurumuz işyerine önceden 25 Haziran 2020 tarihinde evlilik nedeniyle işten ayrılacağını bildirmişse, iş sözleşmesi bu tarihte sona ermiş olacaktır. Okurumuz bu tarihe kadar çalışarak ücrete hak kazanacak, bu tarihte iş sözleşmesi (iş ilişkisi) bitecek, okurumuza kıdem tazminatı ve diğer yasal haklarının ödenmesi gerekecektir.

İşveren bu tarihi değiştiremez. Olur da işveren okurumuzun iş sözleşmesini bu tarihten önce diyelim ki 20 Haziran 2020 tarihinde sona erdirirse, iş sözleşmesini fesheden taraf okurumuz değil işveren olur. Bu durumda işveren okurumuza kıdem tazminatının yanı sıra ihbar tazminatı da ödemek zorunda kalır.

Sonuç olarak okurumuzun endişe etmesini gerektiren bir durum yok. İşveren okurumuzu daha erken bir tarihte işten çıkarırsa okurumuz kıdem tazminatının yanı sıra ihbar tazminatına da hak kazanmış olacaktır. Yani okurumuza 5-10 gün daha az ücret ödemek için böyle bir yola başvuran işverene bunun faturasını çok daha ağır olacaktır.

3. Sorunun Yanıtı: Çalıştığı dönemin bir kısmı tam zamanlı, bir kısmı yarı zamanlı olan işçilerin kıdem tazminatı hesabında, her iki dönemin ayrı ayrı hesaplanması gerekir. Aksi takdirde tam zamanlıdan yarı zamanlıya geçen işçi zarar; yarı zamanlıdan tam zamanlıya geçen isçi ise haksız yarar sağlamış olacaktır. Yargıtay içtihadı da bu yöndedir.

Ancak hesaplama yapılırken son giydirilmiş brüt ücret esas alınacaktır.

Okurumuzun 5,5 yıllık hizmetinin (kıdeminin) sadece 1 ayı yarı zamanlı geri kalanı tam zamanlı. Dolayısıyla okurumuzun kıdem tazminatının sadece 1 ayı yarı zamanlı aldığı ücrete göre, geri kalan süre ise tam zamanlı aldığı (daha doğrusu alacağı) ücrete göre hesaplanacaktır. Yani okurumuz kayıp yaşamayacaktır.

Somut bir örnekle açıklayalım. Diyelim ki okurumuzun Mayıs ayındaki brüt ücreti 3.000 TL’ydi. Yarı zamanlı çalışmaya geçtiği Haziran ayında bu rakam 2.000 TL’ye düştü. Bu durumda sadece son 1 aylık süre için 2.000 TL dikkate alınırken, geri kalan tüm süre için 3.000 TL hesaplamaya esas olacaktır.

4. Sorunun Yanıtı: Kadın işçi evlendiği tarihi takip eden 1 yıl boyunca istediği zaman iş sözleşmesini sona erdirip kıdem tazminatını talep edebilir. Dolayısıyla okurumuz 28 Ağustos 2020 tarihinde evlendikten sonra, aynı gün ya da ertesi gün fesih dilekçesi ile evlilik cüzdanı fotokopisini işyerine elden verebilir ve ayrıca faks ve elektronik posta ile de yollayarak yazılı kanıtları muhafaza edebilir. Böylece okurumuz, iş sözleşmesinin kendiliğinden sona ereceği 31 Ağustos 2020 tarihinden önce iş sözleşmesini evlilik nedeniyle feshetmiş olur ve kıdem tazminatına hak kazanır.