Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 2013 yılında yaptığı bir araştırma, çoğunluğu kadın olmak üzere dünyada en az 52 milyon ev emekçisi olduğunu ortaya koydu. Araştırmaya göre, ev emekçisi kadınların çoğu Asya, Latin Amerika ve Karayip bölgelerinde çalışıyorlar. Hatta bu bölgelerde çalışan kadınlar, dünya genelinde ücretli istihdam edilen kadınların yüzde 7,5’ini oluşturuyorlar. ILO’ya göre, “Ev emekçisi kadınların diğer işçilere nazaran daha uzun saatler çalışması bekleniyor. Hatta birçok ülkede bu alanda çalışan işçilerin haftalık dinlenme hakları diğer işçilerin sahip olduğu haklarla aynı değildir. Bu hakların eksikliği ile beraber, işverene aşırı bağımlılık ve ev işlerinin korumasız doğası onları sömürü ve istismara karşı savunmasız hale getirebilir.”

4.2 milyon insanın yoksulluk sınırının altında yaşadığı Meksika’da, nüfusun yaklaşık yüzde 3.3’ü ev işçilerinden oluşmaktadır. Uluslararası İstatistik ve Coğrafya Enstitüsü'ne (INEGI) göre, Meksika’da 2.3 milyon kişi ev emekçisi olarak çalışıyor; bu sayının 10’da 9’u kadın. Ve Meksika ev emekçilerine ilişkin ILO 189 Sözleşmesini henüz onaylamadı.

GÜNDE 5 DOLARA 8 SAATİ AŞAN ÇALIŞMA

Ekonomik, sosyal ve kültürel haklar projesi olan ProDESC Meksika’daki ev emekçilerinin örgütlerine destek veren, onlarla eğitimler yapan ve çalıştaylar düzenleyen kurumlardan biri. İlk ev emekçisi sendikası olan SINACTRAHO, 2016 yılında resmen faaliyetlerine başladı. ProDESC’in örgütlenme koordinatörü Norma Cacho, ev emekçilerinin aldığı ücretlerin eyaletlere göre değişiklik göstermesine rağmen, kadınların ülke genelinde benzer koşullarla karşı karşıya olduğunu ifade ediyor. Cacho, işçilerin eşitsiz koşulları, kötü muamele görmeleri ve uzun çalışma saatlerinin daha yaygın olduğu Chipas ve Guerrero gibi yoksul eyaletlerde günlük ücretlerin 100 pezoyu (4.5 Euro veya 5 Dolar) aşmadığını, Mexico City’de 8 saat çalışan ev emekçilerinin aldığı ücretin ise 300 ile 400 pezo arasında değiştiğini belirtiyor.

Toplumsal olarak değersizleştirilmelerinin yanı sıra, ev emekçileri işçi olarak da tümüyle haklardan yoksun olarak çalışmakla yüz yüze, bunun sonucunda işçi olarak haklarını nadiren talep edebiliyorlar. Norma’ya göre, koşulların en kötü olduğu bölgelerde, “her zaman ev işlerinde çalışmak için sıraya giren kadınlar olacak”, işte bu daha iyi koşullar talep etmenin karşısında da bir zorluk… (Fotoğraflar: Consuelo Pagaza)

Cacho, “Bu işçilerin birçoğu kırsal bölgelerden gelenlerden ya da ülke içi göç edenlerden oluşuyor, bu nedenle her türlü ırkçılığa ve ataerkil klişelere karşı karşıyalar.” diyor. Ayrıca, “Ev emekçilerinin yazılı bir sözleşmeleri yok ve çoğu zaman kendilerine hiçbir tazminat ödenmiyor çünkü konumları bir iş, istihdam ilişkisi olarak kabul edilmiyorlar” diye açıklıyor durumu.

Meksika’daki ev emekçilerinin çalışma saatleri, işverenlerinin evlerinde yatılı kalıp kalmamalarına göre değişiyor. Yatılı kaldıkları durumda iş günü asla gerçekten bitmez ve daima işverenin emrinde kalırlar. Yatılı olmayanlar için ise çalışma günleri ve saatleri yasaların zorunlu kıldığı 8 saati aşar.

2001 yılında Guerrero eyaletindeki bir grup kadın, ev emekçisi kadınları haklarından haberdar etmek ve haklarının kullanılmasını sağlayabilmek için 2006 yılında yasal olarak da tanınan Red Mujeres Empleadas del Hogar en Guerrero’yu (Kızıl Ev Emekçisi Kadınlar Guerrero Ağı) kurdular.

60 yaşındaki Petro Hermillo Martínez, Kızıl Ev Emekçisi Kadınlar Guerro Ağı kurucusu, 9 yaşından buy ana ev emekçisi olarak çalışıyor.

2005 yılında grup yerel parlamentoya “Atención a Trabajadoras del Hoga” (Ev Emekçilerine Dikkat!) adlı bir programın uygulanması için bir yasal düzenleme önerisi sundu. Bu teklifte işçi haklar konusunda eğitim, işçiler için özsaygı geliştirme önlemleri, günlük çocuk bakım merkezleri kurulması, ev emekçilerinin çocuklarına burslar ve işten çıkarılanlara yardım fonu oluşturulması çağrısında bulundu. Program onaylandı ancak bütçe yetersizliğinden dolayı kısmen uygulanabiliyor.

Petra, Guerra Demokrasi için Kadınlar örgütünü 1988 yılında Halk Savunma Komitesinin bir üyesiyken tanımış. Bu, onun kadın hakları konusunda konuşulduğunu ilk kez duyduğu zaman. Tam da o günlerde ev işçisi kadınların hakları konusunda bilgilenmiş.

Bugün, Meksika İstatistik Enstitüsü’ne göre, ağın başkentte 247, Guerrero’da 667 üyesi var. Bu eyaletteki özel evlerde çalışan toplam 67.000’den fazla da kadın var.

Petra’ya göre, ev emekçilerinin birçoğu zorunluluktan ya da azınlık oldukları için genellikle 8 saatlik yasal sınırı aşan sürelerde, 50 pezoya çalıştırılıyorlar (yaklaşık olarak 2.25 Euro ya da 2.50 ABD Doları). Bu günlük ücret, bir kilo fasülye ya da bir kilo torilla için zar zor yetiyor.

Yazmin Morales Santiago ev işçisi olarak çalışmaya doğduğu yer olan Guerro’nun başkenti Chilpancingo’da 15 yaşındayken başlamış, çünkü yaşam koşulları çok ağırmış. 8 saatin üstünde ve düşük ücretlerle çalışırken, ayrımcılık ve sömürünün ne olduğunu daha o yaşlarda öğrenmiş.

Uzun saçlı ve koyu tenli Yazmin 32 yaşında, 2 kızına tek başına bakıyor. Bir kadın, anne ve ev emekçisi olarak hayatı hiç de kolay olmamış. İlk işinde ikramiye, sosyal ödemeler veya tatiller gibi hiçbir olanağı olmayan bir şekilde çalışmış. Yine de patronunu sevmiş, çünkü kızları okuldan çıktığında ya da dersleri olmadığında yanına gelmesine izin vermişler.

İşler patronu başka bir kente taşındığında ve Yazmin’le iki kızı geride kaldığında çok daha zorlaşmış.

O zamandan beri ev emekçisi olarak çıktığı hayat yolculuğu Yazmin için kolay değildi. Yeni işlerinde kızlarının yanına gelmesine izin verilmemesinin yanı sıra hem sözlü hem de fiziksel tacize maruz kaldı. Dahası, sözde güvenlik gerekçesiyle (örneğin bir şey çalmaması için) üzerine kapı kilitlendi, “Adam bana onun mülküymüşüm gibi davrandı” diyor Yazmin.

Kızıl Kadınların buluştuğu Dayanışma Evinde Yazmin hakları konusunda sorunlar yaşayan ev emekçisi kadınlara psikolojik destek veren birimin sorumlusu olarak görev alıyor.

2 yıl önce yardım istemek için Dayanışma Evine geldiğinde bu tür durumları yaşayan tek kişinin kendisi olmadığını anladı. Diğer kadınların anlattığı benzer hikayeleri dinledikten sonra aktivist olmaya karar verdi. Eğitim aldıktan sonra ev emekçilerinin korkularıyla yüzleşmelerine ve günlük işlerde ve iş yerlerinde yaşadıkları sorunlarla başa çıkmalarına yardımcı olmak adına Dayanışma Evinde bir psikolojik danışmanlık bölümü kurdu.

Yazmin örgütlenerek haklarını öğrendiğini ve artık daha az korktuğunu söylüyor, bu da onun hem işverenler hem de işçiler için ev işçilerinin hakları konusunda farkındalık kazandırmayı amaçlayan kampanyalara katılması noktasında cesaretlendici olmuş. 

Çalışma hayatı, aktivizm ve aile yaşamını birlikte sürdürebilmek için, sabah 7’de başlayan yoğun bir günü bütünüyle organize etmek zorunda Yazmin. Kızlarını okuldan aldıktan sonra onları çalıştığı yere getiriyor. Gün sona erip, eve döndüklerinde kızlarıyla ilgileniyor ve uyuyana kadar onlarla zaman geçiriyor. Sonrasında ise biraz kendine zaman ayırıyor, saçlarına ve tırnaklarına bakım yapıyor, ev işlerini hallediyor. Ve en sonunda gece yarısı Yazmin için uyku vakti geliyor. Pazar günleri kendisi ve kızları için serbest zaman geçirme günü, ama ev işleri asla bitmiyor…

• Equal Times sitesinden çeviren: Berivan Balkay.
• Başlık ve ara başlıklar Ekmek ve Gül’e aittir.