Beyda Yıldız’ın ilk romanı Duasız ve Törensiz Everest Yayınları’ndan 2023’ün Aralık ayında yayımlandı. Roman, dilleri yasaklı, yürekleri yaralı bir grup çocuğun hayatını anlatırken Siirt’ten, Diyarbakır’a, İstanbul’a ve hatta Almanya’ya uzanan farklı coğrafyalarda dolaştırıyor bizleri.

Kavuşmanın ancak ölüme bağlı olduğu acıklı bir aşk hikayesinin anlatıldığı bu romanın arka planında 1980’li yıllardan günümüze uzanan bir Türkiye siyasi atmosferi, çocukların zorla ailelerinden koparılarak götürüldüğü yatılı bölge okulları, bu okullarda eğitim adı altında uğranılan baskılar, şiddet, asimilasyon; sevgisiz büyümek zorunda bırakılan çocukların birbirlerine sığınışları, kayıplar, kaçışlar, isyanlar var.

Roman, Siirt’in Eruh’a bağlı bir dağ köyü olan Dağdöşü’nde Sekine ninesi ve ninesinin dilsiz evlatlığı Mınce ile birlikte yaşayan Neval’in yaşamı üzerinden şekilleniyor. Kitapta, aşkın ve ölümün acısını bir evin içindeki üç kadın paylaşıyor. Mınce, Sakine Nine ve Neval. Bu hikaye aynı zamanda farklı kuşaklardan üç kadının dayanışma hikayesi.

Dönemin politikalarına açılan pencere

1970’li yılların sonundan 90’lara kadar uzunca bir süre bölgede faaliyet gösteren, Türkçe bilmeyen Kürt çocuklarının eğitilmekten ziyade asimile edilmeye çalışıldığı yerler olarak kurulan yatılı bölge okulları, romanın büyük kısmına ev sahipliği yapıyor. Neval ve arkadaşlarının zorla götürüldükleri bu yatılı okullardan birinde yaşadıkları türlü zorbalıklar romanın önemli bir bölümünü kaplarken, esasen dönemin baskı politikalarına da ışık tutuyor.

Romanın ana karakterlerinden biri olan Neval’in kavuşamadığı aşkı Hasan; babasını Kasaplar Deresine vermiş, çocukluğundan itibaren türlü yerlere saklanmayı, günlerce ortadan kaybolup inzivaya çekilmeyi adet edinmiş biri. Neval tüm anlatı boyunca Hasan’ın izini sürüyor, onu arıyor.

Ya seni unutursam?

Romanımızın ana karakteri Neval, yaşadığı topraklarda kendisini bağlayan hiçbir şey kalmayınca, geriye kalan tek yakını olan Mınce’yi de alarak Almanya’ya göç etmek zorunda kalıyor. Ancak Neval burada da ilk aşkının kaybının yasını yaşayıp bitiremiyor, onu hep içinde taşıyarak hayatının sonuna kadar bu derdi çekiyor.

Öte yandan acılarıyla baş etmeye çalışan Neval’in zihni de bir süre sonra taşıdığı yükleri kaldıramayarak hasara uğruyor. Hastalığının farkına varıp unutmanın karanlığında benliğinin ve aşkının yok olmasını istemeyen Neval, yazıya sığınıyor. Romanın bir kısmı Neval’in Hasan için bu süreçte reçete defterlerine yazdığı mektuplardan oluşuyor.

Yüzleşme ve hatırlama

Romanda da tıpkı Neval’in zihnindeki karmaşa gibi farklı zamanlar ve mekanlar arasında sıçrayışlar ve gezintiler var. Öyle ki insan anlatılanları kronolojik sıraya koymakta zorlanıyor. Ancak bu durum romanın bir başarısızlığından ziyade bilinçli bir tercih gibi duruyor. Belli ki yazar o karmaşıklık hissiyatını okura da birebir yansıtmak istiyor ve bunu başarıyor.

Sonuç olarak Duasız ve Törensiz, bireysel hikâyelerle politik alt metni ustaca harmanlayan, geçmişin acılarına bugünün duygularıyla yaklaşan, edebi gücü yüksek bir roman. Hem bir yüzleşme hem de hatırlama çağrısı.

Künye
Yazar: Beyda Yıldız
Yayınevi: Everest Yayınları – Aralık 2023
Sayfa Sayısı:240

Fotoğraf: Ardıl Batmaz