Okurumuzun Sorusu:

Selam. Bir bilgi alacaktım sizlerden. Benim eşim A101’de çalışıyor. Soyunma kabini yok. Marketin üst katında boş bir alanda üzerlerini değiştiriyorlar. Tuvalet tek. Bayan erkek çalışıyorlar. Alo 170’i aradım. Yardımcı olmadılar. Nasıl yardımcı olabilirsiniz?

Köşemizde daha önce de işyerinde kadınlar için ayrı tuvalet kurulmasının zorunlu olduğunu ele almıştık (yanıtımız BURADA) Okurumuzun sorusu üzerine bir kez daha konuyu inceleyelim.

TUVALET KURMA ZORUNLULUĞU

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 30. maddesine dayanılarak çıkarılan yönetmeliklerden biri de “İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık Ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik.”

Bu yönetmeliğin 55 ve 56. maddeleri işyerlerinde tuvaletlere ilişkin şu kuralı getiriyor:

“Tuvalet ve lavabolar
55 - Çalışma yerlerine, dinlenme odalarına, soyunma yerlerine, duş ve yıkanma yerlerine yakın yerlerde, kadın ve erkek çalışanlar için ayrı ayrı olmak üzere, uygun havalandırma, aydınlatma, termal konfor ve hijyen şartları sağlanacak nitelikte yeterli sayıda tuvalet, lavabolar tesis edilir. Tuvalet ve lavabolarda gerekli temizlik malzemeleri bulundurulur.
56 - Tuvalet ve lavabolar, insan ve çevre sağlığı yönünden risk oluşturmayacak şekilde su depolarına, su geçen yerlere, gıda maddelerinin depolandığı veya işlendiği yerlere uzak şekilde yerleştirilir.”
Yönetmelik çok açık, işverenler kadın ve erkek çalışanlar için ayrı ayrı tuvalet kurmak zorundadır! İşyerinin büyüklüğünün, işyerinde kaç kadın ve kaç erkek işçinin çalıştığının hiçbir önemi yoktur. A-101 Marketler Zinciri de bu kuraldan azade değildir! A 101, her bir mağazasında kadın ve erkek çalışanlarına ayrı ayrı tuvalet sağlamak zorundadır.

SOYUNMA YERİ SAĞLAMA ZORUNLULUĞU

Gelelim soyunma kabinleri meselesine. A-101 çalışanlarına işyeri üniforması giymeyi zorunlu tutan şirketlerden biri. A-101 çalışanlarının mağazaya geldiklerinde üzerlerini değiştirerek işyeri kıyafetlerini giymeleri, mesainin sonunda da yine üzerlerini değiştirmeleri gerekiyor.

İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık Ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmeliğin 50 ve 51. Maddeleri bu duruma ilişkin de kurallar öngörüyor:

“Soyunma yeri ve elbise dolabı
50 - İş elbisesi giyme zorunluluğu olan çalışanlar için, yeterli büyüklükte, uygun aydınlatma, havalandırma, termal konfor ve hijyen şartlarını haiz, kadın ve erkek çalışanlar için ayrı ayrı soyunma yerleri sağlanır. Çalışanların soyunma yerleri dışındaki yerlerde giysilerini değiştirmelerine izin verilmez. Soyunma yerlerinin kolayca ulaşılabilir ve yeterli kapasitede olması ve buralarda yeterli sayıda oturma yeri bulunması sağlanır.
51 - Soyunma odalarında her çalışan için çalışma saatleri içinde giysilerini koyabilecekleri yeterli büyüklükte kilitli dolaplar bulundurulur. Nemli, tozlu, kirli, tehlikeli maddeler ile çalışılan yerlerde ve benzeri işlerde iş elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi için yan yana iki bölmeli veya iki ayrı elbise dolabı sağlanır. Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde çalışanların elbiselerini koyabilecekleri uygun bir yer ayrılır.”

Görüldüğü üzere iş elbisesi giyme zorunluluğunun olduğu işyerlerinde kadın ve erkek çalışanlar için ayrı ayrı soyunma yerleri sağlanmak zorundadır. A 101 de iş elbisesi giyme zorunluluğu getiren bir işyeri olduğuna göre bu yükümlülüğünü yerine getirmek zorundadır.

İDARİ PARA CEZASI KESİLİR

İşverenlerin bu yükümlülüklere uymaması halinde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nca idari para cezası kesilir. İdari para cezası her bir işyeri için ve her bir kural ihlali için ayrı ayrı kesilir. 2018 yılı itibariyle İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 30. maddesinde öngörülen yönetmeliklerde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverenlere uygulanacak para cezaları, işyerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre şöyle değişmektedir:

Bu ceza, yerine getirilmeyen yükümlülüğün tespitinden itibaren her ay için uygulanır. Yani iş müfettişince işyerinde kadın tuvaletinin ve soyunma yerinin olmadığının tespitinin ardından ilk 2 ceza verilir ve yükümlülük yerine getirilene kadar bu cezalar aylık olarak uygulanmaya devam eder. Görüldüğü üzere işyerinde kadın çalışanlara özel tuvalet ve soyunma yeri tesis etmeyen işverenler için uygulanacak bu cezalar, tuvaleti tesis etmenin maliyetinden çok daha fazla olacaktır.

A-101’in 8 bin mağazası var. Mağazalar, az tehlikeli sınıfta yer alıyor ve bildiğim kadarıyla büyük çoğunluğunda 10’dan az işçi çalışıyor. Bu durumda tuvalet ve soyunma yeri için ayrı ayrı ceza kesildiğinde mağaza başına aylık ceza miktarı 3.09 TL’yi buluyor. Bu tutarı yükümlülüğünü yerine getirmeyen mağaza sayısı ile çarptığımızda ve cezanın her ay için uygulanmaya devam edileceğini göz önünde bulundurduğumuzda çok ciddi tutarlar ortaya çıkıyor!

İŞÇİLER NE YAPABİLİR?

Okurumuzun eşi ve benzer durumda olan kadın işçilerin hukuki olarak yapabileceklerini şöyle sıralayabiliriz:

1) İşverenden talep etmek: Öncelikli olarak işverene İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık Ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmeliğin 50 ve 55 maddesini göstererek kadın çalışanlar için tuvalet ve soyunma yeri tesis edilmesi istenebilir. Bu talebin yazılı hale getirilmesinde yarar vardır.

2) İşyeri hekimine gitmek: İşyerinin hekiminin olduğu işyerlerinde sorun işyeri hekimine iletilerek işyeri hekiminden destek istenebilir.

3) Bakanlığa şikâyette bulunmak: İşveren tuvalet tesis etmezse, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na şikâyette bulunularak, idari para cezası kesilmesi sağlanabilir. Alo 170 hattına işyerinde teftiş yapılması talebi iletilebileceği gibi Bakanlığa yazılı dilekçe ile başvurmak da mümkündür.

4) Haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanmak: İş Yasası’nın 24 maddesinin 2 fıkrasının (f) bendine göre “çalışma şartları uygulanmazsa” yani işveren mevzuattan doğan yükümlülüklerini yerine getirmezse işçiye haklı nedenle derhal fesih hakkı doğar. İşçi bu şekilde (1 yılı dolmuşsa) kıdem tazminatını da alarak işten ayrılabilir. Ancak bunu son çare olarak düşünmekte yarar vardır.

Öte yandan işyeri önünde bir basın açıklaması yapılarak işveren tuvalet tesis etmeye zorlanabilir.
Bütün bunlarla birlikte en etkili ve en kalıcı çözüm sendikalaşmaktır. A-101 çalışanları sendikalaşarak ve toplu iş sözleşmesi hakkını elde ederek sorunlarının hepsi için çözüm kapısını aralayabilir.