Bangladeş’in başkenti Dakka’da 1138 tekstil işçisinin yaşamını yitirdiği, tekstil sektörünün yaşadığı en büyük facia olan Rana Plaza’nın çökmesinin üzerinden 7 yıl geçti. Facianın ardından IndustriALL ve UNI Global sendikaları yasal olarak bağlayıcı olan Bangladeş Yangın ve Bina Güvenliği Antlaşması’nı (Bangladesh Accord on Fire and Building Safety) oluşturdular. Amaçları, bir daha hiçbir Bangladeşli işçinin hazır giyim fabrikalarında çalışırken hayatlarını riske atmayacaklarının garantisini sağlamaktı.

ÖLÜMCÜL ÇALIŞMA KOŞULLARINI DÜZELTMEK İÇİN ADIM ADIM KAZANIMLAR…

Aslında sendika örgütleri Bangladeş’i menşei ülke olarak kullanan hazır giyim markalarının fabrikalarındaki ölümcül çalışma koşullarını düzeltmek için uzun zamandır çalışma yürütüyordu, ancak 1138 işçinin tek bir felakette trajik bir biçimde hayatını kaybetmesi, en sonunda şirketleri, üzerlerine düşen sorumlulukları yerine getirmeleri için zorladı. Antlaşma kısmen başarılı oldu; çalışanlar iş güvenliği konulu çeşitli eğitimlere tabi tutuldular, sağlık ve güvenlik komiteleri aracılığıyla da çözümün birer parçası haline getirildiler. Ayrıca tedarik zincirlerindeki şeffaflık anlayışını dönüştürdü ve markaları yasal olarak bağlayıcı uygulamalarla sorumlu hale getirdi.

Antlaşma uyarınca imzacı markaları tedarik eden fabrikaları teftiş etmek ve araştırma yapmak üzere bağımsız bir organ kuruldu. Fabrikalar bu teftişe uymak zorundaydı aksi halde sermayelerini kaybedeceklerdi. Aynı zamanda fabrikaları güvenli bir hale getirmek için doğan maliyetlerin çoğundan da yine markalar sorumluydu. Sendikalar ve sivil toplum kuruluşları tarafından düzenlenen bir kampanyanın ardından 200’den fazla marka antlaşmaya imza attı.

Antlaşma mühendisleri* 2013’teki tanıtımdan bu yana iki milyon işçiyi kapsayan fabrikalarda 38 binden fazla denetim gerçekleştirdi. 120 binden fazla yangın, bina ve elektrik tehlikesi giderildi. Antlaşmayı imzalayan markaların fabrikalarında iyileştirme ve ilerleme oranı yüzde 93 iken müfettişler güvenlik gereksinimlerini karşılayamadıkları için 190 fabrikayı diskalifiye ettiler.

Bugün, işçilerin ve sendikaların güvencesiz çalışmayı reddetme, misilleme korkusu olmadan bir güvenlik sorununu bildirme ve bir sendikaya üye olma hakkı var. 1.8 milyondan fazla işçi ise işyeri güvenliği konusunda eğitim aldı. İşçiler, misilleme korkusu olmadan bir güvenlik sorununu bildirmede bugüne dek sağlık ve güvenlik şikayetleri mekanizmaları aracılığıyla 3 binden fazla şikayette bulundu.

MARKALARI İMZACI OLMAYA ÇAĞIRDILAR

Fakat küresel marka ve perakendeciler Bangladeş’te elde edilen başarıyı koruyacak ve ilke ve taahhütleri diğer ülkeleri de kapsayacak şekilde genişletecek olan Tekstil ve Hazır Giyim Fabrikaları Güvenliği ve Sağlığı Küresel Antlaşması’nı (Global Agreement on Textile and Ready-Made Garment Factory Safety and Health) imzalamazsa bu durum değişebilir.

Bangladeş Yüksek Mahkemesinin 2020 kararı antlaşmayı ülkeden ihraç etti ve günlük uzlaşma kontrollerini markalardan, fabrika sahiplerinden ve küresel ve ulusal sendikalardan oluşan üçlü bir yapı olan Hazır Giyim Sürdürülebilirlik Konseyi’ne devretti.

Konsey’in yetki alanı antlaşmanınkine benzer olsa da Konsey antlaşmanın gelişmişliğine ve bireysel markalarda değişim yaratmak için sahip olduğu yasal olarak bağlayıcı çerçeveye sahip değil. Konsey’in başarısı ise, antlaşmada olduğu gibi, büyük ölçüde küresel marka ve sendikaların birlikte nasıl çalıştığına dayanıyor. Bu nedenle de moda markalarının her birinin antlaşmanın başarılarına dayanan yeni ve bağlayıcı bir antlaşma imzalaması gerekiyor. Bu antlaşma, ulusal ve küresel sendikaların iş yeri güvenliği önlemlerini uygulamasını ve markaların Bangladeş hazır giyim endüstrisindeki güvenlik taahhütlerini tam olarak yerine getirmelerini sağlayacak. Aynı zamanda bu yeni antlaşma, Konsey’in Bangladeş Antlaşması’nın ilke ve yükümlülüklerini tam olarak yerine getirdiğinden emin olmak için gereken desteği temin edecek.

Şimdi markaların önünde basit bir seçim var: Ya Bangladeş’teki fabrikaları güvenli hale getirmeye devam edecek bağlayıcı bir antlaşmayı küresel sendikalarla beraber imzalayacaklar ya da tedarik zincirlerindeki milyonlarca hazır giyim işçisine sırtlarını dönecekler ve yeniden kendi başarısız izleme sistemlerini uygulayacaklar.

UNI Küresel Sendikası Genel Sekreteri Christy Hoffman ve IndustriALL Küresel Sendikası Genel Sekreteri Valter Sanches sesleniyor: “Antlaşmanın ilerlemesini devam ettirmek için markaları bir kez daha adım atmaya ve yeniden imzacı olmaya çağırıyoruz. Bangladeş ve diğer yerlerdeki hazır giyim işçilerinin yaşamları size bağlı.”

Ve soruyorlar: “O işçiler Rana Plaza’yı unutmadılar, ya siz?”

*Sendikalar tarafından yetkilendirilmiş, antlaşmada taraf olan mühendisler

Fotoğraf: IndustriALL Global Union