Bangladeş ve Pakistan'da hazır giyim sektöründe çalışan işçiler hem düşük ücret hem de örgütlenme hakkının kısıtlanmasıyla mücadele ediyor. Farklı ülkelere dair iki rapor, ücret farkları ile sendikal faaliyetlere yönelik baskıları ortaya koyuyor.

Bangladeş Kalkınma Araştırmaları Enstitüsü (BIDS) tarafından yapılan çalışmaya göre, Bangladeş’te sendika üyesi hazır giyim işçileri sendika üyesi olmayan tekstil işçilerinden ortalama yüzde 10 daha fazla ücret alıyor. Dakka çevresindeki üç bölgede 20 sektörden 3.005 işçi ile yapılan araştırma, ülkede sendikalaşma oranının ise yüzde 11,35 olduğunu ortaya koydu. Sonuçlar Dakka'daki Yıllık BIDS Kalkınma Konferansı'nda paylaşıldı.

Öte yandan Pakistan’da durum farklı bir yönüyle dikkat çekiyor. Amnesty International’ın yayınladığı “Stitched Up: Bangladeş, Hindistan, Pakistan ve Sri Lanka'daki Hazır Giyim İşçilerinin Örgütlenme Özgürlüğünün Engellenmesi” raporu; iş yerinde taciz, baskı ve özellikle kadın işçilere yönelik kötü muamele içeren örneklerle dolu. Rapora göre örgütlenmeye çalışan kadın işçiler işten çıkarılma, taciz ve hatta şiddet gibi ağır sonuçlarla karşılaşabiliyor. Bu misillemeler, işçileri koruyan ILO 98 Sayılı Sözleşme’nin ihlali anlamına geliyor.

Kadın işçiler tacizi ve işsizlik tehdidini anlatıyor

Lahor’da bir giyim fabrikasında çalışan Nazia, yaşadıklarını şu sözlerle anlatıyor: “15 yıl önce bu fabrikaya girdiğimde, bir süre sonra kadın işçiler için çalışma ortamının zor olduğunu fark ettim. Kadınlara yapılan birçok kötü şey (cinsel taciz) gördüğümde, görevim sırasında güler yüzlü tavrımı ciddi bir tavra çevirdim ve öfkemi yansıtmaya başladım. Bunu, yöneticilere, amirlere vb. beni taciz etmeye kalkışırlarsa sert tepki vereceğimi uyarmak için yaptım.”

Nazia ayrıca, “Birçok işçinin, özellikle de kadınların, sendika kurmaya çalıştıklarında veya üstlerinin ‘isteklerini’ yerine getirmeyi reddettiklerinde işlerini kaybettiklerini gördüm” diyerek yaşanan baskıya dikkat çekiyor. Yine de fabrika sahiplerine ulaşmanın zor olduğunu belirterek “Ben de sendika kurmak amacıyla işçileri örgütlemeye çalıştım, ancak işten çıkarılmaktan korktuğum için daha sonra vazgeçtim” diyor.

Bir başka kadın işçi ise şunları aktarıyor: “Giyim sektöründe çalışmaya başladığımda, kadın işçilerin çok fazla taciz edildiğini ve akşam yemeği ve randevu teklifleri aldığını gördüm. Ben de amirlerim tarafından taciz edildim ve haksız yere suçlandım. Kadınlara fazla mesai yaptırılıyordu ve bu da taciz aracı olarak kullanılıyordu. Fiziksel ve sözlü olarak taciz edildim. Yönetimden kimse beni dinlemiyordu.”

Bağımsız sendika kurmaya çalıştığını belirten işçi, “Bu fabrikadaki sendika sarı sendikaydı. Bu yüzden o sendikaya katılmadım ve bağımsız bir sendika kurmaya çalıştım” diyor.

Şikayete karşı misilleme

Şikayet sonrası yaşanan misillemeyi ise şöyle anlatıyor: “Cinsel tacizden şikayet ettiğinde, CCTV kameraları takıldı, ancak bunun ardından misilleme geldi. Beni daha fazla mesai yapmaya zorladılar ve bana çok baskı uyguladılar. Sonunda fabrika ile ilgili yanlış şeyler söylediği gerekçesiyle ona ihtar verdiler.”

Pakistan’da çalışan işçiler, sendikal faaliyetlerin fabrikalarda büyük risk içerdiğini söylüyor. “Sendika örgütlenmesi nedeniyle işten atılan birçok işçi tanıyorum” diyen başka bir işçi, korku atmosferini özetliyor.

Sendika temsilcileri de durumu doğruluyor. Tekstil Güç Tezgahları ve Konfeksiyon İşçileri Sendikası/Federasyonu Genel Sekreteri Niaz Khan, cinsel taciz ve iş kanunu ihlallerinin yaygın olduğunu, olayların çoğunun küçük ve kayıt dışı fabrikalarda görülse de büyük işletmelerde de benzer vakaların yaşandığını belirtiyor. Ayrıca Pencap bölgesinde çoğu Lahor ve Faysalabad’da bulunan yaklaşık bin giyim fabrikasında sarı sendikacılık anlayışının hakim olduğunu ifade ediyor.

Kaynaklar: Fibre2fashion, Dawn

Fotoğraf: Fahad Faisal/Wikimedia Commons(CC BY-SA 4.0)