Kovid-19 pandemisinin en tartışılan yanlarından biri son birkaç aydır toplumsal bağışıklama için üzerine çalışılan ve ülkemizde de 2021 Ocak ayı itibariyle uygulanmaya başlayan aşılar oldu. Bu tartışmalar devam ederken, çocukluk çağında yapılan ücretli aşıları da Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı Uzm. Dr. Gonca Aslan ile konuştuk.

Uzm. Dr. Gonca Aslan | Fotoğraf: Başak Edge Gürkan/Ekmek ve Gül

Doğumdan itibaren devletin ulusal takviminde yer alan aşılar olduğu kadar bir de ulusal aşı takviminde yer almayan ücretli aşılar var. Devletin karşıladığı ve karşılamadığı aşılar hangileridir?

Sağlık Bakanlığı Ulusal Aşı Takviminde olmayan aşıları saysak daha iyi olur. Meningokok aşıları dediğimiz Menenjit A ve B aşıları ve rota virüs aşısı hala Sağlık Bakanlığının uygulama takviminde yok. Ücretli aşı olarak yapılıyor. Üçü de çok pahalı aşılar. Bu aşılar tek doz yapılmıyor. Rota virüs aşısı 2 ya da 3 doz, Menenjit aşıları da çeşitli firmalara göre 2 ya da 3 doz yapılan aşıları var.  Kabaca söylersek aşı fiyatları 400-500 TL civarında. Bu sene daha da yükselecek 600-700 TL gibi uçuk fiyatları bulacak. Bu durumda herkes bu hakka ulaşamayacak. Aile Sağlığı Merkezlerinden takipli çocuklar Ulusal Aşı Takviminde yer almayan aşılar ile ilgili bilgilendirilmiyor. Peki aşılar konusunda kim bilgilendirme yapıyor Pediatristler yani çocuk hekimleri. Çocuk Hekimleri de devlet hastanesinde o yoğunlukta, o koşuşturma içinde her hastaya 5 ila 10 dakika süre ayırmak zorunda kalırken bunun bilgisini her hastaya verebildiklerini düşünmüyorum, bu koşullar da maalesef veremezler. Bir de rota virüs aşısı var. Bunların hepsini hesaba kattığınız zaman sağlık hakkına eşit ulaşımı sağlayabilmek için Sağlık Bakanlığının ulusal aşı takvimine bu aşıları alması gerekiyor.

“ÖZELLİKLE MENİNGOKOK MENENJİTİ DEDİĞİMİZ HASTALIK ÇOK TEHLİKELİ”

Muayenehane hekimi olarak bir bebeği ben doğumundan 3 gün sonra, 1 aylıkken ve 1 yaşına kadar her ay, bir yaşından sonra 15 ve 18. Aylarda sonra da 2 yaşında muayene ediyorum ve bununla birlikte erken aşılama çok kıymetli. Özellikle meningokok menenjiti dediğimiz hastalık çok tehlikeli. Çok nadir görülen ama ölüm oranı çok yüksek olan bir hastalık olmakla birlikte kalıcı hasar bırakma oranı çok yüksek. Uygulama yaşına göre doz sayısı azalıyor örneğin menenjit A grubu aşısı ve B gurubu aşı iki yaşından sonra tek doz uygulanabiliyor. Maddi olarak bunu karşılayamayacak aileler 2 yaşından önce 3 doz yaptırmak yerine  2 yaşından sonra tek doz yaptırayım diyebiliyor. Maalesef böylesi bir olayı geçen sene İzmir’de yaşadık. Bir aile iki yaşına kadar aşı yaptırmak için bekledi ama aşıyı yaptırmadan hemen önce çocuk meningokok enfeksiyonuna yakalandı ve biz bu çocuğu kaybettik. Bu enfeksiyon 6 ay altı bebeklerde daha çok görülüyor dolayısıyla erken aşılamak gerekiyor. Bu da doz sayısını direkt 3 doza çıkarıyor her iki menenjit aşısı içinde.

“ROTA VE MENENJİT ULUSAL AŞI TAKVİMİNE ALINMALI”

Rota virüs aşısı dünya genelinde 106  ülkede direkt devlet tarafından ücretsiz uygulanıyor. Menenjit A grubu aşısı elimizde tam veri olmasa da 25 ila 30 ülkede yine devlet tarafından ücretsiz uygulanıyor. Menenjit B aşısı 10 ülkede ücretsiz uygulanıyor. Menenjit B grubu aşı çok yeni bir aşı olduğu için henüz yaygın uygulanmıyor bu sebeple ücretsiz uygulanan ülke sayısı diğer aşılardan daha az. Bizim ülkemizde de 10 senedir Menenjit A grubu aşı uygulanıyor, B grubu aşı 2 ya da 3 senedir uygulanıyor. Bu kadar ciddi sonuçları olan iki hastalık için bu aşıların ulusal aşı takvimine alınması şart. Ülkemizde asgari ücretle geçinen bir ailenin bütçesini düşünürsek bu aşıları yaptırmaları mümkün değil ve sağlık hakkına eşit erişim için mutlaka bu konu da adımlar atılmalı.

Aşılamanın bu derece olumlu sonuçları olduğu bilinmesine rağmen bu aşılar neden ulusal aşı takvimine alınmıyor?

Getireceği maddi yük sebebiyle devlet bunu üstlenmek istemiyor. Bunu insanlara, halka yüklemek daha kolay. Burası sosyal bir hukuk devleti ve sağlık hizmeti sunumu ücretsiz olmalı ancak bunların hiçbiri sağlanmıyor. Bugün sadece eczaneye gittiğinizde muayene farkı adı altında ilaç farkından hariç bir ücret ödemek zorundasınız. SGK’lı olmanıza ve verginizi ödemenize rağmen sağlık hizmeti eşit değil, ulaşılabilir değil, ücretsiz hiç değil. Üstüne çocuklarımızı ölümcül hastalıklardan koruyacak aşılar yapılmıyor.

“AKSAYAN AŞILAR SEBEBİYLE KIZAMIK ARTIŞ GÖSTERDİ”

Kovid-19 salgını boyunca ülkemizde çok yaşanmasa da birçok ülke de İngiltere buna dahil bebeklerin aşıları aksadı. Bunlardan biri de kızamık. Kızamık çok nadiren görülen bir hastalıkken görülme oranları aksayan aşılar sebebiyle artış gösterdi. Kızamık hastalığının ciddi sekel ve komplikasyonları var. Bizim ülkemizde de aşılamada aksaklıklar yaşansa da yurtdışındaki kadar olmadı ama yakında bu bize de sıçrayacak. Şöyle ki Kovid-19 aşılaması sağlık çalışanlarında neredeyse tamamlandı ancak aşı bulaştırıcılığa engel değil. Hatırlayalım geçen aylar da vefat eden aile hekimi sayısı çok yüksekti hatta karantina altına alınan aile sağlığı merkezleri oldu. Bunların sonucu olarak aşılama da aksaklıklar yaşandı, insanlar aile sağlığı merkezlerine gitmek istemedikleri için çocukların aşısı yapılamadı. Tüm bunlar düşünüldüğünde çocukların bulaşıcı hastalıklara ve ölümcül hastalıklara yakalanma ihtimali daha da arttı. Kaldı ki bu kadar pahalı ama yapılması elzem olan aşıları hiç yaptıramayan hatta bu aşılardan hiç haberi olmayan aileler var.

Yakın zaman da bildiğimiz üzere Hıfzısıhha Enstitüsü kapatıldı. Eğer Hıfzısıhha Enstitüsü kapatılmamış olsaydı şu an özel olarak geçen aşıların üretilmesi ve ulusal aşı takvimi içinde uygulanması mümkün müydü?

Biz aslında aşı üretimi konusunda tıbbi olarak dünyada önde ülkelerden biriydik. Hıfzısıhha ve ulusal aşı takvimimizle dünyada ki öncü ülkelerden biriydik aslında. Hıfzısıhhanın yakın zaman da kapatılması ve bahsettiğim aşıların geçmişini düşünecek olursak ortalama 15 yıldır koruyucu hekimlikte geriye gittiğimizi söyleyebiliriz. En azından rota virüs aşısı ulusal aşı takvimine alınabilirdi. Özellikle kırsalda ishal ve kusma sebebiyle hastaların karda kışta kolay kolay ilçelerden merkeze gidemediğini biliyoruz, burada bir ya da iki günlük kayıp ölümle sonuçlanıyor. Bu aşının çoktan aşı takvimine alınması lazımdı. Dünya genelinde 106 ülke bunu aşı takvimine aldı.

“AŞILARIN MALİYETİ 3000-3500 TL TUTUYOR”

Yeniden koruyucu sağlık hizmeti sunumuna değinecek olursak bu hükümet döneminde en çok takdir ettiğim şey şuydu; Bakanlık aşıları çok iyi takip etmişti. Ama burada da yanlış olan uygulama aile hekimlerine gelen performans uygulamasıydı. Her çocuğun aşılanması için peşine düşüldü ama bu çok uygunsuz bir biçimde sağlandı. Aşılanmayan her çocuk için aile hekimliği personelinin maaşından kesintiler yaptılar. Böyle düşününce bu direkt hekime verilen bir sorumluluk, yine devletin üstlenmediği bir sorumluluk. Ama dediğim gibi Hıfzısıhhanın kapatılması ve şuan bu aşıların takvime alınmasının adımlarının atılmaması bunların hepsi bu hükümetin döneminde olmuş şeyler. Halbuki son yıllarda oy oranlarının artırılmasında ‘sağlık sistemine erişebiliyorsunuz, parasız sağlık hizmeti alıyorsunuz’ propagandasının etkisi var. Hayır eskiden parasız sağlık hizmeti alıyordunuz şu an tam tersi aslında baktığımızda sağlık hizmeti sunumu özel hastanelere yönlenmiş durumda. Çünkü devlet hastanelerinde bir hekime düşen hasta sayısı yüzden fazla ve beklemek istemeyen özel hastanelere gidiyor. Özel hastaneler de sigortanız olsa bile ciddi katkı payları alınıyor. SGK’lısınız, priminizi ödüyorsunuz, verginizi ödüyorsunuz ama en temel sağlık hizmetine ulaşamıyorsunuz, çocuklarınız için hayati önemde olan aşıları yaptıramıyorsunuz. Ülkemiz de asgari ücretin yeni 2800 lira olduğu koşullarda benim bahsettiğim aşıların erken dönem doz maliyetlerinin toplamı 3000-3500 TL gibi bir rakam tutuyor. Bu ücretlere çalışan insanların maaşlarının çok çok üstündeki rakamlara bu aşıları yaptırma şansı yok. Bu yüzden son olarak diyorum ki aşı hayat kurtarır ama yapıldığı zaman. Çocuk ölümlerinin önüne geçmek içinde bu aşıların devlet eliyle ücretsiz uygulanması gerekiyor.

Fotoğraf: Pixabay