Okurumuzun Sorusu:

Merhaba. Ben 23 Temmuz 2018’de işe başladım ve 29 Eylül 2019’da evlendim. Mart ayının sonu ve takip eden süreler içinde şirket kısa çalışma ödeneğine başvurdu ve nisandan beri kısa çalışma ödeneği alıyorum. Haziran ayında işe başlamamıza rağmen şirket para ödememek için hâlâ kısa çalışma ödeneğinden çıkmadı ve bende hâlâ kısa çalışma ödeneği alıyorum ve çalışmıyor gözüküyorum. Bu durumda ben evlilik nedeniyle işten ayrılabilir miyim ve alacağım tutar nasıl hesaplanır? Kafamdaki sorulara yanıt verirseniz çok sevinirim teşekkürler. 

Öncelikle bir noktayı netleştirelim. Kısa çalışma kapsamında olan işyerinde çalışma yeniden başlarsa işveren kısa çalışmayı sonlandırmak, işçilere ücret ve sigorta primi ödemeye başlamak zorundadır. Bu durum tespit edildiği takdirde işverene idari para cezası uygulanır.

Öte yandan işveren işçileri kâğıt üzerinde kısa çalışmada gösteriyor ancak fiilen çalıştırıyorsa da işçiye ücret ve sigorta primi ödemekle yükümlüdür. İşçi kâğıt üzerinde kısa çalışmada gözüküyor ve kısa çalışma ödeneği alıyor olsa bile işverenden ücretinin ödenmesini ve sigorta priminin yatırılmasını talep edebilir. Öte yandan işçi İş Yasası’nın 24. maddesinin 2. Fıkrası uyarınca haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanabilir, kıdem tazminatı, ödenmeyen ücret ve sigorta primi gibi haklarını da talep ederek işten derhal çıkabilir.

Kâğıt üzerinde kısa çalışmada gözüken ancak fiilen çalıştırılan işçi çalıştığı döneme ilişkin ücret ve diğer haklarını aldıktan sonra, bu sürede (yani çalıştığı dönemde) aldığı kısa çalışma ödeneğini İŞKUR’a iade etmelidir.

Öte yandan işçinin kâğıt üzerinde ya da gerçekten kısa çalışmada olması ve kısa çalışma ödeneği alıyor olması, evlilik nedeniyle fesih hakkını ortadan kaldırmaz.

17 Nisan 2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren kanunla işverenlere işçileri -işçilerin onayları aranmaksızın- ücretsiz izne çıkarabilme yetkisi verildi. Bu şekilde tamamen ya da kısmen ücretsiz izne çıkarılan işçilerin bu nedenle -yani ücretsiz izne çıkarılmaları nedeniyle- haklı fesih haklarını kullanamayacakları da kanunda açıkça düzenlendi. İşverenlerin bu yetkisi 17 Eylül 2020 tarihine kadar devam ediyor. Ancak altını çizelim. Yasa ile işçilere getirilen sınırlama evlilik nedeniyle fesih (işten ayrılma) hakkını kapsamıyor.

Dolayısıyla kısa çalışma kapsamında olan işçi de evlilik, askerlik, emeklilik nedeniyle fesih hakkını kullanarak işten ayrılabilir ve kıdem tazminatını talep edebilir. Öte yandan her ne kadar işçinin ücretsiz izne çıkarılması nedeniyle haklı fesih hakkı olmasa da, okurumuzun örneğinde olduğu gibi, işverenin yasaya aykırı davranışları nedeniyle haklı fesih yapması mümkündür. Daha açık söyleyecek olursak işçi “Onayım olmadan ücretsiz izne çıkarıldığım için haklı fesih yapıyorum” diyemez ama işçi “Kısa çalışmada olduğum halde fiilen çalıştırıldığım ancak ücretim ödenmediği için haklı fesih yapıyorum” diyebilir.

Bu bilgiler ışığında okurumuzun durumuna dönelim:

1) Okurumuz istediği gün evlilik nedeniyle fesih hakkını kullanabilir. Bu hakkın nasıl kullanılacağı ve örnek fesih dilekçesi şu yanıtımızda mevcut: EVLİLİK NEDENİYLE FESİH YAZILI YAPILMALI

2) Fiilen çalıştırıldığı ancak ücret ve sigorta primi ödenmediği için okurumuz İş Yasası’nın 24/2. maddesi uyarınca haklı fesih yapabileceği gibi evlilik nedeniyle fesih dilekçesinde ayrıca bu durumu da belirtebilir.

3) Okurumuz fesih yaptıktan sonra kıdem tazminatı, kısa çalışmada çalıştırıldığı sürenin ücret ve sigorta primi ile hak kazanılan ancak kullanılmayan yıllık izinlerin ücreti, fazla mesai ücreti vb. tüm yasal haklarını talep edebilir. Bu haklar ödenmediği takdirde arabulucuya gidebilir, arabulucuda anlaşma olmazsa haklarını dava yoluyla isteyebilir.

4) Okurumuzun kıdem tazminatı kısa çalışma ödeneğine göre değil fiili çalışma karşılığı aldığı son ücrete göre belirlenir. Yani kısa çalışma nedeniyle kıdem tazminatı tutarı azalmaz. Detaylar şu yanımızda mevcut: KIDEM TAZMİNATI KISA ÇALIŞMADAN ÖNCEKİ ÜCRETE GÖRE ÖDENİR