Okurumuzun sorusu:

Merhaba. Ben özel bir kurumda öğretmenlik yapıyorum. 3 günlük raporum varken beni işe çalışmaya çağırdılar ve maaşımdan kestiler. Paramı zorla geri aldım. Maaşım son 3 aydır 3-4 gün gecikmeli yatıyor. Ön sözleşme yapılmadan belirli süreli iş sözleşmemizi süresize zamsız olarak çevirmek istiyorlar. Kuruma başlarken “yazın çalışmayacaksınız” denmişti, fakat şimdi çalıştırılacağı söyleniyor. Bunlar haklı fesih nedeni olabilir mi? 

Haklı fesih hakkını şu yanıtımızda detayları ile ele almıştık: HAKLI FESİHTE GEREKÇE ÇOK ÖNEMLİ

Bu yanıtımızda verdiğimiz bilgiler ışığında okurumuzun haklı fesih gerekçesinin olup olmadığını inceleyelim.

RAPORLUYKEN İŞE ÇAĞRILMA

İşçi raporluyken çalıştırılamaz. İşveren işçiyi işe çağırsa bile işçi işe gitmek zorunda değildir. Okurumuz benzer bir durum olursa işe gitmemelidir. Bununla birlikte işverenin işçiyi hem işe çağırmış hem de çalıştırmışsa işçiye bu günler için ücret ödemek zorundadır. Okurumuz zorla da olsa parasını geri almış. Her ne kadar mevzuata aykırı bir uygulama yapılmış olsa da, bu durum artık haklı fesih nedeni teşkil etmez. Çünkü okurumuza ücreti ödendiği gibi bu olayın yaşanmasının ardından 6 işgünü geçmiştir.

ÜCRETİN SÜREKLİ GEÇ ÖDENMESİ

İş Yasası’nın 24. maddesinin 2. fıkrasının (e) bendine göre “İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse” işçi haklı fesih yapabilir. Okurumuzun ücreti son 3 aydır 3-4 gün gecikmeli ödenmektedir. Yargıtay içtihadına göre de ücretin geç ödenmesi durumu süreklilik arz ediyorsa, işçi haklı fesih hakkını kullanabilir. Ücretlerin düzenli olarak uzun süreli gecikmelerle ödenmesinin haklı fesih gerekçesi oluşturduğuna şüphe yoktur. Ben düzenli ama kısa süreli gecikmelerin de haklı fesih nedeni oluşturacağı kanaatindeyim. Bununla birlikte kısa süreli gecikmelerin gerekçe gösterildiği bir durumda mahkemenin ne yönde karar vereceğini kestirmemiz pek olanaklı gözükmemektedir.

SÖZLEŞMEDE DEĞİŞİKLİK

İş Yasası’nın 22. maddesine göre işveren işçinin yazılı onayı olmadan çalışma koşullarında işçi aleyhine bir değişiklik yaparsa bu değişiklik işçiyi bağlamaz ve işçi haklı fesih hakkını kullanabilir. Özel Öğretim Kurumları Kanunu’na göre özel öğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerle “süresi en az 1 yıllık belirli süreli iş sözleşmesi” yapılması zorunludur. Aslında okurumuzun işvereni bu kurala aykırı biçimde belirli süreli iş sözleşmesini belirsiz süreli iş sözleşmesine çeviremez. Eğer işveren yasaya da aykırı olan böyle bir değişikliği yasal yükümlülüklerinden kaçmak ve ücret artışı yapmadan sözleşmenin süresini uzatmak için yapıyorsa, okurumuz için haklı fesih hakkı doğar. Ancak haklı fesih hakkının doğması için bu değişikliğin yapılmak istenmesi değil fiilen yapılması gerekir. Yani işverenin “niyeti” üzerinden haklı fesih yapılamaz, haklı fesih gerekçesinin somut olarak ortaya çıkması gerekir. Haklı fesih hakkının da bu değişikliğin yapılmasını takip eden 6 işgünü içinde kullanılması gerekir.

İŞVERENİN İŞÇİYİ YANILTMASI

İş Yasası’nın 24. maddesinin 2. fıkrasının (a) bendi uyarınca “İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa” işçi haklı fesih yapabilir. İşe giriş sırasında işveren okurumuza “yazın çalışmayacaksınız” demiş. Eğer olağan okul döneminin sona ermesinin ardından işveren okurumuzu yazın da çalışmaya zorlarsa, yukarıdaki durum söz konusu olur ve okurumuz 6 işgünü içinde haklı fesih hakkını kullanabilir.

Durumu özetle bu şekilde. Üç farklı haklı fesih gerekçesinden söz etmemiz mümkün. Ancak haklı fesih hakkını kullanmadan önce hem gerekçenin fiilen ortaya çıkmış olmasına hem de 6 işgünü kuralına* dikkat etmek gerekiyor. Dolayısıyla okurumuzun haklı fesih yoluna gitmeden önce muhakkak bir avukat ile görüşmesinde, haklı fesih dilekçesini hukuki destek alarak hazırlamasında ve haklı fesih hakkını ne zaman kullanacağına avukat ile birlikte karar vermesinde yarar var.

* İş Yasası’nın 24. Maddesine göre işçinin işverenin davranışını öğrendiği günden başlayarak 6 işgünü içinde haklı fesih hakkını kullanması gerekiyor. Örneğin işveren işçiyi taciz etmişse, işçinin haklı fesih hakkını kullanması için tacizin gerçekleştiği günden itibaren 6 iş günlük hak düşürücü süre başlıyor.Bu durumun bir istisnası var. Eğer işverenin yasaya aykırı davranışları devam ediyorsa, hak düşürücü süre işlemez. Örneğin işveren işçinin fazla mesailerini ödemiyor, ücretini eksik ve geç ödüyor, sigorta primini gerçek ücreti üzerinden yatırmıyor, işçiye mobbing uyguluyor, işçi sağlığı ve iş güvenliği kurallarına uymuyorsa; başka bir deyişle yasaya aykırı davranış / hak ihlali devam ediyorsa, işçi “6 iş gününe” takılmadan haklı fesih hakkını kullanabilir.