Okurumuzun Sorusu:

Merhaba. 13 Aralık’ta asgari ücretle bir yerde işe başladım. Bildiğim kadarı ile ilk 2 ay gerekçe bile göstermeden iş akdimi feshetme hakkına sahip şirket. 13 Şubat’ta benim iki ayım doluyor. 13 Şubat’tan sonra beni gebe olduğum için işten çıkaramazlar değil mi? Kaç gün içinde gebe olduğumu bildirmem gerekiyor? Şimdiden teşekkür ederim.

Öncelikle okurumuzu tebrik edelim, sağlıklı ve rahat bir gebelik süreci dileyelim.

Okurumuzun sorusunu net bir biçimde yanıtlayabilmek için deneme süresini meselesini açıklığa kavuşturmamız gerekiyor.

Okurumuzun bahsettiği 2 aylık süre, deneme süresidir. Daha önceki bir yanıtımızda detayları ile ele aldığımız üzere -Deneme süresi ancak yazılı olarak belirlenebilir- deneme süresi zorunlu değildir. Deneme süresi kendiliğinden uygulanmaz. Deneme süresinden söz edebilmek için işçinin iş sözleşmesinde deneme süresi uygulanacağına dair bir madde olması gerekir. Eğer yazılı bir iş sözleşmesi yoksa, deneme süresi uygulanacağına ilişkin işçi ve işveren arasında yazılı bir anlaşma yapılmış olması gerekir. Aksi takdirde deneme süresi yoktur.

Yasal kural gereği deneme süresi en çok 2 ay olabilir ve toplu iş sözleşmesi ile 4 aya kadar uzatılabilir.

Deneme süresi kararlaştırılmışsa, işçi ve işveren tarafları deneme süresi içinde iş sözleşmesini –ihbar süresi kadar önce bildirimde bulunmaksızın- istedikleri zaman sona erdirebilirler. Yani deneme süresinin temel farkı, deneme süresi içinde ihbar süresinin uygulanmamasıdır.

Ne yazık ki İş Yasası’nın sağladığı iş güvencesinden yararlanabilmenin üç ön koşulu vardır: 1) 30 veya daha fazla işçi çalıştıran bir işyerinde, 2) En az 6 aydır, 3) Belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışıyor olmak.

Dolayısıyla deneme süresi bittiğinde işçi iş güvencesi kapsamına girmez. Çünkü iş güvencesi kapsamına girmek için işyerinde asgari 6 ay çalışma koşulu aranmaktadır. Deneme süresi dolsa bile, 6 ay dolmamışsa işveren işçiyi herhangi bir gerekçe göstermeksizin işten çıkarabilir ve işçi işe iade davası açamaz. Ancak işverenin işçiye ihbar süresi kadar önce bildirimde bulunması ya da ihbar tazminatı ödemesi gerekir (haklı fesih hariç).

Sonuç olarak 0-2 ay arası deneme süresi ile 2-6 ay arası süreyi ayıran fark, ilkinde ihbar süresinin olmaması, ikincisinde olmasıdır. Ancak her iki süre içinde de işverenin bir gerekçe gösterme zorunluluğu ve işçinin işe iade davası açma hakkı yoktur. İşverenin gerekçe gösterme zorunluluğu 6 ay dolduktan sonra, -ve 30 işçi ve belirsiz süreli iş sözleşmesi koşulları da mevcutsa- başlar.

Gelelim, gebeliği bildirme meselesine.

Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğin 6. maddesinin 1. fıkrasına göre: “Çalışan, gebelik ve emzirmeye başlama halinde işverenini bilgilendirir”.

Dolayısıyla gebe olduğunu öğrenen kadın işçinin bir sağlık kuruluşundan gebeliğiyle ilgili alacağı belge ile en kısa sürede işvereni bildirme yükümlülüğü vardır. İşçinin gebeliğini işverenden gizlememesi gerekir.

Bu bilgiler ışığında okurumuzun durumuna bakalım.

Her koşulda okurumuzun gebeliğini en kısa sürede işverene bildirmesi gerekiyor.

Ancak okurumuz, gebeliğini bildirmesi halinde işten çıkarılmaktan endişe ediyor.

Eğer bir deneme süresi kararlaştırılmamışsa ve işveren sırf okurumuzu gebelik nedeniyle işten çıkarırsa, okurumuz kötü niyet tazminatı ya da ayrımcılık tazminatı isteyebilir.

İşveren ihbar süresi kadar önce haber vermezse, okurumuz ayrıca ihbar tazminatı da talep edebilir.

Eğer bir deneme süresi kararlaştırılmışsa ve işveren deneme süresinden yararlanarak deneme süresi içinde okurumuzu işten çıkarırsa, kanımca, okurumuz yine de ayrımcılık tazminatı isteyebilir. Çünkü Yargıtay’ın son kararlarında deneme süresi içinde sendikal nedenle işten çıkarılan işçilerin sendikal tazminat isteyebileceğine hükmetmiştir. Ancak yine de bu konu tartışmalıdır.

Zor bir durum olduğunun farkındayım. Ancak eğer okurumuz gebeliğini bilerek işverenden saklar ve daha sonra bu durum açığa çıkarsa, işveren okurumuzu ihbar süresine de uymaksızın, haklı nedenle işten çıkarabilir ve okurumuz herhangi bir tazminat ya da hak talep edemez.