Okurumuzun Sorusu:

Merhaba. Ben bir tekstil fabrikasına girdim. Girdikten sonra hamile olduğumu öğrendim ve doktordan gebelik raporumu aldım. Ustabaşına verdim, muhasebeye gönderdim. Ustabaşına 3-4 defa “hamile olduğum için beni işten çıkarırlar mı” diye sordum, bana “hayır, senin çalışmalarından memnunum” dedi. 10. ayın 1’inde işe başladım, 11. ayın 30’unda sabah işe gittim, akşam 17:15 civarı fabrikadan beni aradılar. “2 aylık deneme sürecimde anlaşmamızın feshedildiğini, yarın muhasebeden çıkışımı almamı” söylediler. Bahane olarak “işyerin durgun olduğunu” söylediler. Birinci maaşımda eksiklik var. Bir aydır oyalıyorlar. Fabrika, “banka eksik yatırmış” dedi, bankaya gittim banka “fabrika yatırmamış” dedi…

Okurumuzun deneme süresinde işten çıkarılması ile ödenmeyen ücretlerini ayrı ayrı incelemekte yarar var.

DENEME SÜRESİ VE KURALLAR

İş Yasası’nın “Deneme Süreli İş Sözleşmesi” başlıklı 15. maddesi şu şekildedir:
“Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Ancak deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir.
Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilir. İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır.”

Dolayısıyla:
1) Deneme süresi zorunlu değildir. Deneme süresi kendiliğinden olmaz.
2) Deneme süresinden söz edebilmek için tarafların iş sözleşmesine bir deneme süresi koymuş olması gerekir. Yani yazılı iş sözleşmesinde deneme süresi maddesinin olması gerekir. Eğer yazılı iş sözleşmesi yoksa yani iş sözleşmesi sözlü olarak yapılmışsa, işveren ve işçinin karşılıklı imzasının bulunduğu ve deneme süresinin olduğunu gösteren yazılı bir belgenin olması gerekir.
3) Eğer iş sözleşmesinde deneme süresi açıkça düzenlenmemişse ya da deneme süresini ispatlayan yazılı bir belge yoksa deneme süresi de yoktur. İşveren tek taraflı olarak deneme süresinin olduğunu iddia edemez, etse bile hukuken bir karşılığı olmaz.
4) Deneme süresi en çok 2 ay olabilir. Yani daha kısa, örneğin 1 ay da olabilir. Bunun tek istisnası toplu iş sözleşmesi ile 2 aylık sürenin en çok 4 aya kadar artırılmasıdır.

DENEME SÜRESİ YOKSA

Sonuç olarak okurumuz yazılı bir iş sözleşmesi ya da belge ile deneme süresini kabul etmemişse deneme süresi yoktur! Eğer durum buysa okurumuz 2 haftalık ücreti tutarında ihbar tazminatı talep edebilir. Çünkü işveren işten çıkış tarihinden 2 hafta önce haber vermemiştir. Öte yandan okurumuz hamileliği nedeniyle işten çıkarıldığı için İş Yasası’nın 5. maddesi uyarınca “ayrımcılık tazminatı” da talep edebilir. Çünkü ustabaşının çalışmasından memnun olmasına rağmen okurumuzun hamileliğini bildirmesinin ardından işten çıkarılması, gebelik nedeniyle ayrımcılık yapıldığı yönünde güçlü bir delil oluşturmaktadır.

DENEME SÜRESİ VARSA

Eğer okurumuzun İş Sözleşmesi’nde deneme süresi varsa ya da deneme süresinin olduğunu gösteren, işçi ve işverenin imzasını taşıyan yazılı bir belge varsa okurumuz ihbar tazminatı isteyemez. Çünkü yasa gereği işveren deneme süresi içinde işçiyi bildirim (ihbar) sürelerine uymadan işten çıkarabilir. Kanımca okurumuz bu durumda da “ayrımcılık tazminatı” isteyebilir. Çünkü Yargıtay’ın son kararlarında deneme süresi içinde sendikal nedenle işten çıkarılan işçilerin sendikal tazminat isteyebileceğine hükmetmiştir. Ancak yine de bu konu tartışmalıdır.

ÖDENMEYEN ÜCRETLER

Gelelim eksik ödenen ücret ile ödenmeyen ücret meselesine. Okurumuzun deneme süresi olsun ya da olmasın, işveren okurumuza çalıştığı tüm sürenin ücretini eksiksiz ödemek zorundadır.
Yukarıda belirttiğim üzere deneme süresi olsa bile kanun gereği “İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır”. Yani işveren deneme süresinde de işçiye ücretini eksiksiz ödemek zorundadır. Deneme süresi, ücretin ödenmeyebileceği ya da eksik ödenebileceği anlamına gelmez! Aynı kural sigorta primleri için de geçerlidir.
İş Yasası’nın 32. maddesi uyarınca “İş sözleşmelerinin sona ermesinde, işçinin ücreti ile sözleşme ve Kanundan doğan para ile ölçülmesi mümkün menfaatlerin tam olarak ödenmesi zorunludur”.

Dolayısıyla okurumuza hem ekim ayı ücretinden kalan eksik tutarın hem de kasım ayında çalıştığı süreye ilişkin ücretinin derhal ödenmesi zorunludur. Okurumuz işyerine ihtar çekerek ödenmeyen ücretlerini talep edebilir. İşveren okurumuza hak kazandığı tüm ücretlerini eksiksiz ödemezse okurumuz arabulucuya başvurarak, arabulucuda anlaşma sağlanamadığı takdirde de dava yoluyla ödenmeyen ücretlerini talep edebilir.

Yukarıda açıkladığım üzere deneme süresinin olmaması halinde, okurumuz ayrıca ihbar tazminatı ve ayrımcılık tazminatı da isteyebilir.