Güney Afrika’da faaliyet gösteren Kopanang Altın Madeni, kadın işçilere yönelik aşağılayıcı ve insan haklarını ihlal edici güvenlik aramaları iddiasıyla gündemde. Ulusal Madenciler Sendikası (NUM), kadın işçilerin altın parçaları arama bahanesiyle çıplak aramaya zorlandığını duyurdu, maden yönetimine karşı yasal işlem başlattı.

NUM Sözcüsü Livhuwani Mammburu, sendikaya mağdur kadın işçilerden güvenilir ihbarlar ulaştığını belirterek, “NUM, bu muameleyi tamamen kabul edilemez, insanlık dışı ve üyelerimizin temel hak ve onurlarına açık bir hakaret olarak görmektedir. Bu tür ilkel ve saldırgan uygulamaların modern ve ilerici bir madencilik sektöründe yeri yoktur. “Kadın çalışanların böylesine aşağılayıcı ve mahremiyet ihlali içeren aramalara maruz bırakılması sadece utanç verici değil, aynı zamanda yasa dışı” dedi. Mammburu, olayla ilgili tam ve şeffaf bir soruşturma yapılmasını ve sorumluların cezalandırılmasını talep ettiklerini vurguladı.

KADIN İŞÇİLER YAŞADIKLARINI ANLATTILAR

Sunday World’ün haberine göre söz konusu şirkette çalışan işçilerden biri, Mawayi Ngxakamba, 19 Aralık’ta çıplak aramayı reddetmesi nedeniyle işten uzaklaştırıldığını ve durumu Güney Afrika Cumhuriyeti'nde bir hükümet dairesi olan Maden Kaynakları Departmanına (DMRE) bildirdiğini açıkladı. “Şubat ayı sonunda yapılan toplantıda bana son uyarı belgesi imzalatılmak istendi. Reddettim çünkü hiçbir suç işlemedim. Hiçbir şey çalmadım ama arama sırasında iç çamaşırımı çıkarmak istemiyorum” dedi.

Hâlâ madende çalışmakta olan başka bir kadın işçi, güvenlik görevlilerinin kendisine güldüğünü anlatarak, “Kilolu bir vücudum var, bacaklarımı yeterince açamayınca bir sandalyeye ayağımı koymamı istediler. Altın parçası saklayıp saklamadığımı kontrol ettiler” dedi. “Kendimi aşağılanmış hissettim" diye ekledi.

İşe gitmenin kendisi için artık acı verici bir deneyim olduğunu söyleyen kadın işçi, “Evden çıkıp işe gidiyorum ve orada kızım yaşındaki genç kadınlar bedenime dokunuyor. Özgüvenimi kaybettim. Sokakta yürürken insanlar sanki bedenime kimlerin dokunduğunu biliyormuş gibi hissediyorum” dedi.

İsmini vermek istemeyen başka bir kadın işçi, regl döneminde olmasına rağmen aramaya zorlandığını belirtti: “Kadın güvenlik görevlisi bana dokundu ve bir şey hissetti. Diğerlerini çağırdı. Üstümü çıkarmamı söylediler. Regl olduğumu söyledim. Kullandığım bezi çıkarmamı ve içinde bir şey saklayıp saklamadığımı kontrol etmek istediklerini söylediler.”

30 yaşındaki Zikhona Mzimba ise Şubat ayında işten çıkarıldığını açıkladı. O gün mide rahatsızlığı yaşadığını ve tuvalete koştuğunu söyleyen Mzimba, “Oradayken ismimi bağırdılar. Dışarı çıkmamı istediler. Çıplak arama yaptılar. Hiçbir şey bulamadılar. Şikayet ettim, işten atıldım” dedi.

Kadınlar, Güney Afrika Ulusal Sivil Toplum Örgütü’nden de yardım istedi. Örgüt sözcüsü Mzukisi Jam, şirketle iletişime geçtiklerini belirterek, “Maden şirketi, çalışanların zaman zaman altın çaldığını söyledi. Ancak bu süreçte insan haklarının ihlal edilip edilmediği umurlarında değildi. Onlar için önemli olan tek şey, kadınların özel bölgelerine sakladığı iddia edilen altındı” dedi.

Maden Kaynakları Departmanı (DMRE) Sözcüsü Johannes Mokobane, departmanın iddiaları iç süreçlerde değerlendirdiğini ve soruşturmaların detaylı inceleme gerektirdiğini belirtti, “Soruşturmalar zaman alabilir, çünkü detaylı inceleme gerektiriyor” dedi.

Şirket, Pazartesi günü yaptığı toplantıda kadınlara yönelik arama yöntemlerini değiştirdiğini bildirdi. Ayrıca, askıya alınan ve işten çıkarılan çalışanların yakında işe geri döneceği ifade edildi. Şirketin kıdemli insan kaynakları müdürü Izak Nieuwoudt ise kadın işçilere çıplak arama protokolüne ilişkin yorum yapmaktan kaçındı.

YFM’nin haberine göre Madencilikten Etkilenen Topluluklar Eylemde Birleşti (MACUA), iddiaları şiddetle kınadı. MACUA'nın kadın kanadı WAMUA’dan Magnificent Ndebele, “Bu yapılan, kadınlara güvende olmadıklarını söylüyor; ne işlerinde, ne evlerinde, hatta ne de onları koruması gereken kurumlarda” dedi. Ndebele, “Bu durum, iktidardakilerin işçilere, özellikle de kadınlara insandan daha aşağı muamele etme hakkını kendilerinde gördüklerini gösteriyor. Kârın korunduğu ama insanların korunmadığı bir cezasızlık kültürü var. Kopanang Madeni'nde yaşananlar yeni değil. En ağır işçilerin zulüm ve aşağılamayla karşılaştığı daha büyük bir adaletsizlik sisteminin parçası” dedi.

KOPANANG ALTIN MADENİNE DAİR…

Kopanang Madeni yılda yaklaşık 85 bin ons altın üretiyor ve yaklaşık 3 bin işçi çalışıyor. Madencilik faaliyetleri, Güney Afrika'nın en büyük şaftlarından biriyle 1350 metre ile 2 bin 240 metre derinlikte yürütülüyor. Maden önceden AngloGold Ashanti tarafından işletiliyordu ancak 2018 yılında Çin merkezli Heaven-Sent SA Sunshine Investment Company (HSC) tarafından satın alındı. Madenin işletmesi, Kopanang Gold Mining Company (Pty) Ltd aracılığıyla yürütülüyor. Bu şirketin yüzde 74’ü HSC’ye, yüzde 26’sı ise Güney Afrika’daki Siyah Ekonomik Güçlendirme (B-BBEE) girişimi kapsamında oluşturulan yerel yapıya ait.

MADENLERDE KADINLARA ÇIPLAK ARAMA YENİ DEĞİL
2019 yılında Silverton adlı bir şirkette, banyoda kullanılmış bir hijyenik ped bulunmasının ardından 28 kadın iç çamaşırlarını indirerek aramaya tabi tutulmuştu. Kadınlar, bu uygulamanın cinsel taciz olduğunu belirterek Güney Afrika İnsan Hakları Komisyonu'na şikayette bulundu. Olayın ardından şirket, ilgili süpervizörü özür dilemeye zorladı, ancak başka bir disiplin cezası uygulanmadı.
2023 yılında ise South Deep Altın Madeni'nde yapılan bir ankette kadın çalışanların yüzde 24’ünün cinsel tacize, yüzde 23’ünün ise ırkçılığa maruz kaldığı ortaya çıkmıştı.
2023’te Lanxess şirketine ait bir bakır madeninde, bir kadın işçinin yöneticiler tarafından tacize uğraması üzerine 300 işçi, 9 gün boyunca yer altında eylem yaptı. Kadınların öncülüğünde gerçekleşen bu direnişte, zorlu koşullara rağmen grev kırıcılığa boyun eğilmedi; şirketin baskılarına ve güvenlik güçlerinin müdahalelerine karşı kararlılıkla direnildi. Sendika NUMSA’nın desteğiyle işçiler, tacize karışan yöneticilerin cezalandırılması, işten çıkarılan madencilerin geri alınması ve sendikanın tanınması gibi taleplerini büyük ölçüde kabul ettirdi.

GÜNEY AFRİKA’DA MADENCİLİK SEKTÖRÜNDE KADIN SAYISI ARTIŞTA

Güney Afrika’da kadınların madencilik sektörüne katılımı ise son yıllarda artış göstermiş durumda.

2015 yılında, Güney Afrika altın madenciliği sektöründe toplam 115 bin 55 işçi bulunmaktaydı. Bu çalışanların 12 bin 208'i kadındı, bu da toplamın yaklaşık yüzde 10,6'sına tekabül ediyor.

2019 itibariyle, Güney Afrika'daki toplam madencilikte iş gücü 454 bin 861 kişiydi ve bunların 56 bin 691'i (yüzde 12) kadındı.

2023 itibariyle yaklaşık 90 bin 630 kadın madencilik sektöründe çalışıyor ve bu sayı madencilik sektöründeki toplam iş gücünün yüzde 19’unu oluşturuyor.

Güney Afrika Cumhuriyeti hükümeti, 2030 yılına kadar sektördeki kadın oranını yüzde 30’a çıkarmayı hedefliyor.

Fotoğraf: Pixabay