Bugün, ABD ve NATO müttefiklerinin Taliban nedeniyle 20 yıl işgal ettikleri Afganistan’ı terk etmelerinin ardından Taliban’ın Kabil’e yeniden girmesinin 3. yıl dönümü.

İdam, işkence, zorunlu göç ve gaspla geçen 3 senede özellikle kadınlara ve kız çocuklarına yönelik şiddet ve ayrımcılık hız kesmeden devam etti. Taliban, sosyal hayata katılımı; seyahat, eğlence, araba kullanma ve spor gibi diğer alanları kadınlara yasakladı.

Taliban’ın kadınlar için uyguladığı baskılara kısaca bakalım.

YASAKLAR VE VAHŞET SENELERİ

Taliban yönetiminin en önemli baskı unsuru zorunlu örtünme oldu. Afganistan’da kadınlar artık vücutlarını ve yüzlerini tamamen kapatmak zorunda. Kadınların bu talimatlara uymaması durumunda ailedeki erkeklere de işkence yapılıyor. Dolayısıyla aslında örtünme yasakları kadınlar için iki yönlü baskıyı arttırıyor. Hem Taliban tarafından uygulanan baskı hem aile içindeki erkeklerin baskısı.

Taliban’ın Ahlak Bakanlığına göre kadınların “mahremi olmadan” yurt içinde ve dışında seyahat etmeleri yasak. Bu kararın ardından kadınların parklara çıkması, restoranlara girmesi de yasaklandı. Şiddet mağduru kadınlara yardım ve barınma sağlamak amacıyla kurulan “Güvenli Evler” kapatıldı. Şiddet mağduru yüzlerce kadının ne şiddetten çıkış yolu ne de barınacak evi var.

Müfredatta değişiklik ve kız çocuklarına eğitimin yasaklanması ise bu 3 yılda en çok tartışılan meselelerden biri oldu. Yetmedi, kadınların çalışması da yasaklandı. Bu yasak kadınların evlerde esnek ve güvencesiz şartlarda çalışmasına yol açtı. Özellikle kadınların çalışmasının Afganistan’da yasaklanmasıyla birlikte kadınların çok ucuza, evlerde parça başı işlerde çalışması yaygınlaştı. Tüm bu koşullara ses çıkaran veya uymayanlar ise Taliban tarafından ağır cezalara mahkum edildi.

TALİBAN 136 KADINI KIRBAÇLADI

Taliban Yüksek Mahkemesinin istatistiklerine göre 3 yılda ülkede 715 kişi herkesin izlemesine açık olan Sahra Mahkemelerinde kırbaçlandı. Sadece 2024’te 221 kişi bu şekilde kırbaçlandı. Bunların 136’sı kadındı.

Bu kişiler evlilik dışı ilişki, hırsızlık, cinayet; kadınlar için başörtü kurallarına uymama, alkol kullanma, mahremleri dışındaki kişilerle telefonda konuşma gibi “suçlarla" suçlanarak kırbaç ve hapis cezalarına çarptırılanlar. Ayrıca Taliban’ın yargıdaki sözcüsü Abdul Malik Hakkani 175 kişiye idam, 37 kişiye recm ve 4 kişiye canlı toprağa gömülme hükmü verdi.

YIKILAN HAYALLER…

Afganistan 8 AM medyasına yansıyan bir kadının yaşam hikayesini paylaşmak isteriz:

Fahriye Afganistan Herat'ta 9. sınıf öğrencisiydi. Taliban yönetimi ele geçirdikten sonra zorla evlendirildiğini söylüyor. Ailesinin Taliban korkusundan onu evlendirdiğini anlatan Fahriye, eğitimine devam etmek istediğini belirtiyor ancak Taliban’dan sonra bunun mümkün olmadığını belirtiyor: “Bir buçuk yıldır evdeyim. Tüm hayallerimin yıkıldığını hissediyorum… keşke Taliban gelmeseydi, biz de perişan olmasaydık.”

Afganistan’da yoksulluğun yaygınlaşmasıyla Taliban üyeleri başlık parası ödedikleri için aileler kız çocuklarını bu kişilerle evlenmeye zorluyor. Taliban üyelerinin 3. veya 4. eşi olarak zorla evlendirilen kadınlar arasında intihar vakaları artıyor.

8 AM’e konuşan Azita da bu kadınlardan biri. Azita ailesi tarafından bir Taliban üyesiyle zorla evlendirilmiş. Azita, babasının onu 700 bin Afgan parası karşılığında evlendirdiğini anlatıyor. Taliban üyesinin 2. eşi olduğunu söyleyen Azita kadınların zorla evlendirilmesinin büyük haksızlık olduğunu kaydediyor: "Nasıl ki erkekler kendi istedikleri kadınla evlenebiliyorsa biz kadınların da bu hakkı olmalı. Ama ne yazık ki bu hak elimizden alındı. Ben babası ve erkek kardeşleri tarafından Taliban’a satılan binlerce kadından biriyim.”

TALİBAN’A DİPLOMASİ KADINLARA İNZİVA

Bunlara karşı kadınlar Afganistan’da farklı biçimleriyle örgütlenmeye devam ediyor. Kadınların mücadelesini sokak yazılamalarında, sokaktaki açıklamalarda, yayımlanan mesajlarda görüyoruz.

Ancak bunlara rağmen Taliban ile diplomatik görüşmelerin arttığı bir senenin içindeyiz. Bunun en bariz örneği, Taliban hükümetinin ilk kez haziran ayında Katar’da Birleşmiş Milletler ev sahipliğinde gerçekleşen görüşmelere katılmasıydı. Afganistan’dan heyete başkanlık eden Taliban hükümetinin üst düzey sözcüsü Zabihullah Mücahid, bu toplantının Afganistan’ın “inzivadan çıktığına” dair kanıt olduğunu söyledi.

Kadınların "inzivaya" çekildiği Afganistan tablosunda dünya Taliban ile temaslarını sürdürüyor. Afganistanlı kadınların en önemli talebi ise dünya tarafından görülmek ve seslerinin duyulması…

Fotoğraf: Rawa.org