Okurumuzun Sorusu:

Merhaba. Doğum için iş göremezlik raporuyla ilgili yazınızı inceliyordum. Eşimin 24 Mayıs’ta çıkışı verilecek. 25 Mayıs itibarıyla gebelikte 32. haftaya girecek. 27 Mayıs’ta da iş göremezlik raporu alacağız. Öncelikle yeniden bir sigortalı işe giriş yapmamıza gerek var mı çıkıştan sonraki 10 gün içinde? Evetse kısmi sigorta yeterli olur mu? Yazınızda “Raporu işyerinin işlemesi gerek” demişsiniz. 24 Mayıs’ta çıkış verileceği için işyeri bunu işler mi? İlişiği kesilmiş olacak çünkü. Biz raporu elden SGK’ye götürsek olmaz mı 10 gün içinde?

Okurumuzun bahsettiği yanıtımız şu: Analık halinde kadın işçinin parasal hakları

Bugüne kadar birçok yanıtımızda hastalık ve analık hallerinde SGK’den geçici iş göremezlik ödeneği alabilmek için esas olanın raporun (istirahatin) başlangıç tarihi olduğunu belirttik.

Raporun başlangıç tarihinde işçinin sigortalılık hali devam ediyorsa (yani sigortalı çalışıyorsa ya da çıkışını takip eden 10 gün içindeyse) ve diğer yasal koşulları sağlıyorsa işçinin geçici iş göremezlik ödeneği alabileceğini vurguladık. Sonuç olarak şu 3 noktaya dikkat çektik:

1) Kadın işçi analık istirahatine ayrıldıktan sonra işten çıkarılsa bile 16 haftalık analık istirahatinin sonuna kadar geçici iş göremezlik ödeneği (analık ödeneği) alabilir. İşten çıkarma hak kazanılan analık ödeneğine etki etmez.

2) Analık sigortası bakımından sigortalılık hali işten çıkarmayı takip eden 10. günde sona erir. Yani işten çıkarma tarihinden başlayarak 10 gün içinde analık istirahatine ayrılan kadın işçi de 16 hafta boyunca geçici iş göremezlik ödeneği alabilir.

3) Bu iki kural hastalık nedeniyle istirahat alan işçiler için de geçerlidir. Yani raporluyken işten çıkarılan işçiler ile işten çıkarma tarihinden başlayarak 10 gün içinde hastalık raporu alan işçiler, rapor süresinin tamamı için geçici iş göremezlik ödeneği alabilir.

Okurumuzun eşinin durumu 2. madde kapsamına giriyor. Okurumuz eşi işten çıkarılmasını izleyen 10 gün içinde doğumdan önceki son 8 haftaya giriyor ve dolayısıyla analık istirahati (raporu) alabiliyor. Analık istirahatine ayrılacağı tarihte hala 10 günlük süre içinde olduğu için sigortalı sayılıyor ve analık ödeneğine hak kazanabiliyor.

Okurumuz, doktor tarafından sisteme girilecek olan raporun onayının nasıl alınacağını soruyor. Çünkü raporun sisteme girilmesi yetmiyor, onaylanması da gerekiyor. Ama okurumuzun eşi işten çıkarılmış olacağı için bu onayı işveren yapamaz. SGK uygulamasını araştırdık ve öğrendik. Bu durumda işçi SGK İl Müdürlüğüne ya da Hizmet Merkezlerine giderek raporunun manuel olarak onaylanmasını sağlayabilir.

Ancak bu araştırmayı yaparken çok vahim bir durumun da farkına vardık!

Yasada bir sınırlama olmamasına rağmen ve yasa gereği hak kazanılan süre boyunca geçici iş göremezlik ödeneği ödenmesi gerekirken, Sosyal Güvenlik Kurumu bu hakkı sınırlamış! SGK

2017 yılında bir yönetmelik değişikliği yapmış ve yasal bir hakkı –hukuka ve yasaya aykırı biçimde- kısıtlamış.

5 Aralık 2017 tarihli Resmi Gazetede Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yönetmelik yayımlanmış.

SGK tarafından yapılan değişiklik ile yönetmeliğin 40. maddesinin 10. fıkrası şu şekilde değiştirilmiş:

“Sigortalının, hastalık ve analık sigortası bakımından geçici iş göremezlik ödeneği almasına esas istirahat raporu süresi içinde, sigortalılık hâlinin herhangi bir nedenle sona ermesi hâlinde, sigortalılığın sona erdiği tarihten sonra en fazla onuncu güne kadar geçici iş göremezlik ödeneği ödenir”.

Bu değişiklikten önce yönetmeliğin 40. maddesinin 10. fıkrası şu şekildeydi:

“Sigortalının, geçici iş göremezlik ödeneği almasına esas istirahat raporu süresi içinde, sigortalılık hâlinin herhangi bir nedenle sona ermesi hâlinde istirahat süresince geçici iş göremezlik ödeneği ödenmeye devam edilir.”

Yani bu yönetmelik değişikliği ile raporluyken işten çıkarılan ya da işten çıkarılma tarihinden başlayarak 10 gün içinde rapor alan işçilerin geçici iş göremezlik ödeneği alabileceği süre sigortalılığın sona ermesini takip eden 10 gün ile sınırlanmış. İşçi tüm rapor süresi için ödenek alabilecekken, bu süreye sınır getirilmiş.

2017’nin sonunda yapılan bu yönetmelik değişikliğini ancak bu soruyu yanıtlarken fark ettiğim ve bugüne kadar ele almadığım için tüm okurlarımızdan özür diliyorum! Bununla birlikte bugüne kadar yazdıklarımız halen geçerli ve doğrudur. Çünkü yasaya aykırı olan bu yönetmelik maddesi yok hükmündedir. Yasanın kendisi uygulanmak zorundadır!

Somut örnekler üzerinden bugünkü uygulamaya bir bakalım.

Diyelim ki bir kadın işçi 10 Mayıs 2019 tarihinde analık raporu aldı. İşveren 15 Mayıs 2019 tarihinde SGK’dan işçinin çıkışını verdi.

İşçi yönetmelik değişikliği öncesinde doğumdan önceki 8, doğumdan sonraki 8 hafta yani 112 gün boyunca geçici iş göremezlik ödeneği alabiliyordu. İşçinin 15 Mayıs’ta SGK’dan çıkışının yapılmış olması bu durumu değiştirmiyordu.

Ancak yönetmelik değişikliği nedeniyle artık 15 Mayıs 2019 tarihinde çıkışı verilen kadın işçi 10 gün sonrasına yani 25 Mayıs 2019 tarihine kadar geçici iş göremezlik ödeneği alabilecek.

Yani işçiye (çıkış öncesi 5 gün + çıkış sonrası çıkış dâhil 10 gün) 15 günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilecek.

Analık nedeniyle yasaya aykırı bir biçimde işten çıkarılan kadın işçi bir de analık ödeneği hakkını kaybedecek!

Aynı durum hastalık nedeniyle rapor alan ve raporluyken işten çıkarılan işçi için de geçerli! Örneğin hastalığı veya iş kazası nedeniyle 3 ay rapor alan işçi, iş kazasının hemen ardından işten çıkarılırsa normalde 90 günlük süre için iş göremezlik ödeneği alabilecekken, artık 10 günlük süre için iş göremezlik ödeneği alabilecek!

İşten çıkış tarihini takip eden 10 gün içinde hastalık ve analık nedeniyle rapor alan işçiler de aynı mağduriyeti yaşıyor. SGK işten çıkış tarihini takip eden 9 güne kadar olan süre için geçici iş göremezlik ödeneği ödüyor! SGK’nın 2016/21 sayılı genelgesinde (6.10.2 sayılı madde) bu uygulama açıkça belirtilmiş durumda.

Bu durumda okurumuzun eşi 27 Mayıstan önce kısmi süreli ya da tam süreli yeni sigortalı bir işe girmezse işten çıkış tarihini takip eden 9 günlük süre için yani 3 Haziran 2019 tarihine kadar iş göremezlik ödeneği alabilecek. Böylece okurumuzun eşinin 112 günlük ödenek hakkı 9 güne düşmüş olacak!

Okurumuzun eşi için iki ihtimal var. Birinci ihtimal SGK’ya dava açarak yasaya aykırı yönetmelik maddesi ile sınırlanan analık ödeneğinin tümünü talep etmek! İkincisi ise analık istirahatine ayrılacağı günden önce sigortalı işe girmek ve raporlu olacağı 112 gün boyunca çıkışının verilmemesini sağlamak.

Ancak bu sorunun çok basit bir çözümü var!

Çünkü yasa ile tanımlanmış bir hakkın yönetmelik ile sınırlanması hukuka aykırıdır! Yasaya aykırı yönetmelik maddeleri yasal anlamda geçersizdir, yok hükmündedir!

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası’nın analık ve hastalık hallerinde geçici iş göremezlik ödeneği ödenmesi için aradığı koşullar bellidir. Bu koşulları sağlayan işçiye hak kazandığı süre boyunca ödenek verilmek zorundadır. Bu süre içinde işçinin işten çıkarılması bu hakkı değiştirmez ya da etkilemez! Kanun bu yönde bir sınırlama getirmemiştir. SGK

Kanunun verdiği bir hakkı, yönetmelik değişikliği yaparak ortadan kaldıramaz. SGK Kanunda olmayan bir koşulu yönetmelik ile getiremez! Yasa karşısında bu yönetmelik maddesi yok hükmündedir!

SGK analık istirahatine ayrılan ya da rapor alan işçileri mağdur etmeye son vermeli, derhal yönetmeliği yasaya uygun hale getirmeli ve yönetmelik değişikliği yaptığı 5 Aralık 2017 tarihinden bu yana hakkını gasp ettiği tüm işçilere yasal haklarını en kısa sürede teslim etmelidir!