Okurumuzun sorusu:

Türkiye’de çalışma yaşamının ne kadar cinsiyetçi olduğunu, hane içindeki cinsiyetçi iş bölümünün çalışma yaşamına nasıl yansıdığını gösteren bir soru ile karşı karşıyayız.

Temizlik, ikram, yemek ve bulaşık gibi işlere ilişkin hâkim toplumsal algı bu işlerin kadın işi olduğu yönünde. İstatistikler de gösteriyor ki, hane içinde bu tür işler yüzde 90-95’ler düzeyinde kadınlar tarafından yapılıyor.

Ev içindeki cinsiyetçi iş bölümü çalışma yaşamına da yansıyor. İşyerlerinde de bu tür işlerden sorumlu olan işçiler genellikle kadınlar.

Çok yaygın bir durum daha söz konusu. Bu işlerden sorumlu işçiler işten çıkarıldıkları ya da ayrıldıklarında patronlar yeni işçi almak yerine bu işleri işyerindeki diğer kadın işçilere yıkmaya çalışıyorlar. Cinsiyetçi patronlar bu tür işlerin zaten kadın işi olduğunu düşündükleri için bu işleri diğer kadın işçilere karşılığında ek bir ücret dahi ödemeden yaptırabileceklerine inanıyorlar.

Okurumuz tam da bu durumda. Görevi olmayan işler dayatıldıkça dayatılıyor. Karşılığında hiçbir ücret de verilmiyor. Okurumuz itiraz ediyor, karşılığında sesler yükseliyor…

Peki, İş Yasası bu işe ne diyor?

İş Yasası’nın 22. maddesine göre bir işçiye görevi olmayan işlerin yaptırılması, işçinin görev tanımının genişletilmesi için işçiye yazılı olarak teklif yapılmalı ve işçinin yazılı onayı alınmalıdır. İşçinin yazılı onayı alınmadan yapılan bu tür değişiklikler işçiyi bağlamaz. Yani işveren “artık bu da senin işin” dese bile işçi onay vermemişse bu işi yapmak zorunda değildir. Konuyla ilgili detaylı bilgiler, daha önceki yanıtımızda mevcut. BURADAN ulaşabilirsiniz. 

Sonuç olarak okurumuzun yazılı onay vermemesine rağmen görev tanımı dışındaki işleri yapmaya zorlanması İş Yasası’nın 22. maddesine aykırıdır!

Okurumuza baskı yoluyla görevi dışındaki işlerin –ücret karşılığı da olmaksızın yaptırılması- angaryadır. Angarya Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’na aykırıdır!

Okurumuza sırf kadın olduğu için temizlik, bulaşık, yemek gibi işlerin zorla verilmesi, ayrımcılıktır ve İş Yasası’nın 5. maddesine de aykırıdır!

Gelelim okurumuzun mesai saatlerine… Okurumuz pazartesiden cumaya 08:00’dan 18:30’a kadar çalışıyor. 10,5 saatten 1 saatlik ara dinlenmesini düşelim, eder 9,5 saat. Okurumuz pazartesiden cumaya toplam 47,5 saat çalışıyor. Yani aslında 45 saatlik çalışma süresini hafta içi doldurduğu gibi 2,5 saatte fazla mesai yapıyor. Bir de üzerine cumartesi günü 7,5 saat çalışıyor (1 saat ara dinlenmesini düştük yine). Yani okurumuzun haftalık çalışma süresi her gün en az 1 saat ara dinlenmesi olduğunu varsaydığımızda bile 55 saat. Okurumuza her hafta en az 10 saat fazla mesai ücreti ödenmesi gerekiyor ama ödenmiyor! Öte yandan okurumuza 1 yılda 270 saatten fazla bir süre fazla mesai yaptırılıyor. Her ikisi de hak ihlalidir ve İş Yasası’nın fazla mesai hakkını düzenleyen 41. maddesine aykırıdır.

Yukarıda sıraladığım 4 durum da haklı fesih nedenidir. Okurumuz İş Yasası’nın 24. Maddesinin 2. fıkrasından doğan haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanarak işyerinden ayrılabilir. Haklı fesih hakkı ile ilgili detaylar için BURADAKİ yanıtımıza bakılabilir: 

Okurumuz haklı fesih yaptıktan sonra

1) Kıdem tazminatını,
2) Ödenmeyen fazla mesai ücretlerini,
3) Zorla yaptırılan görev dışı işler için ilave ücretini,
4) Hak kazanıp kullanmadığı yıllık izinlerinin ücretini,
5) Ödenmemiş diğer yasal haklarını
talep edebilir. Okurumuz ayrıca 4 aya kadar ücreti tutarında ayrımcılık tazminatı da isteyebilir.

Okurumuz en kısa sürede bir avukatla görüşerek, avukatının da desteğiyle bir haklı fesih dilekçesi hazırlayabilir, haklı fesih dilekçesini noter kanalıyla gönderip yasal haklarını talep edebilir. Ödenmediği takdirde de önce arabulucuya başvurarak, anlaşma sağlamadığı takdirde de dava yoluyla hak ve alacaklarını isteyebilir.