Türk edebiyatının önde gelen isimlerinden Adalet Ağaoğlu 91 yaşında hayatını kaybetti.  

Ağaoğlu’nun ölümüyle ilgili hastaneden yapılan açıklamada, “Sayın Adalet Ağaoğlu, 3 gündür yoğun bakımda gördüğü tedavi sonrasında çoklu organ yetmezliği nedeniyle bu sabaha karşı hayatını kaybetti” denildi.

Boğaziçi Üniversitesinden yapılan açıklamada, “Edebiyatımızın büyük ismi, Boğaziçi Üniversitesi Fahri Doktora sahibi değerli yazar Adalet Ağaoğlu’nu kaybettik. Eserleriyle her zaman yaşayacak” denildi.

ADALET AĞAOĞLU KİMDİR?

23 Ekim 1929’da dünyaya gelen Adalet Ağaoğlu Ankara Nallıhan’da doğdu. Daha çok roman ve öykü türündeki eserleriyle tanınan yazar, 20. yüzyıl Türk edebiyatının en önemli romancılarından biriydi. Türkiye’nin değişik dönemlerini ve bu dönemlerin insan hayatlarına etkisini inceleyen eserler verdi. Romanları dışında hikâye, oyun, deneme, anı türünde eserler yazmıştı.

Babası, kumaş tüccarı Hafız Mustafa Sümer’dir. Dört çocuklu bir ailenin ikinci çocuğu ve tek kızıdır. Kardeşleri Dr. Cazip Sümer (1925-1975), oyun yazarı, oyuncu Güner Sümer (1936-1977) ve iş adamı Ayhan Sümer (1930)’dir.

İlköğrenimini Nallıhan’da tamamladıktan sonra 1938’de ailesi ile birlikte Ankara’ya yerleşti. Ortaöğrenimini Ankara Kız Lisesi’nde tamamladıktan sonra 1950 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin Fransız Dili ve Edebiyatı bölümünden mezun oldu.

Edebiyata ilgisi lise yaşamında şiirlerle başladı, kısa bir süre sonra oyun yazarlığına yöneldi. İlk defa 1946’da Ulus gazetesinde tiyatro eleştirileri yayımlayarak yazarlığa başladı. 1948-50 arasında Kaynak Dergisi’nde şiirleri yayımlandı.

1951-1970 yılları arasında TRT’de çeşitli görevlerde bulundu. Ankara Radyosu’nda göreve başladığı yıl ilk radyo oyunu olan “Aşk Şarkısı”nı yazdı. Radyo’da görev yaparken tiyatro oyuncusu ve yönetmen dört arkadaşı (Kartal Tibet, Üner İlsever, Çetin Köroğlu, Nur Sabuncu) ile birlikte Ankara’nın ilk özel tiyatrosu olan “Meydan Sahnesi”ni kurdu. Meydan Sahne Dergisi’ni çıkardı. 1953 yılında tiyatro konusunda görgü ve bilgisini artırmak üzere Paris’e gitti. 1953’te Sevim Uzungören’le birlikte yazdığı “Bir Piyes Yazalım” tiyatro oyunu aynı yıl Ankara’da sahnelendi. 1954 yılında mühendis Halim Ağaoğlu ile evlenen sanatçı, ilk romanını yazana kadar oyun yazarlığını sürdürdü. Üst üste yazdığı oyunlarla altmışlı ve yetmişli yılların önde gelen oyun yazarlarından oldu. TRT’nin özerkliğine el konulması gerekçesiyle TRT Radyo Dairesi Başkanlığından 1970’te istifa eden sanatçı o tarihten bu yana yazarlıktan başka bir işle uğraşmadı. Edebiyat yaşamının bazı dönemlerinde “Remüs Tealada” ve “Parker Quinck” gibi takma adlar kullanmıştır.

İlk romanı Ölmeye Yatmak, 1973’te yayımlandı. Bu ilk romanından itibaren tüm eserleri yoğun tartışmalara konu oldu. Ölmeye Yatmak, daha sonra yazdığı Bir Düğün Gecesi(1979) ve Hayır (1989) adlı romanlarla bir üçleme oluşturdu ve birçok ödül kazandı. Bir Düğün Gecesi ve Hayır romanları yayınlanır yayınlanmaz, ikinci romanı olan Fikrimin İnce Gülü, dördüncü basımında toplatıldı. Fikrimin İnce Gülü romanı hakkında, “Askeri kuvvetleri tahkir ve tezyif (küçük düşürmek)” suçlamasıyla hakkında 1981 yılında dava açılan Ağaoğlu, iki yıl süren davanın ardından aklandı. Düğün Gecesi ise soruşturma aşamasında kaldı. Dönemin üç önemli roman ödülüne layık görülmüş olan Bir Düğün Gecesi adlı roman için ayrıca Aldous Huxley’den aşırma olduğu suçlaması ortaya atıldı ve uzun tartışmalara sebep oldu.

Öykü kitapları, denemeler, anı-roman türünde eserler de yayımlayan Ağaoğlu 1991 yılında Çok Uzak Fazla Yakın’la oyun yazarlığına döndü.

Adalet Ağaoğlu’ile ilgili yazıları bir araya getiren arşiv eşi Halim Ağaoğlu tarafından hazırlanmış ve 2003’te Adalet Ağaoğlu’nun yazarlığının 55. yılı anısına Herkes Kendi Kitabının İçini Tanır adı ile basıldı.

1996’da ciddi bir trafik kazası geçiren ve iki yıl hastanede yatan Adalet Ağaoğlu için Can Yücel’in söylediği “Sen Türkiye’nin en güzel kazasısın” sözü, Feridun Andaç’ın Adalet Ağaoğlu ile yaptığı nehir söyleşi tarzında bir kitabın adı oldu. Kitap, 2006’da basıldı.

Ağaoğlu, 1986’da kurulan İnsan Hakları Derneğinin kurucuları arasında yer aldı.

ESERLERİ

TİYATRO VE RADYO OYUNLARI

■ Bir Piyes Yazalım - 1953, oynanmış, basılmamış

■ Yaşamak - 1955-56 radyo oyunu, yayınlanmış, basılmamış

■ Evcilik Oyunu - 1964

■ Tombala - 1967

■ Çatıdaki Çatlak - 1969

■ Sınırlarda 1969

■ Üç Oyun: Bir Kahramanın Ölümü, Çıkış, Kozalar 1973

■ Kendini Yazan Şarkı 1976

■ Çok Uzak - Fazla Yakın 1991

■ Duvar Öyküsü - Çocuklar ve Büyükler için Müzikli Danslı Oyun 1992

■ Fikrimin İnce Gülü - 1996

■ Çağımızın Tellalı 2011

ROMAN

■ Ölmeye Yatmak 1973

■Fikrimin İnce Gülü 1976

■ Bir Düğün Gecesi 1979

■ Yazsonu 1980

■ Üç Beş Kişi 1984

■ Hayır... 1987

■ Ruh Üşümesi 1991

■ Romantik Bir Viyana Yazı 1993

■ Dert Dinleme Uzmanı 2014

ÖYKÜ

■ Yüksek Gerilim (1974)

■ Sessizliğin İlk Sesi 1978

■ Hadi Gidelim 1982

■ Hayatı Savunma Biçimleri 1997

DENEME

■ Geçerken 1986

■ Karşılaşmalar 1993

■ Başka Karşılaşmalar 1996

■ Öyle Kargaşada Böyle Karşılaşmalar 2002

■ Yeni Karşılaşmalar 2011

MEKTUP

■ Mektuplaşmalar (Mehmet Baydur ile birlikte) 2005

ANI

■ Göç Temizliği 1985

■ Gece Hayatım 1991

■ Günce

■ Damla Damla Günler 2004

■ Damla Damla Günler I-II-III 2007

SEÇKİLER

■ Seçmeler (Kendi Seçtikleri) Ekim 1993

ÖDÜLLERİ

■ 1974- TDK Tiyatro Ödülü

■ 1975- Sait Faik Hikâye Armağanı, Yüksek Gerilim ile

■ 1979- Sedat Simavi Edebiyat Ödülü, Bir Düğün Gecesi ile

■ 1980- Orhan Kemal Roman Armağanı Bir Düğün Gecesi ile

■ 1980- Madaralı Roman Ödülü, Bir Düğün Gecesi ile

■ 1991- Türkiye İş Bankası Büyük Ödülü, Çok Uzak Fazla Yakın ile

■ 1992- Lebon Kültür Merkezi (Lebon Cinema Clup) Edebiyat Ödülü, Ruh Üşümesi ile

■ 1997- Aydın Doğan Roman Ödülü, Romantik Bir Viyana Yazı ile

■ 2018- Erdal Öz Edebiyat Ödülü