Türkiye’de kadınlar siyasal haklarını ne cumhuriyetin kurulmasına aylar kala kabul edilen Nisan 1923’teki seçim kanununda ne de 1924 anayasasında elde edemedi. Seçme ve seçilme hakkı kadınlara yerel seçimlerde 1930’da genel seçimlerde ise 1934 yılında tanındı. Aradan geçen 88 yılda aralarında Adıyaman’ın da olduğu Türkiye geneli 20, bölgede ise 3 ilden meclise hiç kadın milletvekili gidemedi. Adıyaman kadınların çalışma hayatı başta olmak üzere birçok noktada geri planda bırakıldığı bir il. Burada kadınlar meslek sahibi olmadığında mevsimlik işe mecbur bırakılıp “erkek işini” bile üstlenirken söz yönetmeye geldiğinde “işten anlamaz” denilerek saf dışı bırakılıyor.

Adıyaman’da yaşayan kadınların siyasal yaşamda neden bu kadar yok sayıldığını Av. Aysun Avcı ve Adıyaman Belediye Meclis Üyesi Suzan Şan’la konuştuk.

Adıyaman Belediye Meclis Üyesi Suzan Şan (soldaki), Avukat Aysun Avcı (sağdaki) | Fotoğraflar: Kişisel arşiv

Bu konunun hem üzücü hem de düşündürücü olduğunu söyleyen Av. Avcı “Kadınların eşit haklar mücadelesinin hızla yol kat ettiği 21. yy’da Adıyaman’ın bugüne kadar kadın milletvekillerinin olmaması, Adıyaman’daki siyasete bakışın sorunlu olduğunu gösteriyor. Erkek egemen siyaset anlayışı yanlışı düzeltmektense bu yanlıştan fayda sağlamaya odaklanınca bu durum yaşanıyor. ‘Adıyaman kadın milletvekili istemiyor’ diyerek kendi pozisyonlarını güçlendiren siyasetçilerin bu söylemleri gerçeği yansıtmıyor” dedi. Belediye Meclis Üyesi Suzan Şan ise “Diğer illerde kadın milletvekili seçilmesi ya da listelerde kadın adayların olması bu illerde daha ilerici, toplumsal cinsiyet eşitliğine dayalı bir anlayışın hakim olduğu, kadın mücadelesi sonucu elde edilmiş kazanımların içselleştirildiği anlamına gelmez. Elbette bu 20 il dışında kalan illerden kadın milletvekili çıkması olumludur fakat eksiktir” diyerek Adıyaman da şimdiye kadar hiç kadın milletvekili çıkmamasını ya da siyasi partilerin listelerinde seçilebilir bir konumda yer almamasının alışıla gelmiş bir gelenek olmaktan çıkması gerektiğini vurguluyor.

33 MUHTARIN YALNIZCA 1’İ KADIN

Genel seçimler ile yerel seçimler arasında pek bir fark olmadığını söyleyen Av. Avcı “Adıyaman merkez ilçenin 33 muhtarı var, bunlardan yalnızca 1’i kadın. Kadının yönetici olamayacağı yönündeki geçmişten gelen yanlış algının bugün Adıyaman özelinde meslek örgütlerinin yapılanmaları, dernek yapılanları vs. ile pekiştirilmesi bunun sebeplerinden biri. Siyaset toplumdan, meslek örgütlerinden, sivil toplumdan, ekonomiden ve daha birçok alandan hem etkilenir hem de bu alanları etkiler” diyor. Şan ise milletvekilliği gibi siyaset alanlarının toplumdaki karşılığının konforlu alanlar olduğunu söylerken “Bu alanlarda bir kadın seçilmişin olması ya da erkek karşısında niceliksel bir eşitliğin olması durumu konfor alanlarının zerresini dahi bir kadınla paylaşmak istemeyen erkek egemen toplumsal yapıda sadece erkeğe adanmış bu alanların gaspı anlamına gelmektedir” diyor. Bunun iktidarın yönetme anlayışından kaynaklandığını vurgulayan Şan “AKP’li Özlem Zengin’in ‘AK Parti’den önce kadının adı yoktu’ şeklindeki açıklaması bu hiçleştirmenin siyasi yansımasıdır. Elbette bu genellemeye tüm siyasi partileri eklemek haksızlık olur. Özellikle eş temsiliyet hakkını savunan ve artık uluslararası alanda güçlü bir karşılık bulan eş başkanlık sistemini işleten HDP bileşenlerinde ve onunla ittifak halinde bulunan siyasi partilerde bu durum daha az yaşanmaktadır” diye konuşuyor.

BELEDİYE MECLİS ÜYELİĞİNDE DE AYNI DURUM

Adıyaman’da kadınların kurum yönetimlerinde dahi yer almakta zorlandığını söyleyen Av. Avcı “Adıyaman Barosunun ya da Tabip Odasının yönetim kurulunda kadın üye yok. Adıyaman’da okul müdürü kadın sayısı bir elin beş parmağını geçmiyor. Halk yereldeki yapılanmalarda kadın yönetici veya temsilci görmeyince, bu durumu gören kadınlar da kendilerinin desteklenmeyeceğini düşünerek ya aday olmuyorlar. Adaylıklarını açıklamalarından seçim gününe kadar ‘kadından muhtar olmaz, kadın muhtarlık yapamaz’ gibi söylemlerle yıpratılıp çoğunlukla seçilemiyorlar. Belediye meclis üyeliğinde de durumun aynı olduğunu dile getirerek “Adıyaman’da belediye başkanı dışındaki 37 belediye meclis üyesinden yalnızca 5’i kadın. AKP’nin belediye meclis üyesi 28 iken bu 28 üyeden 4’ü kadın. Saadet Partisi çatısı altında seçime giden muhalefet grubunun ise 9 üyesinden 1’i kadın” diyor.

Bu durumun kaynağının merkezden yerele bir siyaset anlayışının Türkiye siyasetine hakim olmasından kaynaklandığının üstünde duran Şan da benzer örnekler veriyor: “Sivil toplum alanlarında da erkek bakış açısı hakim. Seçmen partisinin, odasının, sendikasının kendine sunduğu listeyi oylamakta. Kadınların yönetmeye aday olmaması yönetememe endişesinden ya da korkusundan değil dahil olduğu kurumun ve seçmenlerin onu desteklemeyeceğine olan tarihi kabullenişin de bir tezahürü.”

Kadınların hiçbir kazanımı kolay elde etmediğini dile getiren Şan “Kadınların muazzam bir mücadele geçmişleri var ve direniş devam ediyor. Önümüzdeki seçimlerde ya da daha başka seçimlerde kadınların ilmek ilmek bu hattı öreceklerine, bunu elde edeceklerine olan inancım sonsuz” diyor. Av. Avcı da sorunlu politikalara son verilmesi gerektiğini söylerken değişim konusunda kadın örgütlerine, mecliste yer alan kadın milletvekillerine, bürokratlara, meslek örgütlerine, siyasi partilere çok iş düştüğünü dile getiriyor: “1954’te il olan ve o zamandan bu yana kadın milletvekili olmayan Adıyaman’daki kadın seçmenlerin de ders çıkarması gerekiyor. Kadınlar birlik olursa, kadın milletvekili isteme konusundaki taleplerini dile getirirlerse önümüzdeki seçimlerde kadın milletvekili görebiliriz. Kaldı ki Adıyaman kadın hakları mücadelesinde son yıllarda büyük bir gelişme gösterdi. Bu hareket, kadın adaylara da destek olarak Adıyaman bir ilkin öncüsü olabilir.”

Fotoğraf: TBMM