Küba Devriminin en önemli kadın kahramanı; devrim öncesinde gerilla komutanı devrimden sonra Bakanlar Kurulu Başkanlık Sekreteri, Küba Komünist Partisi Yaşam Boyu Merkez Komite üyesi. Diğer deyişle, devrim sonrasında parkların düzenlenmesinde eğitim-öğretim projelerine, Cohiba purolarının geliştirilmesinde, devrim öncesi ve sonrası belgelerin derlenmesi/arşivlenmesine kadar büyük bir özveriyle irili ufaklı her işe koşturan, tüm yaşamını ülkesine adayan, Küba tarihinin en güçlü kadın figürü. 

Celia Sánchez Manduley, 9 Mayıs 1920'de Oriente eyaletinin Media Luna kentin de, çiftlik sahibi varlıklı Dr. Manuel Sánchez'in ve Acacia Manduley'in kızı olarak doğdu. Henüz 6 yaşındayken annesi tropik bir hastalıktan yaşamını yitirdi. Çocukluğunu 8 kardeşiyle birlikte teyzesinin bakımı altında geçirdi. İlk Gençliğini çiftlik ortamında her türlü işte çalışarak, kırsal kesim insanının sorunlarıyla iç içe geçirdi Üniversitede biyoloji öğrenimi gördü, daha sonra bir süre hemşirelik yaptı.

1952’de Batista rejimine karşı başlatılan mücadeleye katıldı. Adini, Fidel'in 26 Temmuz 1953'te Moncada Kışlasına yaptığı saldırıdan alan ve devrimin öncülü, 26 Temmuz Hareketi (Movimiento 26 de Julio-M26-7) örgütünün kurucularındandı.

Celia'nın bir başka özelliği son derece titiz bir arşivci ve not tutucu olmasıydı.

Daha 1957 başlarında, savaş henüz başlamışken dağlarda ya da köylerde atılan her adım, her planı, her eylemi neredeyse dakika dakika özenle kaydediyordu. Bu özelliğini devrimden sonra da sürdüren ve resmi devrim tarihinin yazılmasının baş aktörü olan Celia'ya hiç kuşkusuz ki bugünün Küba araştırmacıları ve tarihçileri sonsuz bir şükran duyuyor olmalılar.

Küba'nın önemli tarihçilerinden Pedro Alvarez Tabio şöyle diyor: "Eğer Batista rejimi 1953-1957 yılları arasında Celia Sánchez'i ele geçirmeyi ve öldürmeyi başarabilseydi ne Küba Devrimi gerçekleşirdi ne Fidel ne de Che olurdu."

Yine Kübalı bir tarihçi olan Roberto Salas da Celia için şöyle diyor: "O, devrimden önce ve sonra Küba için küçük ya da büyük en önemli kararları alan ve uygulayan/uygulatan bir kadındı. Öldüğünde gayet iyi biliyorduk ki. Celia'nın yeri asla doldurulamayacak." Nitekim Granma teknesinin Küba’da karaya çıkacağı noktayı Celia Sánchez belirlemiştir. Küba Devrimi öncesinde ve sonrasında Fidel'in sürekli yanında yer alan ve Fidel'in sözlerini not alan Carlos Franqui, Celia'nin Granma çıkarmasındaki kilit rolüne vurgu yaparak, "82 savaşçının pek çoğu Batista askerlerinin beklenmedik saldırısında yaşamını yitirdi. Celia, anında karar verme yetisi ve öngörüsüyle o saldırıda Fidel'in ve Che'nin yaşamını kurtarmıştır" diye konuşuyor.

Celia, gazeteci Georgia Anne Geyer'e verdiği bir mülakatta, Sierra Maestra’da geçirdiği günler için, "Hayatımın en güzel günleriydi. Hepimiz çok mutluyduk. Samimiyetle söylemeliyim ki, devrimden sonra bile bir daha asla aynı mutluluk duygularını yaşamadım" diyordu.

Ölümünden çok kısa bir süre önce eski bir arkadaşı Carlos Franqui, hastalığıyla ilgili olarak telefonla Celia'yı aramıştı. Konuşmanın bir yerinde Carlos su soruyu sordu: "Celia çok merak ediyorum! Bir yanda dünyanın en büyük ülkelerinin destek verdiği güçlü Batista diktatörlüğü, öte yanda ülkeyi parsellemiş mafya. Siz bu devrimi nasıl başardınız tanrı aşkına?"

Celia'nın anında verdiği ve Küba Devrimi'nin başarısının kısa özeti sayılabilecek karşılık şöyleydi: "Ben hep Küba'yı sevdim. Onlar ise açgözlülüğü ve pis boğazlığı sevdi. Benim Küba sevgim onların açgözlülüğünden çok daha fazlaydı...”

Sierra Maestra Da, Fidel'in önderliğindeki gerillaya katıldığı günden dünyadaki son gününe kadar yaklaşık çeyrek yüzyıl boyunca ne o Fidel’in ne de Fidel onun yanından ayrıldı. Fidel'in Celia için "hayatımın aşkı" dediği rivayet olunmakla birlikte her ikisi de yaşamları boyunca aralarındaki duygusal bağa ilişkin kamuoyuna tek kelime etmediler. Ancak Celia, 11 Ocak 1980'de akciğer kanserinden yaşama veda ederken Fidel'in ağzından şu sözler dökülmüştü: "İlk defa beni reddetti!.."

Kaynak: Işıl Çobanlı Erdönmez - Latin Amerika Portrelere / Evrensel Basım Yayın