Çocuğu ihmal ve istismardan korumak ve istismara maruz kalan çocuğun örselenmemesini sağlamak imkansız değil! Bunun için yapabileceklerimiz var ve her bireyin sorumluluğu da! Eğer bir çocuğun istismara maruz kaldığına şahit oldunuz veya çocuk gelip size anlattıysa aşağıdaki yolları izleyebilirsiniz. Çünkü bu hassas süreçte dikkat önemli. Uzmanların ve hak örgütlerinin anlatımlarıyla derlediğimiz bilgiler çocuk istismarı karşısında nasıl yollar izleyeceğimizin haritasını oluşturuyor…

ÇOCUKLAR SİZE YAŞADIKLARI İSTİSMARI ANLATTIKLARINDA YAPMANIZ GEREKENLER NELER?

• Çocukla özel olarak konuşmak için bir mekan bulun. Konuşmanızın kesilmeyeceğinden emin olacağınız bir yer olsun.

• Masanın arkasında oturmayın. Çocuğun yanında onu sakinleştirmek için oturun.

• Çocuktan izin almadan ona dokunmayın. Dokunmanız belki ona istismar olayını hatırlatabilir.

• Açıklıkla ve sakince dinleyin. Duygularınızı ve sözel olmayan ifadelerinizi kontrol edin. Tepkileriniz hayati önem taşımaktadır. Çocuğun size anlatacağı şeyler ya da muayene sonucu göreceğiniz şeyler sizi şok edebilir. Sakin karşılamak çocuğu desteklemek için önemlidir. Çocuğu dinleyin ve kendisi için önemli olan konuları siz herhangi bir soru sormadan anlatmasına izin verin.

• Çocuğun dilinden konuşun. Çocuğun anlayamayacağı kelimeleri kullanmayın. Çocuğun olanlar hakkında kullandığı kelimeleri kullanın. Bu özellikle cinsel istismarla ilgili konuştuklarında çok önemlidir.

• Çocuğu yaşadığı olayları anlatmaya cesaretlendirin. Yaşadığı olayları anlatması için ona destek olun fakat vermek istemediği ayrıntılar için asla baskı yapmayın.

• Çocuğa şöyle söyleyin. “Sana inanıyorum”, “Bana söylediğine çok memnun oldum”, “Bu senin hatan değil”, “İstismar doğru bir şey değil”.

• Yazıyla kaydedin: Çocuğun anlattığı olayları ve kelimeleri yazın.

• Çocuğu istismarı bildirdiği için takdir edin. Eğer çocuk dolaylı bir şekilde bir istismardan söz ediyorsa (örneğin; birinin başına geldi gibi), çocuğu durumu anlatması yönünde teşvik edin.

• İstismarı bildirmek için okul/kuruluş ya da yerel çocuk koruma kurumlarına/yetkililerine/ (rehber danışmana) haber verin.

• Gizlilik ilkesine saygı gösterin. İstismar olayını okulda bu konuda sorumlu kişi dışında başka biriyle konuşmayın.

BİR ÇOCUK İSTİSMAR EDİLDİĞİNİ AÇIKLADIYSA NE YAPILMALI/YAPILMAMALIDIR?

• “Neden” ile başlayan sorular sormayın. Örneğin; “Neden o kişiyi durdurmadın?”, “Neden bana bunu anlatıyorsun?” Çocuklar genellikle neden ile başlayan sorular sorulduğunda bir şeyleri yanlış yaptıklarını zannederler ya da savunmaya geçerler. Neden ile başlayan sorular kişinin yapması gerekli şeyleri yapmadığını ima eder. İstismar/ihmal vakalarında, çocuklar zaten olanlardan dolayı kendilerini suçlayabilirler. İstismarcı onlara genellikle bunun kendi hataları olduğunu söyler. Bir çocuğa bunu neden daha önce haber vermedin diye sormak, onun bir şeyleri yanlış yaptığını düşünmesine sebep olur. Ayrıca küçük çocuklar genellikle “neden” ile başlayan sorulara yanıt veremezler çünkü soyut düşünme becerileri durumu analiz edecek düzeyde henüz gelişmemiştir.

• Aşağıdakilere benzer sorulardan ve ifadelerden kesinlikle kaçının.

Örneğin;

“Bunun olduğundan emin misin?”

“Gerçeği mi söylüyorsun?”

“Bu bir daha olursa bana haber ver”

“Bunun olması için ne yaptın?”

• Bu bilgiyi diğer kişilerle (öğretmenlerle ya da başkalarıyla) paylaşmayacağınız konusunda çocuğa teminat verin. Fakat destek almak için yetkili kişilerle iletişime geçeceğinizi söyleyin.

Çocuk eğer daha önce birçok kez istismara uğradığına ilişkin birtakım ipuçları veriyorsa, tüm ayrıntıları almaya çalışmayın. Dikkatlice dinleyin ve çocuğa başka bir şey söylemek isteyip istemediğini sorun. Eğer çocuk daha fazla bir şey söylememeyi seçiyorsa, mümkün olduğunca yetkili kişiyi/müdürü bu konu hakkında bilgilendirin ve okul politikası uyarınca hareket edin. Ayrıca, çocuk ipucu verirken ve sizinle iletişim halindeyken kullandığı tüm kelimeleri olduğu gibi yazın. Bu ilk ifadeler adli soruşturmada çok önemlidir.

Her şeyden öte, çocuğa soracağınız soruları en aza indirgeyin ve yönlendirici, bir yanıta yönelten sorular sormaktan kaçının.

DİKKAT! Çocuk sizinle istismarı bir sır olarak paylaşabilir. Birçok çocuk istismar edildiklerine dair sakladıkları sırrı söylerlerse başlarına olumsuz şeyler geleceğine inanır. Çocuklar saldırganlar tarafından da sessizliklerini korumaları için tehdit edilmiş olabilirler. Çocuklara bazı sırların saklanamayacağını söyleyin. İşinizin onu korumak ve ona güvenli bir yer temin etmek olduğunu söyleyin. Yine çocuğa mümkün olduğunca söylediği şeylerin gizliliğini koruyacağınızı ama yasalarca bu durumu resmi otoritelere bildirmeniz gerektiğini anlatın.

BİR ÇOCUĞUN İSTİSMAR EDİLDİĞİNDEN KUŞKULANIYORSANIZ NELER YAPMALISINIZ?

Öğretmen iseniz durumu ilgili kişiye (okul müdürü, rehberlik servisi gibi) hemen haber verin. Gelişmeleri izleyin. Çocuk istismarı veya ihmaline ilişkin şüpheniz bir rapor hazırlamanız için yeterlidir. Kanıt bulmanız gerekmez. Bir rapor hazırlamak ya da raporun hazırlanmasını sağlamak için yetkili kişiye bildirmeniz için sadece “mantıklı kuşkular” yeterlidir; doğrudan kanıt sağlamanız gerekmemektedir. Okul yetkililerinin çocuğun ailesi ya da bakıcısıyla iletişim kurmaları tavsiye edilmemektedir.

Çocuk istismarı veya ihmalinde şüpheleniyorsanız, bir çocuğun istismara maruz kaldığına tanık olmuş veya bunu duymuşsanız ya da mesleğiniz nedeniyle size başvurulmuşsa Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu İl Müdürlükleri, Baroların Çocuk Hakları Merkezleri, Emniyet Müdürlüğü Çocuk Polisi Şubeleri/ Karakollar, Cumhuriyet Savcıları, Çocuk İzlem Merkezi olan hastane ve kurumlarla, hastaneler bünyesindeki Çocuk Koruma Merkezi/Birimleri ile iletişime geçmelisiniz.

İstismarın durdurulması ve çocuğun korunması, yasal bir zorunluluktur. 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’na göre bildirim yükümlülüğü olan meslek elemanları (öğretmen, rehber öğretmen, doktor, hemşire, aile hekimi, sosyal hizmet uzmanı, psikolog, okul müdürü, polis vb) dışında da her birey çocuk istismar şüphesini bildirebilir, bildirmelidir.

Bildirim bir suçlama değildir; düşüncenin dile getirilmesi ve çocuğun durumunun soruşturulup değerlendirilmesi için yapılmış bir taleptir.

Kimliğinizi açıklamayı istemeyebilirsiniz, fakat kimliğinizi açıklamanız ihbarınızın daha güvenilir ve daha yararlı olmasını sağlayabilir.

İstismarı, aşağıda yer alan “başvuru merkezleri” başlığı atındaki birimlere ihbar edebilir, mümkünse gerekli yerlere çocuğun ulaşımını sağlayabilir veya çocuğu götürebilecek güvenilir bir yetişkini yönlendirebilirsiniz. Bu başvuru merkezlerinde ya da hastanelerde gerekli görüşmelerin yapılmasının ardından görevli kişiler istismarı savcılığa bildirir. Çocuğun istismar edildiği ortamdan ve istismarcıdan uzaklaştırılması ve güvenliğinin sağlanması en öncelikli adımdır.

İstismarı bildirmek için aradığınızda aşağıdaki özel bilgiler sorulabilir. Aşağıdaki soruların bildiğiniz kadarına yanıt verebilirsiniz, herhangi bir kanıt sunmak zorunda değilsiniz:

*Sizin adınız ve telefon numaranız

*İstismar hakkında bilgisi olan diğer kişilerin adları

*İstismar veya ihmale ilişkin neler gördüğünüzü veya duyduğunuzu

*Şüpheli failin adı ve çocukla yakınlık derecesi

*Çocuğun adı ve yerleşimi

5 MADDEDE SAYIYORUZ: ÇOCUK İSTİSMARINDA GERÇEK ÖNLEMLER İŞTE BÖYLE ALINIR!
Çocukların istismardan korunması için önleyici ve koruyucu yaklaşıma sahip, etkili, çocuk odaklı, hak temelli bütünlüklü bir çocuk koruma sistemi kurulmalı ve sistemi denetleyecek bağımsız bir izleme mekanizması kurulmalı. TIKLAYIN

BAŞVURU MERKEZLERİ

*ALO 183 (Sosyal Destek Hattı): 7 gün 24 saat hizmet vermektedir.

*ALO 155 (Polis)

* En yakın çocuk polis şubesi

* Jandarma çocuk ve kadın kısım amirliği: 156

* Çocuk İzlem Merkezleri (ÇİM): 0212 404 15 00

ÇİM’ler, her il için ayrı olmak üzere, Sağlık Bakanlığına bağlı hastaneler, kurumlar bünyesinde kurulması planlanan, cinsel istismara uğrama şüphesi altındaki mağdur çocukların ifade alma, adli muayene ve diğer her türlü soruşturma işlemlerinin tek merkezde yapılması için planlanan yerlere verilen addır. Bu merkezde çocuk işlemler bitene kadar ihtiyaç halinde bir gece misafir edilebiliyor. Burada barınma, beslenme, giyim, sağlık ve güvenlik ihtiyacı karşılanabiliyor.

ÇİM’de Adli tıp uzmanı, psikolog, psikolojik danışman, sosyal hizmet uzmanı, hemşireden oluşan bir ekip vardır. Ayrıca çocuk psikiyatristi ve çocuk hekimi de hizmet vermektedir. Başvuru ve ihbar durumunda çocuk amirlikleri ve savcılık kanalıyla ÇİM’lere yönlendirilme yapılması önerilmektedir. Ancak ÇİM’ler henüz tüm şehirlerde ve hastanelerde bulunmamaktadır.

DİKKAT! Kanunlara göre, yükümlü olduğu halde çocuk istismarı vakası şüphelerini bilerek ve isteyerek bildirmeyi ihmal eden kişi ya da yetkililer, görevi ihmal nedeniyle suçlu sayılırlar. Örneğin eğitim sistemi bünyesinde bir çalışan disiplin cezası alabilir veya görevine son verilebilir.

Kaynak: Çocuk ihmalini ve istismarını önleme öğretmenler ve aileler için eğitim klavuzu / İHD

Fotoğraf: Ekmek ve Gül

Yarın: Çocuk istismarı sadece cezalarla önlenir mi?