İstihdamdaki kadınların yüzde 44.3’ü kayıt dışı. Yani neredeyse her iki kadından biri sigortasız çalışıyor. Erkeklerde ise kayıt dışı istihdam oranı yüzde 28.8. Veri açık ve net. Sigortasız çalışmadan en çok kadınlar etkileniyor… Tam 3 milyon 679 bin kadın kayıt dışında!

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

EN YÜKSEK KAYIT DIŞILIK ÜCRETSİZ AİLE İŞÇİLERİNDE

Kayıt dışı istihdama bir de kadınların işteki durumları üzerinden bakalım. Ücretsiz aile işçilerinin yüzde 92.3’ü kayıt dışı! Çoğunluğu tarımda çalışan tam 2 milyon ücretsiz aile işçisi kadın sigortalı değil. Bu durumun çok önemli bir nedeni Türkiye’deki sosyal güvenlik sistemi. Çünkü Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası’na göre işverenin ücretsiz çalışan eşi, sigortalı sayılmıyor. Dolayısıyla yasal zorunluluk yok. Kadınların isteğe bağlı sigorta yaptırma hakkı var ama ücretsiz aile işçisi oldukları için, eş ya da baba izin vermezse, bu çok zor.
İkinci sırada yüzde 83.3 ile kendi hesabına çalışan kadınlar geliyor. Kendi hesabına (bağımsız) çalışanlar, yasaya göre sigortalı sayılıyor ve sigorta primlerini (yeni adıyla 4-b, eski adıyla Bağ-Kur) yatırmaları gerekiyor. Ancak kendi hesabına çalışan kadınların büyük kısmı çok düşük gelir elde edebildiği için, sigorta primlerini yatıramıyor ve sigortasız çalışıyor.
İşverenler için de aynı kural geçerli. Ancak işveren kadınlarda kayıt dışı istihdam oranı oldukça düşük: yüzde 13.4.
Gelelim ücretli çalışanlara. Türkiye’de ücretli her 5 kadından 1’i kayıt dışı çalıştırılıyor. İşverenler, yasal olarak işçilerini sigortalamak ve sigorta primlerini yatırmak zorunda. Ancak patronlar bu kurala uymadığı için ücretli 5 kadından 1’i sigortasız.

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

Ücretli çalışan kadınların bir kısmı kamu personeli ya da işçisi ve bu kadınların hepsi sigortalı. Sadece özel sektöre baktığımızda ise kayıt dışı istihdam daha yüksek boyutlarda. Özel sektörde işçi olarak çalışan her 4 kadından biri kayıt dışı çalıştırılıyor. Tam 1 milyon kadın işçinin geleceği patronlar tarafından çalınıyor…

KADINLAR AÇISINDAN KAYIT DIŞI ÇALIŞMANIN SONUÇLARI

Kayıt dışı çalışmanın kadınlar açısından çok ağır sonuçları var:
(1) Çalıştıkları halde sigortalı olmayan kadınların çoğunluğu, eşleri ya da babaları üzerinden sosyal güvenlikten yararlanabiliyor. Böylece kadınlar çalıştıkları halde yasal deyimiyle “bakmakla yükümlü olunan kişi” oluyorlar. Kadınlar hanedeki erkeğe (eş ya da baba) bağımlı hale geliyorlar. 
(2) Kayıt dışı çalışan kadınların bir kısmı, yakınları üzerinden sigortalı değilse, gelir testi yaptırmamışsa ve cebinden prim ödemiyorsa sağlık hizmetlerinden yararlanamıyor.
(3) Sigortasız çalışma, kadınları birçok temel haktan yoksun bırakıyor. En ağır sonuç emekli olamamak! Ancak bununla sınırlı değil.

Sigortasız çalışan kadınlar:
- Yaşlandıklarında emekli aylığı,
- İşsiz kaldıklarında işsizlik ödeneği,
- Hasta olduklarında geçici iş göremezlik ödeneği (rapor parası),
- Annelik sürecinde annelik ödeneği,
- İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle çalışamaz hale geldiklerinde sürekli iş göremezlik ödeneği,
- Herhangi bir nedenle malul hale geldiklerinde malullük aylığı alamıyor.
Bunların yanı sıra sigortasız olarak çalışan kadınlar vefat ettikleri takdirde yakınlarına aylık da bağlanmıyor. 

(4) Sigortasız çalışma, beraberinde kuralsız çalışmayı da getiriyor. Sigortasız çalıştırılan kadınların çok büyük çoğunluğu temel yasal haklardan yararlanamıyor. Sigortasız kadın işçilerin önemli bir kısmı asgari ücretin altında ücretlere çalıştırılıyor. Fazla mesai ve tatil günü ücreti alamıyor. Sigortasız kadın işçiler çok daha kolay işten atılıyor. Sigortasız kadın işçilerin yasal hak ve alacakları için dava açtıklarında önce çalıştıklarını ancak sigortalarının yapılmadığını ispatlamaları gerekiyor.
(5) Yasal düzenlemeler nedeniyle sigortasız çalışan kadın işçiler sendika üyesi olamıyor.

SİGORTALI VE GÜVENCELİ ÇALIŞMAK HAKKIMIZ!  

Her 10 kadından sadece 3’ünün istihdam edildiği Türkiye’de, istihdamdaki her 2 kadından biri kayıt dışı çalışıyor. Kadınlarda kayıt dışı çalışma oranı erkeklere göre çok daha yüksek. Patronlar, 1 milyon kadın işçiyi sigortasız çalıştırıyor, 1 milyon kadın işçinin geleceğini çalıyor.
İşte bu yüzden kayıt dışı istihdamla sözde değil gerçek mücadele istiyoruz.
Ücretsiz aile işçisi kadınların zorunlu sigortalı hale gelmesini ve sigorta primlerinin düzenli yatırılmasını istiyoruz.
Kendi hesabına çalışıp düşük kazanç elde ettiği için sigorta primlerini yatıramayan kadınların sigortalı olmasını kolaylaştıracak ve teşvik edecek düzenlemeler istiyoruz.
1 milyon kadın işçiyi sigortasız çalıştıran patronların cezalandırılmasını, kadınların geçmişe yönelik sigorta primlerinin yatırılmasını ve artık sigortalı çalıştırılmalarını istiyoruz.
Hakkımız olanı istiyoruz!
Sigortalı ve güvenceli çalışmak istiyoruz!
Çünkü en güvencesiz çalışma biçimlerinden biri olan kayıt dışı çalışma canımızı çok yakıyor. Ancak güvencesiz istihdam ne yazık ki bununla sınırlı değil…
İşte bu yüzden yarın güvencesiz istihdam ile devam edeceğiz.