Okurumuzun Sorusu:

Öncelikle okurumuzu tebrik edelim; rahat, sağlıklı ve mutlu bir hamilelik süreci dileyelim.

İş Yasası’nın 74. maddesine göre “Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir”.

Adım adım gidelim.

1) Bu izinler işverenin onayına tabi değildir.

2) Bu izinler ücretlidir. Bu izinler nedeniyle işçinin ücretinden kesinti yapılamaz. Bu izinler yıllık izinden düşülemez.

3) Periyodik kontrollere ilişkin bir sınırlama yoktur. Hamileliğin 32. haftasına kadar ayda en az 1 kez periyodik kontrol yapılması tavsiye edilmektedir. Bazı hamileliklerde daha sık kontrol de gerekebilir. Hamile işçi ne kadar gerekiyorsa o kadar periyodik kontrol yaptırır ve bu kontroller için işçiye ücretli izin verilmek zorundadır.

4) İşçinin periyodik kontrolleri ile ilgili işverenini bilgilendirmesi ve kontrollerini belgelendirmesi gerekmektedir.

5) Yasa, işyerinin kural ve yönetmeliklerinin üzerindedir. Yasaya aykırı işyeri kural ve yönetmelikleri geçersizdir.

6) İşçi periyodik kontrolü hangi gün saat kaçta ise o gün o saatte periyodik kontrolüne gider ve ücretli izinli sayılır. İşveren işçiden hafta tatilinde ya da mesai sonrasında kontrole gitmesini isteyemez. İşveren yasal kurallara aykırı böyle bir talepte bulunsa bile bu talep işçiyi bağlamaz.

7) Kanunda ve ilgili yönetmelikte periyodik kontroller için ne kadar süre ile izin verileceği açıkça belirtilmemiştir. Kanun ya da yönetmelik periyodik kontroller için verilecek izinler için ne “saatlik izin” ne “günlük izin” kuralı getirmiştir.

8) Yani “İşçi periyodik kontrolüne gideceği gün tüm gün izinlidir” diyemeyiz. Bununla birlikte “İzinler saatliktir. İşçi periyodik kontrolüne gideceği gün muhakkak önce işe gitmek ya da kontrol sonrası işe geri dönmek zorundadır” da diyemeyiz.

9) Genel ve açık bir kural olmamakla birlikte, işçinin periyodik kontrolünün olduğu gün işe gitmesi olanaklı ise ve işe gitmesi sağlık bakımından bir olumsuzluğa yol açmıyorsa işçinin kontrol öncesi ve/veya sonrasında işe gitmesi beklenir.

10) Ancak işçinin periyodik kontrolünün olduğu gün işe gidip gelmesi olanaklı değilse ya da işçi için sağlık riski yaratıyorsa işçiden işe gitmesi beklenemez.

Yukarıdaki listenin ilk 8 maddesi yasal olarak açık ve net. Ancak son iki madde benim yasal düzenlemeler ve genel kurallardan hareketle yaptığım yorumlara dayanıyor.

Okurumuzun verdiği bilgilerden hareketle şunu söyleyebiliriz: İşveren kötü niyetli davranmakta, zorluk çıkarmaktadır! Okurumuzun işyeri havaalanındadır. Okurumuzun 11’de randevusu olduğu gün sabah işe gitmesi, işten 10:30’da çıkıp, havaalanından merkezdeki hastaneye 11:00’de ulaşması olanaklı değildir. İşyeri havaalanında olduğu ve işyerine toplu taşım araçlarıyla ulaşım mümkün olmadığı, okurumuz uzun bir mesafeyi yürümek zorunda kalacağı için okurumuzdan periyodik kontrollerinin olduğu günler işe gidip gelmesinin istenmesinin doğru ve makul olmadığını düşünüyorum.

Okurumuz yaz aylarında hava sıcaklığının 40 derece ve üzerinde seyrettiği bir ilde ikamet etmektedir. Okurumuzun bu kadar sıcak bir havada uzun mesafeleri yaya olarak yürümesi hem annenin hem bebeğin sağlığına zarar verebilir. Bu nedenle işveren okurumuzdan periyodik kontrollerinin olduğu günler çalışmasını istiyorsa okurumuza ayrıca servis sağlamalı ya da taksi ücreti ödemelidir. İşverenin hamile işçi için gerekli sağlık önlemlerini alma yükümlülüğü bunu gerektirir.

Öte yandan işveren yasal kurala aykırı biçimde okurumuzdan mesai saati sonrasında veya izin günlerinde periyodik kontrole gitmesini istemektedir. İşverenin bu tutumu iyi niyetli olmadığını gözler önüne sermektedir. Buna tek başına mobbing diyemeyiz. Ama işveren bunun yanı sıra okurumuza hamileliği nedeniyle sürekli zorluk çıkarıyor, okurumuzun işten istifa etmesini sağlamaya çalışıyorsa, artık buna mobbing diyebiliriz.

Sonuç olarak okurumuz periyodik kontrollerine, periyodik kontrolü hangi gün, hangi saatte ise gönül rahatlığıyla gidebilir. İzin günlerinde ya da mesai sonrasında kontrole gitmek gibi bir zorunluluğu yoktur.

Bununla birlikte okurumuz işyerine yazılı bir dilekçe ile başvurarak, kontrollerinin olduğu günler çalışması talep ediliyorsa kendisine ayrıca servis tahsis edilmesini ya da yürümek zorunda kalacağı mesafe için taksi ücreti ödenmesini isteyebilir, aksi takdirde kontrollerinin olduğu günler işe gidip gelmesinin olanaklı olmadığını belirtebilir. Okurumuzun bu nedenle işten çıkarılmasının İş Yasası’na aykırı olacağı kanaatinde olduğumu da vurgulayayım.

Aslında bu sorunun çözümü açık ve nettir. Yasa, hatta ilgili yönetmelikte küçük bir değişikliğe gidilerek hamile işçiler periyodik kontrollerinin olduğu gün tam gün izinli sayılabilir. Böylece sorun çözülmüş olur…