Okurumuzun Sorusu:
Selam. Bir işyeri elemanına servis çıkarmak zorunda mı? Mesafe yakın 10 dakikalık yer. 2 kişiyiz. 45 dakikalık yerden 3 kişi geliyor, 10 dakikalık yere bir servis ayarlamıyorlar. Bu durumda ne yapmalıyız?

Öncelikle şunu belirtelim. İşverenlere, işçilerine servis sağlama ya da yol parası verme zorunluluğu getiren bir yasal kural yok.

Eğer

a) iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi ya da işyeri yönetmeliği ile getirilmiş bir servis/yol parası kuralı yoksa

ya da

b) işyeri uygulaması niteliği kazanmış bir servis/yol parası uygulaması mevcut değilse

İşveren isterse işçilere servis sağlar isterse sağlamaz; isterse yol parası verir, isterse vermez.

Okurumuzun sorusundan anladığımız kadarıyla, işyerinde servis/yol parası kuralı mevcut değil. Ancak işyerinde bir servis uygulaması var. Yani yasal anlamda bir “işyeri uygulaması” söz konusu. Fakat uzak mesafede (45 dakika) oturanlara servis sağlanırken, yakın mesafede (10 dakika) oturanlara servis sağlanmıyor.

İş Yasası’nın 5. maddesine yer alan “eşitlik ilkesi” gereği “objektif” bir dayanağı olmadığı sürece işçiler arasında ayrıma gidilemez. İşyerinde sağlanan yemek ve yol gibi hakların kural olarak tüm işçilere uygulanması gerekir.

Bunun bazı istisnaları olabilir. Örneğin işçi, evden işe yürüyerek çok kısa sürede ulaşabiliyor, bunun için bir toplu taşım aracı kullanmaya ihtiyaç duymuyorsa; yani aslında bir servis ihtiyacı söz konusu değilse, bu işçiye servis sağlanmayabilir.

Ancak işçi yakın bir mesafede (örneğin araçla 10 dakika) oturuyor ancak yürüyerek işyerine ulaşması çok zaman ve emek alacağı için toplu ulaşım kullanmak durumunda kalıyorsa; uzak mesafede oturan işçilere servis sağlandığı durumda, bu işçiye de servis sağlanmalı ya da servisten yararlandırılamıyorsa işçiye yol parası ödenmelidir.

Sonuç olarak, işçilerin bir kısmı servisten yararlandığı için ulaşıma masraf yapmazken, işçilerin bir kısmının cebinden yol parası ödemesi İş Yasası’nın 5. maddesine (eşitlik ilkesine) aykırıdır.

Eğer durum buysa, servisten yararlandırılmayan okurumuz ve diğer mesai arkadaşı, işyerine bir dilekçe vererek servisten yararlandırılmayı ya da yol parası ödenmesini talep edebilir.

İşveren buna rağmen uygulamayı düzeltmez ise okurumuz ve diğer mesai arkadaşı,

a) Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na şikâyette bulunabilir,

b) İşveren sağlamadığı için ceplerinden yapmak zorunda kaldıkları yol harcamalarını geçmişe dönük (en fazla 5 yıl) olarak yasal yollarla (önce arabulucu, sonra dava) talep edebilir. Ayrıca İş Yasası’nın 5. maddesine aykırılık nedeniyle “ayrımcılık tazminatı” isteyebilir.

c) İş Yasası’nın 24. maddesinin 2. fıkrası uyarınca haklı fesih hakkını kullanabilir.

Ancak şunun altını özellikle çizmek isterim. Bu tür durumlarda somut örneğin detaylarıyla incelenmesi, araştırılması gerekir. Dolayısıyla okurumuz bu konuda bir adım atmadan önce muhakkak ama muhakkak bir avukata danışmalıdır.