Taliban'ın Ağustos 2021'de yeniden iktidara gelmesinden bu yana, kadınların özgürlüklerini kısıtlayan bir dizi önlem uygulandı. Bunlar arasında kadınlar için ortaöğretim ve üniversite eğitimini yasaklamak ve katı giyim kurallarını dayatmak bulunuyor. Şimdi ise kadınlar açısından hem bir istihdam kaynağı hem de kadınların sosyalleşebileceği bir alan olan kadınlar için kadınlar tarafından işletilen restoranlar Taliban yönetimi tarafından kapatılmaya zorlanıyor. 

ERKEKLERE HİZMET VERDİĞİ İDDİA EDİLEREK KAPATILDI

Brai-Banowan-Afghan restoranı, "Afgan Kadınları İçin" anlamına gelen, kadınların özgürce çalışıp yemek yiyebileceği birkaç yerden biriydi. Bu restoran, kadınlar tarafından kadınlar için işletilmekteydi. Taliban'ın Ahlak ve Erdem Bakanlığı, Brai-Banowan-Afghan restoranını ziyaret ederek "dini emirler" ile uyumlu olup olmadığını denetledi. Brai-Banowan-Afghan restoranının sahibi Nawa, Taliban grubunun restoranı kontrol ettikten sonra kendisine "Burada yemek yiyen erkek müşterileriniz var. Dini emirlerimizi ihlal ettiğiniz için restoranınızı kapatıyoruz" dediğini belirtti. "Hiçbir erkek müşteri restorana gelmedi" diyen Nawa, "Bu, Taliban'ın çalışmalarımız üzerindeki kısıtlamaları artırmak için bir bahane" diye ekledi.

Taliban'ın Ahlak ve Erdem Bakanlığı, kadın restoranlarının yalnızca kadınlara hizmet etmesi ve erkek müşterilere hizmet vermemesi veya erkek personel çalıştırmaması şartıyla faaliyet göstermesine izin vermişti.

34 yaşında, 5 çocuk annesi olan Nawa, burayı genellikle ailelerinin tek geçim kaynağı olan kadınların iş ve bir amaç bulabilecekleri bir yer olarak kurguladı. Personeli arasında dul kadınlar, eğitimden mahrum kalmış genç kadınlar bulunuyordu. Nawa, kadınlara çalışmaları için sıcak bir ortam sunduğunu ifade ederken şu örneği verdi: "Kadınlardan birinin 7 çocuğu var ve kocası vefat etti, burası onun masaya yemek getirebilmesi için tek fırsattı."

ÖNCE ÜNİVERSİTE SONRA İŞ YERİ

Babasının ölümünden sonra ailesine destek olmak için restoranda çalışan 25 yaşındaki Shabnam, şimdi belirsiz bir gelecekle karşı karşıya. "Çalışmak ruh halimi iyileştirdi" dedi Shabnam, "Ama şimdi ne yapacağımı bilmiyorum."

Shabnam, "Yoruldum; önce üniversitemi kapattılar, şimdi de restoranda çalışmayı seçtiğimde burayı da kapattılar" dedi. Shabnam, Taliban kadınların üniversiteye gitmesini yasaklayana kadar Kabil Üniversitesi Tarım Fakültesi'nde öğrenciydi.

Kadınlar tarafından açılan ve işletilen restoranlar, giderek daha kısıtlayıcı hale gelen Taliban kontrolündeki Afganistan'da kadınlar için bir sığınak haline gelmişti. Nawa, "Burası aynı zamanda kadınların ev dışında toplanıp sosyalleşebileceği bir alan sağlıyor. Kadınlar için açık olan bu alan önemli" dedi.

Kadınlar, bunları kadınların kamusal hayattaki varlığını silmeye yönelik bir adım olarak görüyorlar.

'ŞİMDİ NEREYE GİDECEĞİZ?'

Restoranın bir kadın müşterisi, "Burası kadınların kendilerini güvende ve bağımsız hissedebilecekleri bir yerdi. Şimdi bu da elimizden alındı" dedi. Restoranın sık sık ziyaretçisi olan bir başka kadın ise üzüntüsünü paylaştı: "Bu restoranlar bizim tek sığınağımızdı. Şimdi nereye gitmemiz gerekiyor?"

Benzer bir durum, güvenlik nedeniyle adı verilemeyen başka bir kadınlara özel restoranda da yaşandı. Çalışanlardan biri olan Shahida, deneyimlerini paylaştı: "Restoran bizim için bir umut ışığıydı. Güvenli bir ortamda çalışmamıza ve ailelerimizi desteklememize olanak tanıyordu. Şimdi, kapanışla birlikte elimizde hiçbir seçenek kalmadı."

Taliban yetkilileri, kadınların başörtülerini doğru takmadıkları gerekçesiyle veya küçük ihlaller nedeniyle onları sık sık azarlayarak restoranı defalarca ziyaret ettiler. Shahida, "Bize, kadınların burada çalışamayacağını çünkü inançlarına aykırı olduğunu söylediler. Ama başka ne seçeneğimiz var?" dedi.

Bir başka kadınlara özel restoranda çalışan Halima, Taliban'ın kısıtlamalarının etkilerini anlattı: "Restoran sadece bir çalışma yeri değildi. Hikayelerimizi paylaştığımız ve birbirimizi desteklediğimiz bir sığınaktı. Bu alanı kaybetmek yıkıcı." Halima, üst düzey bir Taliban yetkilisinin restorana gelip kadınların hiç çalışmaması gerektiğini, çünkü bunun dini yasalara aykırı olduğunu söylediğini hatırlattı. "Kadınların evde olması gerektiğini, dışarıda çalışmamaları gerektiğini söyledi. Korktuk ve ne yapacağımızı bilemedik," diye paylaştı Halima.

Görüşme yapılan kişilerin isimleri, kimliklerini korumak amacıyla değiştirilmiştir.

Kaynak: IUFAP'nin sitesinde "Taliban Forces Closure of Women-Only Restaurants: The Last Haven for Afghan Women Workers Under Threat" başlığı altında yayınlanmıştır.
Çeviri ve düzenleme: Ekmek ve Gül
Fotoğraf: Arnesen/ Wikimedia Commons (CC BY-SA 2.0)