Bir günde aile hekimine başvuran ortalama 20 hastanın en az 10’u çeşitli şikayetleri sebebiyle “bir B12’sine baktırmak istiyor.” Bu durum çoğu zaman hizmet veren hekimi de zorlayan, güncel bir sağlık sorunu olarak karşımıza çıkıyor.

İşinin ehli olmayan ‘uzmanlar’, diyetisyenler ve hatta konu komşu ağzı ile eksikliğinden şüphelenilen bu durumun tanısı tedavisinden çok daha kolay.
Gelin bu B12 neymiş, ne işe yararmış, eksikliği bize nelere mal olurmuş, eksikliği gidermek için neler yapabilirmişiz, birlikte bakalım... 

VÜCUTTAKİ GÖREVİ NEDİR?

B12 vitamini vücutta doğru işlemeyi sağlayan, kan hücreleri yapımını, genetik yazılımı oluşturan DNA yapısında işlev gören ve sinir sisteminin iletimini ve onarılmasını sağlayan her kimyasal tepkimenin içinde bulunur. İşte bu sebeple eksikliğinde de anemi (kansızlık) ve basit halsizlikten ağır depresyona kadar çok geniş sorunlara yol açan sinir sistemi bozuklukları görülür.

B12 EKSİKLİĞİ NEDEN OLUR?

En sık karşılaşılan B12 eksikliği nedeni yetersiz alımdır. Bazı mide barsak hastalıkları olanlarda B12 emilimi gerçekleşemez. Kullanılan çeşitli ilaçların etkileşimine bağlı olarak da B12 eksikliği oluşabilir, ancak en sık görülen sorun yetersiz ve dengesiz beslenmedir.

Vejetaryen ve vegan yaşam tarzını benimseyen kişilerde de yine alım yetersizliği ile sık görülen bir durumdur.

HANGİ ŞİKAYETLER YAŞANIR?

- Halsizlik
- Yorgunluk
- Denge kaybı
- Uyuma/ uyuklama
- Ellerde ve parmaklarda uyuşma karıncalanma, hissizlik
- Sürekli uyuma hissi
- Yataktan kafasını kaldıramama

Bu şikayetlerle hekime başvuran kişinin genel fizik muayenesi sonunda, hekim düşündüğü ön tanıyı desteklemek amaçlı kan tahlilleri ister. Muayene ile birlikte değerlendirilen tahlillerde genelde B12 eksikliğini görüyoruz.

TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

Başta da söylediğim gibi tanısı kolay tedavisi zor bir durum. Zira beslenmenin düzeltilmesi ile iyileşebilecek olmasına rağmen ekonomik nedenler tedaviyi zorlaştırıyor.
Sağlıklı beslenme, günlük ihtiyacı karşılayacak miktarda B12 içeren gıdaları tüketmek tedavinin temelini oluşturuyor.

Farklı laboratuvar referans değerleri olsa da kandaki B12 seviyesinin 300-400 pg/ml düzeyinde olmasını sağlamak gerekir. Bunun için de ağızdan tablet kullanarak ya da kas içine yapılacak iğne uygulamaları ile tedavisi mümkün.

Vejetaryen ve vegan yaşam tarzını benimseyen kişilerde günlük en az 10 mikrogram ya da haftalık 2000 mikrogramlık takviye alınması önerilir.
Yaşlıların ‘gençlik iğnesi’ diye bahsettiği şey B12 vitamini takviyesidir. Hepinizin gençlik aşısı sağlıklı ve dengeli beslenmeyle gelsin! Sağlıklı günler dilerim.

NE KADAR B12 ALMALIYIZ?
B12 vitamini vücudumuzda kendiliğinden sentezlenemeyen, mutlaka besinlerle dışarıdan alınması gereken bir vitamindir. Suda çözünen bir vitamin olduğu için ihtiyacın fazlası idrar ile atılır. Vücutta birikimi veya zehirlenmesi söz konusu değildir. Ayrıca vücutta depolanamadığı için de vücudun ihtiyacı kadar olan miktar günlük alınmalıdır.
Peki günlük olarak ne kadar B12 vitamini almalıyız?
Cevap kişinin yaşına, yeme alışkanlıklarına, sağlık durumuna ve aldığı ilaçlara göre değişir.
Vücudun günlük B12 vitamini ihtiyacı mikrogram cinsinden hesaplanır ve yenidoğan bebek için bu miktar 0.4 mikrogramken, gelişme çağındaki bir çocukta 1.8’e, ergenlerde ve erişkinde 2.4 mikrograma kadar çıkar. Gebelikte ve emzirme döneminde ihtiyaç bebeğin dengeli beslenmesi için bir miktar daha artar.

NERELERDEN ALABİLİRİZ?
Bu rakamlar kafa karıştırıcı ve doğru ve dengeli beslenme sağlamaya çalışan bir kadın için çok anlamsız değil mi? O zaman size B12’yi yeterli ve dengeli biçimde nelerden alabileceğinizi anlatayım:
- B12 vitamini özellikle hayvansal gıdalardan alınır; et, balık, yumurta, süt ürünleri ve kümes hayvanlarında bulunur. Bitkisel gıdalardan B12 vitaminini edinmek hemen hiç mümkün gözükmüyor.
- Et ve et ürünlerinden kuzu ciğeri, sığır ciğeri, dana ciğeri, hindi ciğeri, ördek ciğeri ve kaz ciğeri B12 vitamini bakımından en zengin et ürünleridir. Bunlar dışında sığır eti veya dana kıyma da hem B12 hem de protein, çinko ve demir bakımından oldukça zengindir. 100 gram kuzu eti günlük B12 ihtiyacının yarısından fazlasını karşılar.
- Deniz ürünleri ülkemizin 3,5 tarafı denizlerle çevrili olmasına rağmen pek tüketebildiğimiz bir ürün grubu değildir. Gerek kültürel olarak alışkın olmamamız, gerekse yanlış avlanmanın ülke sularında kaliteli balık varlığını azaltması, gerekse pahalılık dolayısıyla pek balık ve deniz ürünü tüketen bir ülke değiliz maalesef. Ancak balık yumurtası en çok B12 vitamini içeren gıdalar arasında. 50 gram balık yumurtası günlük B12 vitamini ihtiyacının yaklaşık 5 katını karşılar. Yüksek miktarda protein ve esansiyel yağ asitleri içeren uskumru, somon, sardalya ve ton balıkları aynı zamanda iyi birer B12 vitamini kaynağıdır. 100 gram uskumru günlük B12 ihtiyacının 3 katını, aynı miktarda somon yine 3 katını, ton balığı yaklaşık 2 katını, 100 gram sardalya 1.5 katını karşılar. B12 bulunan diğer deniz ürünleri ise istiridye ve midyedir.
ABD’de B12 eksikliği pek rastlanan bir durum değildir. Böyle bakıldığında B12 eksikliğinin ‘fakir hastalığı’ olduğunu düşünmek mümkündür. Zira dana kıymanın kilosunun 41 lira olduğu günümüzde 4 kişilik ailenin günlük B12 ihtiyacını karşılamak için en az 24 lira harcaması gerekir. E bu memleket ortamında bu da pek mümkün değil ne yazık ki...