Okurumuzun Sorusu:

4 aydır bir firmada çalışıyorum ve 3 aylık gebeyim. Benim sürekli izin aldığımı dile getirerek beni işten çıkaracaklarını duydum. Doktor kontrollerim için izin alıyorum. Böyle bir hakları var mı? Benim haklarım neler? Yardımcı olursanız sevinirim.

Öncelikle okurumuzu tebrik edelim; rahat, mutlu ve sağlıklı bir hamilelik süreci dileyelim.

İş Yasası’nın 74. maddesine göre “Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir”.

1) Bu izinler işverenin onayına tabi değildir.

2) Bu izinler ücretlidir. Bu izinler nedeniyle işçinin ücretinden kesinti yapılamaz. Bu izinler yıllık izinden düşülemez.

3) Periyodik kontrollere ilişkin bir sınırlama (örneğin ayda bir) yoktur. Hamileliğin 32. haftasına kadar ayda en az 1 kez periyodik kontrol yapılması tavsiye edilmektedir. Bazı hamileliklerde daha sık kontrol de gerekebilir. Hamile işçi ne kadar gerekiyorsa, doktor ne sıklıkla çağırıyorsa o kadar periyodik kontrol yaptırır ve bu kontroller için işçiye ücretli izin verilmek zorundadır.

4) İşçinin her bir periyodik kontrol öncesinde işvereni bilgilendirmesi ve yazılı olarak kontrollerini belgelendirmesinde yarar vardır.

5) İşçinin doktor kontrolü için aldığı izinler, işten çıkarma gerekçesi olamaz. Sırf bu nedenle kadın işçinin işten çıkarılması:

a) İş Yasası’nın ayrımcılık yasağını düzenleyen 5. maddesine,
b) İş Yasası’nın fesih hakkının kötüye kullanılmasını yasaklayan 17. maddesine,
c) İş Yasası’nın hamileliğin işten çıkarma gerekçesi olamayacağını düzenleyen 18. maddesine aykırı olur.

Sonuç olarak işverenin okurumuzu bu nedenle işten çıkarma hakkı yoktur.

Ancak bu noktada bir ayrımın altını çizmek gerekiyor.

Ne yazık ki bir işçinin İş Yasası’nın 18. maddesinin sağladığı iş güvencesinin kapsamına girebilmesi için 30 veya daha fazla işçi çalıştıran bir işyerinde, en az 6 aydır, belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışıyor olması gerekmektedir. Okurumuzun işyerinde kaç işçi çalıştığını bilmiyoruz. Ama zaten okurumuzun çalışma süresi 4 ay. Yani 6 ay dolmamış ve okurumuz iş güvencesi kapsamına girmemiş.

İş Yasası gereği işverenin iş güvencesi kapsamında olmayan bir işçiyi işten çıkarmak için bir gerekçe göstermesi gerekmiyor. Yani işverenler, iş güvencesi kapsamı dışındaki işçileri istedikleri zaman gerekçe göstermeden işten çıkarabiliyor. Bununla birlikte İş Yasası’nın 17. maddesine göre işverenlerin bu haklarını kötüye kullanmamaları gerekiyor.

Bir kadın işçinin periyodik kontrolleri için izin alması nedeniyle işten çıkarılması, işverenin fesih hakkını kötüye kullanması anlamına gelir. Aynı zamanda İş Yasası’nın 5. maddesindeki ayrımcılık yasağının ihlali anlamına gelir.

Dolayısıyla okurumuz 6 ayı dolmadan bu nedenle işten çıkarılırsa, kötü niyet tazminatı veya ayrımcılık tazminatı talep edebilir. Okurumuzun çalışma süresi kısa olduğu için ayrımcılık tazminatı talep etmek daha avantajlı olabilir. Çünkü okurumuzun alabileceği kötü niyet tazminatı ihbar süresinin 3 katı tutarındaki ücrettir. Yani 6 haftalık ücrettir. Ancak ayrımcılık tazminatı 4 aya kadar ücrettir. Ayrımcılık tazminatının tutarına hâkim karar vermektedir.

Öte yandan işveren okurumuzu işten çıkarmadan önce ihbar süresi kadar önce haber vermek zorundadır. Okurumuzun ihbar süresi bugün itibariyle 2 haftadır. Eğer işveren okurumuzu işten çıkarmadan 2 hafta önce ihbarda bulunmazsa; okurumuz 2 haftalık ücreti tutarında ihbar tazminatı da isteyebilir.

Özetle ifade edecek olursak, okurumuz 6 ayı dolmadan önce işten çıkarılırsa okurumuz:

1) Kötü niyet tazminatı veya ayrımcılık tazminatı,

2) İhbar süresi kadar önce haber verilmezse ihbar tazminatı,

3) Hak kazanılan ancak ödenmeyen ücret, fazla mesai ücreti vb. haklarını talep edebilir.

Okurumuz önce arabulucuya başvurarak, anlaşma sağlanamadığı takdirde de dava yoluyla bu haklarını isteyebilir.

Eğer işveren okurumuzu 6 ayını doldurduktan sonra işten çıkarırsa ve işyerinde en az 30 işçi varsa, okurumuz iş güvencesi kapsamına gireceği için işe iade için arabulucuya başvurabilir ve anlaşma olmazsa dava açabilir. Okurumuz işe iade davasını kazanır ancak işe başlatılmazsa, 4 aylık boşta geçen süreye ilişkin ücret ile 4 ila 8 aylık ücreti arasında iş güvencesi tazminatına hak kazanır. Okurumuz işe başlatılırsa okurumuza sadece 4 aylık boşta geçen süreye ilişkin ücret ödenir.

Okurumuz bu durumda işe iade yerine ayrımcılık tazminatı da talep edebilir. İşveren ihbar süresi kadar önce haber vermezse, okurumuz ihbar tazminatı da isteyebilir. 6 ay dolduktan sonra

1,5 yıl dolana kadar ihbar süresi 4 hafta, dolayısıyla ihbar tazminatı 4 haftalık ücret tutarındadır. Kıdem tazminatı için ise 1 yılın dolması gerekmektedir.

Eğer işyerinde 30’dan az işçi varsa, okurumuz 6 ayını doldursa bile iş güvencesi kapsamına girmiş olmaz. Bu durumda okurumuz işe iade davası açamaz ancak yukarıda belirttiğimiz üzere ayrımcılık tazminatı ya da kötü niyet tazminatı isteyebilir.

Görüldüğü üzere okurumuzun hamilelik nedeniyle işten çıkarma halinde talep edebileceği haklar, okurumuzun iş güvencesi kapsamında olup olmadığına göre değişmektedir.