“Adalet ve akıl yolundan ilerleyen çocuklar her şeye sevgilerini katıyorlar, ruhlarından taşan söndürülmesi olanaksız bir ateşle aydınlatıyorlar her şeyi. Çocuklarımızın tüm dünyaya karşı besledikleri yakıcı sevgi içinde yeni bir yaşam oluşuyor. Bu sevgiyi kim öldürecek, kim? Onu yenecek üstün bir güç var mı?”

M.Gorki-Ana

Bugün “Dünya Çocuk Hakları Günü”. 20 Kasım 1989 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu ‘Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’yi imzalamış ve o tarihten bugüne 20 Kasım ‘Dünya Çocuk Hakları Günü’ olarak kutlanmıştır. Türkiye, çocuk haklarına öncelik vereceğini taahhüt ederek sözleşmeyi 1990’da imzalamış, 1994’te onaylamış ve 1995 yılında Resmi Gazete’de yayımlayarak ilan etmiştir. Çocuklar çok büyük bir nüfusa sahip olmalarına ve gerek politik gerek toplumsal gelişmelerden en çok etkilenen gruplardan biri olmalarına rağmen milyonlarca çocuk bu haklardan uzak bir hayat sürüyor. Peki bu çocuk hakları neler?

ÇOCUKLARIN YAŞADIĞI HAYAT, SÖZLEŞME MADDELERİNDEN ÇOK UZAK

Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne göre “18 yaşın altındaki her insan çocuk sayılır”. Çocuk Hakları Sözleşmesi, cinsiyetlerine, dinlerine, etnik kökenlerine bakılmaksızın dünya üzerindeki tüm çocukların doğuştan sahip olduğu; eğitim, sağlık, yaşama, barınma; fiziksel, psikolojik veya cinsel sömürüye karşı korunma gibi hakları içermektedir.

Çocuk hakları ilgili bu sözleşmeye rağmen dünyada ve Türkiye’de yaşayan çocuklar için yaşadığı hayatlar, sözleşme de yazılan maddelerden çok uzak. Çocuklar, en temel yaşam haklarıyla ilgili tehditlerle karşı karşıya kalmakta, sağlık, barınma ve eğitim gibi temel haklardan bile yoksun bulunmakta. Pandemi süreci ile çocuklar için daha da zorlu bir süreçten geçiyoruz, bu süreçte çocuklara yönelik istismar, ihmal, sömürü ve şiddet de artmış durumda.

Başak Sanat Vakfı, Sulukule Gönüllüleri Derneği, Zeytin Ağacı Derneği ve Tarlabaşı Toplum Merkezi’nin “İstanbul’un Farklı Yerlerinde Korona Günlerinde Çocukların Hakları (2020)” araştırma raporunda çocuklarla ve bakım verenlerle görüşmeler gerçekleştirilmiş, araştırmada çocuklardan ve bakım verenlerden gelen görüşler doğrultusunda, çocukların “çocuğun yaşama ve gelişme hakkı (BM ÇHS 6. madde)”, “bilgi ve medyaya erişim hakkı (BM ÇHS 17. madde)”, “sağlık hakkı (BM ÇHS 24. madde )”, “yeterli yaşam koşulları için desteklenme hakkı (BM ÇHS 27. madde)”, “eğitim hakkı (BM ÇHS 28-29-30. maddeler)”, “dinlenme, boş zaman değerlendirme, oyun oynama, kültürel ve sanatsal etkinliklere katılma hakkı (BM ÇHS 31. madde)” gibi çocuk haklarını kullanmakta zorluk yaşadığı belirtilmiştir. Bu araştırmanın yanı sıra pandemi sürecinde özel gereksinimli çocuklarla ilgili yapılan araştırmalarda da tipik gelişim gösteren akranları gibi özel gereksinimli çocukların birçok sorunla ve bu sorunlara ek farklı sorunlarla karşı karşıya kaldığı belirtilmektedir. Mülteci çocukların, cezaevindeki çocukların ve işçi çocukların pandemide ki durumu ise önceki dönemlerden çok farklı değil, hak ihlalleri ile dolu, her yönden sömürüye, istismara ve şiddete açık haldeler.

Çocuk hakları ile ilgili ortaya çıkan bu tablo, çocuk haklarının sadece sözleşmede kaldığını bizlere gösteriyor.

Bu karamsar tabloda yüzümüzü güldüren yine çocuklar oluyor, başta çocuk hakları, iklim değişikliği konular olmak üzere son yıllarda çocuklar bilinçleniyor, harekete geçiyor ve yetişkinlere yol gösteriyor. Çocuk haklarını yaşama geçirmek anne, baba ve çocukların bakımıyla yükümlü olanların yanı sıra devlet ve toplumun ortak sorumluluğudur. Bu sorumlulukları hatırlayarak ve hatırlatarak tüm çocukların doyasıya güldüğü, hayal ettiği, oynadığı bir dünyayı kurmak ellerimizde.

BİR KİTAP: RİKİ’NİN YENİ DÜNYASI
Bugün sizinle paylaşacağımız kitabımız, “Riki’nin Yeni Dünyası”. Kitabın baş karakteri Riki, görme yetersizliği olan özel bir çocuk. Riki, görme yetisini yitirdiğinde korkar ve dünyasının küçücük bir yere dönüştüğünü hisseder. Fakat çok geçmeden çevresinde karanlıkta yürümesine destek olabilecek eşyaların (baston), hayvanların (rehber köpek) ve insanların olduğunu fark eder. Tüm bunlar Riki’nin özgüvenini kazanmasına ve kendini güvende hissetmesine yardımcı olur ve böylelikle dünyasının sınırlarının kalktığını hisseder. Bu kitap, Çocuk Hakları Bildirisi'ndeki özel gereksinimli her çocuğun kendi durumunun gerektirdiği özel tedavi, eğitim ve bakımı alma hakkının olduğunu bildiren 5. ilkeden hareketle kaleme alınmıştır. Hiçbir çocuk, yetersizliğinden dolayı dışlanamaz, ayrımcılığa uğrayamaz veya imkanlardan daha az yararlandırılamaz. Kitap, 5 yaş üzeri tüm çocuklarla okunabilir ve üzerine çocuk hakları üzerine konuşulabilir. Tipik gelişim gösteren çocuklar ile bu kitap okunarak özel gereksinimli çocukların hakları üzerine konuşmak akran zorbalığının önüne geçilebilir, farklılıklarımıza karşı empati yapmayı kolaylaştırabilir.
 
Yazar: Aleix Cabrera

Yayınevi: TÜBİTAK Yayınları

Çizer: Rosa M. Curto

Sayfa sayısı: 37

Yaş grubu: 5+

Yayın tarihi: 2013