Gelişimsel yetersizliği olan bir çocuğa sahip olunduğu doğum öncesinde yapılan kontrollerde fark edileceği gibi doğum anında ya da doğum sonrasında çocuğun akranlarından geride performans sergilemesi ile de fark edilebilir. Peki baba ve anne ya da çocuğun bakımını üstlenen kişi olarak çocuğumuzda gelişimsel gerilik olduğunu nasıl anlayacağız? Öncelikli olarak gelişim evrelerini öğrenmeli ve çocukların içinde bulunduğu gelişim dönemini ayrıntılı olarak bilinmelidir. Çocuklar belli gelişim basamaklarından geçerek yetişkinliğe adım atar. Bu gelişim basamakları tüm çocuklar için aynıdır fakat farklılık gösteren durumlar da olabilir. Erken çocukluk döneminde (0-6 yaş) gelişimsel geriliklerin fark edilmesi ve müdahale edilmesi oldukça önemlidir.

Bazen ailelerin gelişimsel geriliği sezdiğini fakat çevreden gelen baskılar sonucu erken müdahale de geç kalındığına rastlayabiliyoruz. Örneğin, konuşma güçlüğü yaşayan bir çocuk için amcası ya da dayısı da geç konuşuyordu ya da yürüme becerilerinde güçlük yaşayan bir çocuk için zamanla yürürgibi ifadeleri sıklıkla duyuyoruz.

Çocuğunuzda gelişimsel olarak akranlarına farklılık gözlemliyorsanız mutlaka çocuğunuzun gelişimini takip eden bir çocuk doktoruna danışmanızda fayda bulunmaktadır. Çocuk doktoru tarafından küçük yaş grubunda her ay, çocuğunuz büyüdükçe üç ayda bir, altı ayda bir gelişimsel takip önemlidir.

Gelişimsel olarak bir farklılık seziyorsanız çocuk doktorunun yanı sıra çocuk psikiyatrisi, çocuk nöroloğu ve özel eğitim uzmanından da görüş alınmalıdır. Ayrıca ikametgahınızın bulunduğu ilçe ya da il merkezindeki Rehberlik ve Araştırma Merkezine giderek ne yapacağınıza dair bilgi alabilirsiniz.

Gelişimsel gerilik veya herhangi bir yetersizlik durumunda bilimsel dayanaklı uygulamalar önem taşımaktadır. Bilimsel dayanaklı uygulama yüksek nitelikte güçlü araştırma tasarımlarıyla çok sayıda ortamda denenmiş ve çok sayıda katılımcıya farklı araştırmacı grupları tarafından uygulanmış çalışmalarda üzerinde çalışılan değişkenlerde olumlu sonuçlar doğuran bir diğer deyişle etkili olan uygulamalardır. Son dönemde popüler olarak hayatımızda yer alan uygulamaların bazıları bilimsel dayanaklı uygulamalar kapsamında değildir. Örneğin, piyasada satılan şifalı sular/bitkiler/taşlar, hacamat tedavisi, yunus terapisi ve buna benzer uygulamaların bilimsel bir kanıtı bulunmamaktadır.

Bunların yanı sıra aşılar ile ilgili efsanelere de inanmamakta fayda vardır. Aşılar ile otizm arasındaki ilişkiyi inceleyen çok sayıda araştırma bulunmaktadır, aşılama ile otizmli olma olasılığı arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır.

İster gelişimsel gerilik isterse farklı yetersizlik olsun, çocuğunuz için en etkili müdahale eğitimdir. Özel eğitim uzmanı, dil konuşma terapisti, fizyoterapist, ergoterapist, çocuk psikiyatrisi ve çocuk nöroloğu gibi uzmanların değerlendirmeleri sonucu, çocuğun ihtiyaçlarına yönelik hazırlanan bireyselleştirilmiş eğitim planı, çocuğu adım adım bağımsızlığa ulaştırmayı hedeflemektedir. Uzmanların size vereceği ödevlerin ve masa başı yapacağınız uygulamaların yanı sıra evdeyapabileceğiniz birçok şey bulunmaktadır.

Günlük aktiviteler ve etkileşimler, küçük çocuklar için zengin ve çeşitli öğrenme fırsatları sağlar. Gün içerisinde etkileşim sağlayabileceğimiz anlarda öğretmeyi istediğimiz birçok beceri ve davranışı çocuğun yaş ve gelişim düzeyine uygunluğunu dikkate alarak öğretebiliriz. Örneğin aşağıdaki etkinliklerde kavramları, sayıları, şekilleri, göz teması kurmayı, etkinliği sürdürmeyi, sıra almayı, yeni kelimeler kullanmayı, iletişim başlatmayı-sürdürmeyi, taklit etmeyi, ince ve kaba motor becerilerini, özbakım becerilerini ve sayısız davranış ve beceriyi öğretmek için fırsatlar yaratabiliriz.

ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
■ Nesneler olmadan sosyal oyun: Şarkı söyleme, kovalamaca oynama, saklambaç, taklit oyunları (hayvan seslerini taklit etme, hayvan hareketlerini taklit etme),parmak oyunları oynamak,
■ Oyuncaklar ile oynama: Bloklar, oyun hamuru, toplar, trenler,kuklalar, tamircilik oyunu, doktorculuk oyunu,
■ Oyun temelli hareket aktiviteleri: Sallanmak, bahçede oynamak, koltuk minderlerinde zıplamak, çocuğu çamaşır sepeti ile itmek-çekmek gibi hareketler, sürünme oyunları oynamak,
■ Yemek hazırlama: Kek yapma, malzemeleri toplamak, dökmek, karıştırmak, ölçmek,
■ Yemek zamanı: Sofrayı kurmak, yemeği servis etmek,temizlik yapmak,
■ Aile işleri: çöpü çıkarmak, süpürmek, toz almak, çamaşır yıkamak, oyuncakları temizlemek, bitkileri sulamak,
■ Günlük rutinler: El yıkama, giyinme, diş fırçalama, köpeği gezdirme, kirli çamaşırlarını çamaşır makinesine koymak, temiz giysilerini yerine yerleştirmek, çorapları eşlemek, kaşık-çatalları sınıflamak,
■Hikaye ve masal okuma zamanları gibi birçok günlük etkinlik öğrenme fırsatına dönüşebilir.
Tüm bunları yanı sıra çocukların uyku, yemek, banyo ve oyun saatleri gibi birçok günlük etkinlikleri ve/veya rutinlerinde çocuğun ilgi ve istekleri takip edilerek bu ilgi ve istekler doğrultusunda doğal öğretim uygulamaları olarak kullanılabilmektedir.

Görsel: Freepik

Tüm bunlara ek olarak ebeveyn olarak yararlanabileceğiniz ücretsiz bazı web siteleri bulunmaktadır. Bunlar:

1. Gelişimsel Destek Programı:

Gelişimsel Destek Programı; 0-36 ay yaş grubundaki temelde normal gelişim gösteren tüm bebek ve çocukların, özelde ise gelişimsel gerilik gösteren, gelişimsel gerilik gösterme riski olan bebek ve çocukların tüm gelişimsel alanlarda desteklenmesine yönelik hazırlanmış bir programdır.https://www.gedep.org/ adresinden siteye ulaşıp ücretsiz üye olabilirsiniz.

2. Proje EV-DES:

(Erken Çocukluk Döneminde Gelişimsel Gerilik/Yetersizlik Tanılı Çocukların Ebeveynlerine Yönelik Çevrim içi Evde Destek Programının Tasarlanması ve Uygulanması)

Erken çocukluk döneminde gelişimsel gerilik/yetersizlik tanılı çocukların ebeveynlerine yönelik; çocuklarının geriliği/yetersizliği hakkında bilgi ve bu durumları ile başetme beceri gereksinimlerini karşılamak, ebeveynlerin psiko-sosyal iyilik hallerini destekleyerek ebeveynleri güçlendirmeyi amaçlayan “Çevrim içi Ebeveyn Evde Destek Programını (Proje EV-DES)” tasarlamak ve programın etkililiğini değerlendirmektir. Projenin hedef kitlesini erken çocukluk döneminde (0-8 yaş); (1) zihinsel yetersizlik, (2) otizm spektrum bozukluğu, (3) görme yetersizliği, (4) işitme yetersizliği, (5) bedensel yetersizlik, (6) süreğen rahatsızlık (7) dil ve konuşma bozukluğu, (8) çoklu yetersizlik, (9) ruhsal ve duygusal bozukluk ve (10) genel gelişim geriliği gibi özel gereksinim durumlarına sahip çocuğu olan ebeveynler oluşturmaktadır. https://www.evdedestekprojesi.com/anasayfaadresinden siteye ulaşıp ücretsiz üye olabilirsiniz.

3. Tohum Otizm Vakfı Eğitim Portalı:

Bu portalda; Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan çocukların özelliklerine, evde erken müdahale çalışmalarına, davranış sorunlarıyla başa çıkmaya ve OSB’li çocukları yaşamın diğer aşamalarına hazırlamaya yönelik ücretsiz eğitimler sunulmaktadır. https://tohumotizmportali.org/ adresinden siteye ulaşıp ücretsiz üye olabilirsiniz.

Manşet görsel: Pixabay