İktidar eliyle hazırlanan 2026 yılı bütçesinin kadının güçlendirilmesini ve çocukların korunması ile gelişiminin sağlanmasına öncelik vermediği ortada. Bütçe taslakları komisyona sunulurken Kasım ayında Mecliste görüşülecek olan farklı Bakanlıkların bütçelerine ilişkin kadınların talebi net.

Kadınları şiddetten koruyan mekanizmalara, sığınmaevlerine bütçe

Türkiye genelinde yalnızca 150 sığınmaevi bulunuyor ve toplam kapasite 3 bin 683 kişiyle sınırlı. Yani her 11 bin kadına yalnızca bir yatak düşüyor. Kadına yönelik şiddetin yaygınlığı ve şiddete uğrayan kadın sayısındaki artış dikkate alındığında, bu kapasite kadınların can güvenliğini sağlamakta yetersiz kalıyor. Mevcut tablo, sorunun ciddiyetine uygun bir çözüm iradesi gösterilmediğini ortaya koyuyor. Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu verilerine göre 2025’in ilk 6 ayında 136 kadın, erkekler tarafından öldürüldü. Öldürülen kadınların yüzde 65’i kendi evlerinde öldürüldü. Kadınlar için şiddetten uzaklaşabilecekleri, güçlenebilecekleri nitelikli sığınmaevleri önemli bir ihtiyaç.

HPV aşısı ücretsiz olsun

Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğünün 1-31 serviks (rahim ağzı) kanseri ayı nedeniyle yaptığı açıklamaya göre ülkemizde serviks kanserinin görülme sıklığı yüz binde 4,2’dir. Serviks kanserinin en önemli nedeni HPV virüsüdür. Bu virüs aşı ile önlenebilir. Ancak aşıya erişim maddi nedenlerle mümkün olmamakta, pek çok kadın bu aşıyı yaptıramamaktadır. Sağlık Bakanı Kemal Memişoğlu’nun haziran ayında yaptığı açıklamaya göre HPV aşısı 2025 yılı sonundan itibaren ücretsiz olacaktı. Bakan bu açıklamayı yaparken 15 yaşın üzerinde olanların talep etmeleri halinde aşıyı olabileceklerini de belirtti. HPV aşısı 15 yaşın üzerindeki herkese de ücretsiz yapılsın, 2026 bütçesinden sağlığımız için HPV aşısına kaynak ayrılsın!

Okullarda bir öğün ücretsiz sağlıklı yemek verilsin

TÜİK 2024 verilerine göre Türkiye’de 7 milyon çocuk yoksulluk sınırının altında yaşıyor. OECD ülkeleri arasında yüzde 22.4 ile çocuklarda yoksulluğun en yüksek olduğu ikinci ülke. Avrupa yoksulluk veya sosyal dışlanma riski (AROPE) verilerine göre çocuk yoksulluğu ve sosyal dışlanma riski en yüksek ülkedir. Her dört çocuktan biri okula aç gidiyor. Tüm bu veriler gösteriyor ki üç sene önce başlatmış olduğumuz “Bir öğün ücretsiz sağlıklı yemek” kampanyasının aciliyeti her geçen gün artıyor. 2026 yılı bütçesinde en büyük payın Milli Eğitim Bakanlığına ayrılması öngörülüyor. Bu en büyük paydan çocuklara da bir öğün ücretsiz sağlıklı yemek verilsin.

Ücretsiz ve nitelikli kreşler yapılsın

Bakım yükü sadece kadınların üstüne yıkılmış durumda. Oysa kreşler ve çocuk bakım alanları hem çocukların sosyalleşmesini sağlar hem de bakım yükünün sadece kadının üstüne yıkılması yerine toplumsallaşmasının önünü açar. Kadınların istihdama güvenceli ve tam zamanlı katılımını da sağlar. Ancak özellikle okul öncesi eğitim kurumlarının maliyetlerinin yüksek olması çocukların bu alanlara erişimini engelliyor. Milli Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği’ne göre devlet okullarında da okul öncesinden katkı payı alınabiliyor. Okul öncesi kurumlarının ücretli olması ebeveynleri pek çok noktada zorluyor. Bu nedenle 2026 bütçesinden ayrılan payla her mahalleye nitelikli, ücretsiz kreşler yapılsın, eğitim ücretsiz olsun!

Üniversite öğrencileri için nitelikli barınma koşulları sağlansın

Türkiye’de yaklaşık 4 milyon lisans öğrencisi varken Kredi Yurtlar Kurumu’na ait yurtların toplam kapasitesi yaklaşık 1 milyon. Bu sadece 4 dört lisans öğrencisinden 1’i devlet yurdunda barınabiliyor demek. Geri kalan öğrenciler ya tarikat yurtlarına ya özel yurtlara ya da depreme dayanıklı olmayan eski evlerde yaşamaya mahkum ediliyor. Büyük şehirlere ortalama kira bedeli 25-30 bin lirayı aşarken yaşam maliyetleri de giderek artıyor. Tüm bunlar için devletin verdiği burs/kredi miktarı ise 3 bin lira. Yurtlardaki kapasite arttırımı ise yeni yurtlar yapmak yerine yurt odalarına ranza sistemi getirerek öğrencileri balık istifi galinde yaşamaya mecbur bırakıyor.

Kadın öğrenciler açısından yurtlardaki en önemli sorun ise güvenlik. Dönem başında Cevizlibağ KYK yurdunda tadilat nedeniyle gelen erkeklerin kadın öğrencilerin odalarında kalarak eşyalarına zarar verdiğini, kadın öğrencileri taciz ettiğini, tadilat devam ederken öğrencilerin güvenlik önlemi alınmadan yurtlarda kaldığına hepimiz şahitlik ettik. 2026 bütçesinden tüm üniversite öğrencileri için güvenli, nitelik yurt koşulları sağlansın!

Bakım hizmetlerinin kamusal hale getirilmesi için bütçe ayrılsın

Bakım yükü sadece çocuk bakımıyla sınırlı değil. Türkiye'de yaşlı, engelli ve hasta bakımı da tamamen kadınların sorumluluğunda. Bu durum, kadınların istihdama katılmasının önündeki en büyül engellerden biri. OECD’nin 2022 yılı verilerine göre kamu sosyal harcamalarının GSYH’ye oranında OECD ortalaması yüzde 21,1 iken, Türkiye yüzde 12,4 ile sondan ikinci sırada yer almaktadır. Engelli, yaşlı ve hasta bakımı hizmetlerinin kamusal hale getirilmesi kadının ev içi emek yükünü hafifletir. 2026 bütçesinden bakım hizmetleri için pay ayrılsın, bakım hizmetleri herkes için erişilebilir olsun!

Bütçeden ped hakkımızı istiyoruz
Hasret Zan
Elazığ
Hijyenik ped fuzuli bir tüketim ürünü değil temel bir sağlık ihtiyacıdır. Ancak bu ürünlerin yüksek fiyatları özellikle düşük gelirli kadınlar ve kız çocukları için erişilmez hale getiriyor. Bu süreç kadınları farklı alanlarda etkiliyor. Eğitim hakkının çalışma hakkının ve insan onuruna yakışır yaşam hakkının sınırlandırılmasına yol açıyor.
Dolayısıyla ped erişimi doğal kadın sağlığı meselesi olmasıyla birlikte anayasal bir eşitlik ve insan hakkı meselesidir. Ücretsiz hijyenik ped sağlanması bir lütuf değil eşitlik, sağlık ve insan onuru hakkının gereğidir ve gerçek bir hukuk devleti yurttaşlarının biyolojik ihtiyaçlarını piyasanın etrafına bırakmadan gereğini yerine getirmelidir.
‘Ped almaya bütçemiz yetmiyor’
Özellikle günümüz ekonomik şartları göz önüne alındığı zaman temel sağlık ürünümüzü bile karşılayamıyoruz. Mesela ben ayda 4 paket, kızım ayda 2 paket ped kullanıyoruz. Asgari ücretin tamamı ev kirası ve faturalara gidiyor. Temel gıda ve temel sağlık ihtiyacımıza hiçbir şekilde bütçemiz yetmiyor. Her geçen gün insanca yaşamdan uzaklaşıyoruz. Meclise gelen bütçe görüşmelerinde biz kadınların temel sağlık hakkı için bütçe ayrılması bir zorunluluktur. Bütçeden hakkımızı istiyoruz.

Zorunlu ihtiyaçlar bile sıralanıyor
Bir eğitim emekçisi
Adana
Doğal olarak öncelikle, emekçilerin asgari yaşam standardını sağlayacak bir ücret ve bunu gözeten bir bütçe istiyorum. Zorunlu ihtiyaçlarımızı bile derecelendirir olduk, “daha zorunlu” ve “en zorunlu” diye. En çok da sağlık geriye atılıyor çünkü işlemler çok pahalı. Kadınlar olarak hangimiz düzenli kontrollere gidebiliyoruz? Şahsen, benim en büyük önceliğim İstanbul'da üniversite okuyan kızımın masraflarını karşılamak.
Maaş alınca önce ona para gönderiyorum ya da onun harçlığını ayırıyorum. Biz bir şekilde idare ederiz diye düşünüyorum. Artık, onun da bir kredi kartı var. Mecbur kaldık buna. Kart borcu bir iken ikiye çıktı. Bu sorunu çevremdeki herkes yaşıyor. Bu seneki bütçe görüşmelerinin önceki yıllardan farklı sonuçlanacağını düşünmüyorum. Bize yine geçim derdi, ertelenen ihtiyaçlar kalıyor maalesef. İsteklerimize zaten hiç sıra gelmiyor.

Adil ve insanca yaşam için...
Meryem Güngör
Malatya
Ben asgari ücretli bir vatandaşım. Mecliste yapılan bütçe görüşmelerinden en büyük beklentim alım gücünün karşılanması ve ihtiyaçlarımızı rahatça karşılayabileceğimiz bir yaşamın sağlanması. Adil ve insanca bir yaşam için en temel talebimiz bütçeden haklarımız. 

Fotoğraf: Ekmek ve Gül