Amerikalı kadın hakları savunucusu ve yazar Betty Friedan, Betty Naomi Goldstein adıyla 4 Şubat 1921’de İllionois’te doğdu, 4 Şubat 2006’da New York’ta öldü.

Amerikalı Simone de Beauvoir olarak tanınan Betty, “Kadınlığın Gizemi” kitabının yazarıdır.

Betty, 1921’de bir kuyumcu dükkanı sayesinde zenginleşen Yahudi göçmenlerin kızı olarak doğdu. Bir zamanlar editör olan anne, evlilikten sonra “kadınlığın gizemine” yenik düştü ve zamanını hayal kırıklığı içinde süslenerek, seksi olmaya çalışarak, tenis oynayarak ve alışveriş yaparak geçirdi. Betty, çocukluğundan itibaren gece yatarken “Büyüdüğümde, kendi işime sahip olmak istiyorum!” diye dua etti.

Okumaya çocukken başladı; o kadar çok okudu ki babası, şehir kütüphanesinden bir seferde beşten fazla kitap ödünç almasını yasakladı. Daha sonra sosyoloji ve psikoloji okuduğu Smith Kolejinde kampüs gazetesinin editörlüğünü yaptı. Berkeley bursunu aldıktan sonra bilimsel hırslarından vazgeçti çünkü hayata daha yakın olmak istiyordu. Böylece New York’a gitti ve gazeteci oldu.

Bir aktör olan Carl Friedan ile evlendikten sonra ve 1948’de oğlu Daniel doğduğunda bile çalışmaya devam etti. Sendika gazetesi, 1952’de bir sonraki çocuğu için doğum izni talep ettiğinde onu işten çıkardı. Betty, kadın dergilerinde serbest meslek sahibi olarak bir iş bulsa da o dergilerde propaganda edilen ev hanımı idealinden kısa sürede rahatsız oldu.

‘KADINLIĞIN GİZEMİ’ NASIL ORTAYA ÇIKTI?

Ülkedeki kadınların gerçekliğinin neye benzediğini öğrenmek için eski öğrencilerine anketler gönderdi: İyi eğitimli, beyaz, orta sınıf ev hanımları olarak durumunuz hakkında ne düşünüyorsunuz ve hepsinden önemlisi kendinizi nasıl hissediyorsunuz?”

Cevap şuydu: Korkunç derecede kötü! Betty’nin makalesi tüm yazı işleri büroları tarafından reddedildi. Böylece ondan bir kitap yaptı.

Friedan, kadınların anne ve ev hanımı rolüne alçaltılmalarını eleştirdi. Birçok dile çevrilmiş ve Friedan’ın ölümüne kadar dünya çapında üç milyon kopya satan Kadınlığın Gizemi (“The Feminine Mystique, 1963) kitabında diğer konuların arasında bir eş ve bir annenin sorumluluklarına ilişkin derin köklü fikirlerin örnek olarak reklamcılık ve böylece tüketim malı endüstrisi vasıtası ile desteklenmelerini eleştirdi.

“Kadınlığın Gizemi” 1963’te ortaya çıktı ve bir bomba gibi patladı: Friedan, kadın hareketinin ikinci dalgasını başlattı ve tartışmalı da olsa ünlendi. Etrafı erkeklerle çevreli olmasına rağmen kocasıyla kavga eden bir feminist olarak kabul edildi. Ancak karizmatik bir sözcü, çeşitli kadın örgütlerinin kurucusu ve daha sonra profesör olarak kadın kitlelerine ilham verebildi ve onları harekete geçirebildi. Toplumsal bozukluklar konusundaki keskin duyarlılığını yaşlılığında da korudu: 1993 gibi erken bir tarihte yaygın gençlik çılgınlığını, özellikle kadınların genç görünmek için kendilerini maskara yapmasını eleştirdi ve "yaşlılık efsanesini" yıktı. Yaşlılar, altmışların sonlarına kadar neredeyse durumlarından utanıyor ve depresyonlar içinde boğuluyorlardı. O buna karşı çıkarak; “Ben Betty Friedan, kendimi yetmiş yaşında, on yedide olduğumdan daha çekici hissediyorum. Kadınları gergin tenleri, standart vücut ölçüleriyle değerlendiremezsiniz. 60 yaşında zengin bir erkek kendini en seksi döneminde hissediyor ve kendinden 30-40 yaş küçük kadınlarla ilişki kuruyor. Kadınlar ise toplumsal olarak görüntüyü bozacakları için eve kapatılıyor. Bu kabul edilemez” dedi.

Betty Friedan 85. doğum gününde, 4 Şubat 2006’da evinde kalp yetmezliğinden öldü.

Fotoğraf: Fred Palumbo , World Telegram personel fotoğrafçısı. Adam Cuerden tarafından restore edildi, Wikimedia Commons