1930’lu yıllarda, Amerika’da Büyük Buhran‘ın yaşandığı zamanlarda neredeyse tamamen kadınlardan oluşan bir grubun sırf insanlar kitap, dergi ve gazete okuyabilsin diye ıssız topraklarda, kar çamur demeden atlar veya katırlar üzerinde kilometrelerce yol teptiğini biliyor muydunuz? Ya da okuma yazması olmayan kimseler için sadece kitap teslim etmekle kalmayıp bir de üstüne getirdiklerini onlara okuduklarını?

‘Kitap Kadınlar’ olarak bilinen bu kadınlar, Kentucky’nin ıssız dağ bölgelerinde yaşayan topluluklara okuyacak bir şeyler ulaştırabilmek için şafak vakti atlarına semeri vurup, çamurlu dere yataklarından geçer ve karlı yamaçlara doğru yol alırlardı.

‘At Sırtı Kütüphanesi,’ Başkan F. Rooswelt’in Amerika Birleşik Devletleri’ni 1933 senesindeki “Büyük Buhran”dan, Appalachia bölgesindeki işsizlik oranının yüzde 40’a ulaştığı zamanlardan çıkarmaya yardımcı olmak için oluşturduğu “İş Geliştirme Yönetimi” (İGY) girişiminin bir parçasıydı. At üstündeki seyyar kütüphaneler Kentucky Bölgesi için çok da yeni bir oluşum değildi ama hem istihdamı hem de edebiyatı aynı anda desteklemek için iyi bir seçenekti. At sırtında kitap taşıyan kadınların maaşları İGY tarafından ödenirdi ve tüm çalışanları (alışılmışın dışında olsa da) neredeyse tamamen kadınlardan oluşuyordu.

Bölgeler, kitap taşıyıcılarının yüklerini temin edebilecekleri kendi yerleşik kütüphanelerine sahip olmak zorundaydı. Ücretlerin karşılanmasına yerel okullar yardım ediyordu; kitap, dergi ve gazete gibi tüm okuma materyalleri ise bağış usulü toplanıyordu.

Kitap Kadınlar hava şartlarına aldırmaksızın belirlenmiş rotaları takip ediyor, at veya katır sırtında haftada 160 ila 190 kilometre yol alıyorlardı. Eğer varış noktaları atların bile tırmanamayacağı kadar ıssız bir yerdeyse bineklerinden inip yola yürüyerek devam ediyorlardı. Çoğu durumda, Kitap Kadınlar yöre halkının arasından seçiliyordu.

1938’in sonunda 29 bölgede at koşturan 274 Kitap Kadın vardı. “At Sırtı Kütüphanesi” girişimi toplamda yaklaşık 1000 Kitap Kadını istihdam ediyordu. 1943 yılında program sona erdi ve aynı yıl işsizlik savaş sırasında ciddi olarak azaldığından İGY feshedildi. Bölgede yeniden gezici kitap servislerinin oluşturulması 10 yılı bile bulmadı; gezici kütüphaneler şeklinde olan yeni servisler ülke çapında artan bir popülarite kazandı.

Kitap Kadınlar, sadece insanlara okuma materyali sağlamakla kalmayıp hizmet ettikleri toplulukların mihenk taşını oluşturdular. Kitap talebini karşılamanın yanı sıra okuyamayan insanlara kitap okumak için atlarından indiler ve böylece yerel bilincin oluşmasına büyük katkıda bulundular.

Kaynak: Kayıp Rıhtım