Türkiye’de 1930 yılından itibaren çıkarılan bir dizi yasayla kadınlar önce belediye seçimlerine katılma, sonra köylerde muhtar olma, ihtiyar meclislerine seçilme ve sonrasında da milletvekili seçme ve seçilme haklarına sahip oldu. 1930’lu yıllarda başlayan kadınların oy hakkı konusundaki bu süreç 5 Aralık 1934’de Anayasa ve Seçim Kanununda yapılan yasa değişikliği ile nihayete erdi ve Türkiye’de kadınlar her türlü seçime aday olma, seçilme ve oy kullanma hakkına sahip oldu.

Ancak bu hakkın anayasada yer alması sorunların ortadan kalktığı anlamına gelmedi. Kadınlar seçme ve seçilme haklarını kullanabilmek için aradan geçen 83 yıldır mücadele etmeye devam ediyor.
2017 yılında, özellikle de OHAL’le başlayan süreçte kadınların oy hakkını, seçilme hakkını, siyasete katılma hakkını kullanabilmesi konusunda önemli oranda gerilemeler var.

15 Temmuz darbe girişiminden hemen sonra ilan edilen OHAL’le, Cumhurbaşkanı’na, KHK’lar yoluyla meclis gündemine gelmeden, Bakanlar Kurulu onayıyla yasa değişikliği yapabilme yetkisi verildi. Bu durum vatandaşların oylarıyla seçtiği milletvekillerinin yasalar üzerindeki etkisini ve yetkisini ortadan kaldırdı. Dolayısıyla yalnız kadınlar için değil tüm vatandaşlar için oy kullanma, seçme ve seçtiği kişi aracılığıyla yönetime katılma ‘hakkı’ konusunda ciddi sorunlar ortaya çıktı.

SEÇİLMİŞLER DEĞİL ATANMIŞ KAYYUMLAR YÖNETİYOR

15 Ağustos 2016’da imzalanan 674 No’lu KHK ile belediyelere kayyum atama yetkisi, aynı zamanda belediyelerin taşınır mallarına el koyma ve çalışanları görevden uzaklaştırma yetkisi valilik ve kaymakamlıklara verildi. Böylece sadece merkezi yönetimde değil, yerel yönetimler konusunda da oy hakkı ortadan kaldırılmış oldu. 15 Ağustos’ta çıkarılan KHK’nın ardından yaşananlar özellikle de kadın seçmen ve kadın seçilmişler açısından vahim bir tablo ortaya çıkardı.

Demokratik Bölgeler Partisi tarafından hazırlanan Yerel Yönetimlerde Kadın ve Kayyum Raporu’na göre; kadınların yerel yönetimlerde ve merkezi yönetimlerde elde ettiği birçok kazanım tehlikede. Seçilmişler yerine gelen kayyumlar, kadınları güçlendiren kurumlar yerine kadınların eşitlik haklarını tırpanlayan uygulamalarla gündeme gelen atanmışlar, yerelde kadınlar için atılan her adımın geriye götürülmesine neden oluyor.
Sene 2017, OHAL uygulamaları altındaki Türkiye’de kadınlar hâlâ seçme ve seçilme haklarının gasp edilmesi tehlikesiyle karşı karşıya!

TABLO NEYDİ?

DBP’nin raporuna göre, 2014 yerel seçimlerinde;
- Bölge illerindeki 102 belediyeden 96’sında (3 büyükşehir, 8 il ve 85 ilçe/beldede) eşbaşkanlık sistemi uygulanmaya başladı.
- Belediye meclis üyeliğinde kadın üye sayısı 190’dan 363’e yükseldi.
- Kadınların belediyelerdeki karar süreçlerine dahil olması için “belediye kadın meclisleri” oluşturuldu. Meclisin pratik çalışmalarını yürütmek için “kadın kurulları” ve “kadın koordinasyonları” kuruldu.
- Belediyeler bünyesinde “Kadın Politikaları Daire Başkanlıkları”, “Kadın Politikaları Müdürlükleri”, “kadın ekonomisini güçlendirme”, “kadın eğitimini geliştirme” ve “şiddetle mücadele” birimleri, “kadın-erkek eşitlik komisyonları” kuruldu.
- Kadın Politikaları Müdürlükleri ve Kadın Merkezleri bünyesinde meslek edindirme ve hobi kursları, spor alanları, kreşler, üretim atölyeleri açıldı, kadın sağlığı çalışmaları yapıldı, şiddeti önleme ve şiddete karşı mücadele merkezleri açıldı.

TABLO ŞİMDİ NE?

OHAL ile başlayan süreçte ise kayyum atamalarıyla bu kazanımların tamamına yakını yok edildi. 94 DBP’li belediyeye atanan kayyumlar göreve gelir gelmez kadın çalışanların işten çıkarılması ve ihraç edilmesi, yerlerinin değiştirilmesi, sürgünler, kadın kurumlarının kapısına kilit vurulması, kadın birimlerin yönetimine erkek memurlar atanması, Kadın Merkezleri ve Kadın Politikaları Müdürlüklerinin fes edilmesi, kadın parklarının adının değiştirilmesi, Kadın Merkezlerine başvuruda bulunan kadınların dosyalarına el konularak gizlilik hakkının ihlal edilmesi ve kadınların hayatlarının riske atılmasına neden olmak, kreşlerin kapatılması gibi pek çok uygulamaya imza attı.
Bunların yanı sıra OHAL’le başlayan süreçte 32 kadın belediye eşbaşkanı ve 5 kadın milletvekili tutuklandı, 4 kadın vekilin ise vekilliği düşürüldü.
Bu sonuçlar, kadınların seçme ve seçilme, siyasete ve yönetime katılma hakkı gibi 83 yıllık kazanımlarının yok edilmesi tehlikesi ile karşı karşıya kaldığı bir 5 Aralık tablosunu ortaya seriyor.

Kayyumun ‘kadın çalışması’ işte böyle oluyor!
Kayyumların belediyelere atandıklarından bu yana imza attığı bazı uygulamalar:

- Diyarbakır Büyükşehir Belediyesine bağlı Kadın Politikalar Daire Başkanı görevinden alınarak tüm çalışmalar durduruldu. Kadın Daire Başkanı Yardımcısı yerine genel sekreter yardımcısı erkek bir görevli atanarak yürütülen tüm kadın çalışmaları Aile ve Sosyal Daire Başkanlığına bağlandı. Alo Şiddet Hattı ve İlk Adım İstasyonları hizmeti durduruldu, yerel yönetimlerde ilk kadın merkezimi olan DİKASUM’un ve Kadın Daire Başkanlığına bağlı
çalışanlar işten çıkarıldı.
- Diyarbakır Büyükşehir Belediyesinin yaptığı 227 kişilik Kız Öğrenci Yurdu kayyum tarafından boşaltılarak yurt binası hasta yakınlarına misafirhane olarak tahsis edildi.
- Diyarbakır Bismil Belediyesine atanan kayyum, Nujin Kadın Merkezini Evlendirme dairesine dönüştürdü.
- Diyarbakır’da faaliyet yürüten 10 kadın merkezinin faaliyetleri durduruldu.
- Batman Belediyesine atanan kayyum, Kadın Politikalar Müdürlüğünü, Sosyal İşler Müdürlüğüne bağlayarak, Hevi Kadın Atölyesi ve Selis Kadın Merkezini kapattı, çalışanların işine son verdi.
- Mardin Nusaybin Belediyesi Gulşilav Kadın Merkezi kayyum tarafından kapatıldı.
- Kızıltepe Belediyesine kayyum olarak getirilen Kaymakam Ahmet Odabaşı, kadınlara spor ve fitness eğitimi verilen merkezi Kuran Kursuna çevirme kararı aldı.
- Şırnak Cizre Belediyesinde kayyum Kadın Politikaları Müdürlüğünü fes ederek çalışanları işten çıkardı. Ayrıca Sitiya Zin Kadın Merkezine kilit vurarak danışmanlık hizmetinden faydalanan kadınların bilgilerine ve dosyalarına el konuldu. Şimdi Kadın merkezi aynı isimle kadın ve kültür merkezi olarak AKP Kadın kollarına tahsis edilmiş gibi kullanılıyor.
- Şırnak Belediyesine atanan kayyum, Zahide Kadın Merkezi ve Cudi Kültür Merkezlerinin kapısına kilit vurdu.
- Van Büyükşehir belediyesine atanan kayyum, Kadın Politikaları Daire Başkanlığını fes etti, şiddet gören kadınlara destek hizmeti sunan Kadın Sığınağını da kapattı. Sığınakta hayati tehlikesi bulunan onlarca kadın kalıyordu. Yine “Mor Kanatlı Turnalar” adlı projeyle halk otobüslerinde istihdam edilen kadınlar, kayyum tarafından cinsiyetçi söylem ve uygulamalarla işten çıkarıldı. Kayyum, “kadından şoför olmaz” demişti.
- Rojin Kadın Yaşam Merkezinin adı değiştirilerek, merkezde çocuklar için Kuran kursu verilmeye başlandı ve merkez Mehter Takımına çalışmaları için tahsis edildi.
- Van Edremit belediyesinde kayyum, Kadın Politikalar Müdürlüğünün tabelasını sökerek, binayı hizmet birimi haline getirdi. Edremit’teki kadın ve barış isimli parkların adları kayyum tarafından değiştirildi.
- Van Erciş Belediyesine atanan kayyum, “Buke Barane Atölyesini” kapattı, burada istihdama katılan 60 kadın mağdur edildi. Ayrıca belediyeye bağlı Helin Şen Çocuk kreşi de kapatıldı.
- Van Gürpınar Belediyesine atanan kayyum kadın yaşam merkezini KADEM’e devretti. Kayyum eşini de kreşe müdür olarak atadı.
- Van İpekyolu belediyesinde şiddetle mücadele biriminin telefonuna kayyum tarafından el konularak her türlü şiddete karşı hizmet engellendi. Van’da yapılan 202 kişilik Yüksek Öğrenim Kız Öğrenci Yurdu projesi kayyum tarafından durduruldu.
- Ağrı Doğubeyazıt Belediyesine bağlı Sema Yüce Kadın Merkezi, Ayşenur Zarokolu Tıp Merkezi, kreş ve çamaşırevi kayyum tarafından kapatıldı.
- Mersin Akdeniz Belediyesinin Kadın Sığınağı piknik alanına dönüştürüldü.