Okurumuzun Sorusu:

Yaklaşık 1 yıldır işverenim tarafından ücretsiz izne çıkarıldım. Bugün işten çıkarma yasağı kalkacak sanırım son gün bir değişiklik yapılmazsa. İşyerim tarafından arandım “gel istifanı ver” deniliyor. Bu süreçte benim haklarım nedir, ne yapmalıyım, nasıl davranmalıyım?

İşverenlerin işçileri tek taraflı ücretsiz izne çıkarma yetkisi ve işten çıkarma yasağı bugün (30 Haziran 2021) itibariyle sona eriyor.

Ücretsiz izin ve işten çıkarma yasağının sona ermesi ile birlikte birçok işveren işçilerin haklarına “çökmek” için kolları sıvadı. Okurumuzun sorusuna benzer soruların önümüzdeki günlerde daha çok gelmesi şaşırtıcı olmayacak. Dolayısıyla okurumuzun sorusunu yanıtlarken, bu süreçte dikkat edilmesi gerekenleri de bu yanıtta ele alacağım.

1) İŞÇİ ONAY VERMEDİKÇE İŞVEREN İŞÇİYİ ÜCRETSİZ İZNE ÇIKARAMAZ

Olağan koşullarda işçinin ücretsiz izne çıkarılabilmesi için işçinin talebinin olması ya da -talep işverenden geliyorsa- işçinin yazılı onayının alınması gerekir. Ancak pandemi nedeniyle yapılan geçici düzenleme ile işverenlere -işçinin onayı aranmaksızın- tek taraflı ücretsiz izne çıkarma yetkisi tanındı. Bu yetki 30 Haziran 2021 itibariyle sona eriyor.

Dolayısıyla artık işverenlerin işçileri ücretsiz izne çıkarabilmesi ya da zaten ücretsiz izinde olan işçinin ücretsiz iznini uzatabilmesi için işçinin yazılı onayının alınması gerekir. İşçi yazılı onay vermedikçe işveren işçiyi ücretsiz izne çıkaramaz.

Altını çizelim. İşçi ücretsiz izne onay vermek zorunda değildir. Ücretsiz izne çıkarılmayı kabul etmemek işten çıkarma gerekçesi oluşturmaz.

2) TEK TARAFLI ÜCRETSİZ İZİN FİİLİ İŞTEN ÇIKARMA SAYILIR

30 Haziran 2021 tarihinden sonra işçinin yazılı onayı olmaksızın işveren işçiyi ücretsiz izne çıkarır ya da ücretsiz izinde olan işçinin ücretsiz iznini uzatırsa, yasal olarak işveren işçinin iş sözleşmesini fiilen sona erdirmiş sayılır. Sigorta çıkışı yapılmamış olsa bile, işçi işten çıkarmadan kaynaklı tüm yasal haklarını (kıdem ve ihbar tazminatı, kullanılmayan yıllık izin ücretleri, ödenmemiş ücret ve diğer haklar) önce arabulucuya başvurarak, anlaşma olmazsa da dava yoluyla talep edebilir.

3) İŞÇİ İSTİFA EDERSE TÜM HAKLARINI YAKAR

Pandemi nedeniyle getirilen (İş Yasası 25/2 uyarınca yapılan işten çıkarmaları kapsamayan) işten çıkarma yasağı sona eriyor. Yasak kalkıyor ama işverenler işten çıkaracakları işçilere yasal haklarını ödememek, işçilerin haklarına çökmek için çeşitli oyunlara başvuruyor. Bunlardan biri de işçiden istifasını istemek. Altını çizerek belirtelim.

•    İşçi istifa etmek zorunda değildir. İşveren işçiyi istifaya zorlayamaz.

•    İşçi istifa ettiği takdirde, kıdem ve ihbar tazminatı, işsizlik ödeneği gibi birçok yasal hakkından mahrum kalır.

•    İşverenlerin “sen istifa et, biz haklarını vereceğiz” aldatmacasına dikkat etmekte yarar var. İşçi istifa ettikten sonra işveren kıdem ve ihbar tazminatı ödemek zorunda değildir. İşverenlerin “sözlü” olarak verdikleri bu sözleri tutmadığı, işçilerin mağdur olduğu sayısız vaka var.

•    İşverenlerin “İstifa etmezsen, biz çıkarırız, hem de 25/2’den çıkarırız, fişleriz, başka yerde iş bulamazsın” tehditlerine kulak asmamak gerekiyor. Evet işveren bunu fiilen yapabilir, ama bu yasaya uygun bir işten çıkarma olmaz. İşçi yasal yollarla tüm haklarını faiziyle alabileceği gibi, SGK’ya bildirilen işten çıkarma kodunu da düzeltebilir. Hatta işverenin bildirdiği sahte kod nedeniyle bir mağduriyet yaşarsa, uğradığı zararı işverenden tazmin edebilir.

Sonuç olarak okurumuz hiçbir biçimde istifa vermemeli, yarın işe gitmelidir. İşveren okurumuzu çalıştırmaz, ücretsiz izni tek taraflı olarak uzatırsa, okurumuz bu durumu yazılı olarak tespit etmeli (örneğin işyerine alınmadığına ilişkin şahitlerle birlikte tutanak tutmalı) ve fiilen işten çıkarılmış sayılacağı için yasal hakları için arabulucuya başvurmalı, arabulucuda anlaşma sağlanamazsa da dava açmalıdır.