Çocuk istismarı en önemli gündem maddesi olarak karşımızda. Hükümet, kamuoyu tepkisini dindirmek ve çözüm noktasında gerçekçi adımlar atmak yerine “idam, hadım, zina” gibi tartışmalarla kendi gündemini yasalaştırmak için komisyon çalışmalarına devam ederken, Aile Bakanı komisyon çalışmalarında “İngiltere örneğini” incelediklerini söyledi. Bakan Fatma Betül Sayan Kaya, çocuğa yönelik istismar suçlarında faile verilen cezalara ilişkin, "İngiltere'de 12 yaş altına, bazı ülkelerde 9 yaş altına ağır cezaların verildiğini görüyoruz. Türkiye'de biz de benzer bir uygulama için çalışıyoruz şu an" demişti. 

Türkiye’de hükümetin çocuk istismarında ceza arttırımı için getirmeye çalıştığı 12 yaş sınırı “çocuklarda rıza yaşı 12’ye indiriliyor, bu 18 yaşın altındaki her bireyi çocuk olarak değerlendirme ve ona uygun önlemler alma zorunluluğu getiren uluslararası sözleşmelere de Türkiye’nin kendi yasalarına da aykırı” eleştirileri ile karşılanmıştı. Üstelik, Türkiye’de etkili ve yetkin bir çocuk koruma sisteminin olmaması da, hükümetin esas gündeminin bu olmaması da önemli bir eleştiri noktası.

Aile Bakanının örnek gösterdiği İngiltere’de durum ne? Çocuk istismarı konusunda nasıl önlemler alınıyor? Yaş sınırı var mı?

İngiltere’de Aile İçi Şiddet Danışmanı olarak çalışan Banu Aydınoğlugil Ekmek ve Gül’e yazdı:

İNGİLTERE ÇOCUK İSTİSMARINA KARŞI NELER YAPIYOR?

İngiltere’deki hukuk düzeni, Türkiye hukuki düzeninden farklı olarak, durumların bağlamsallığına ve birtakım toplumsal esaslara dayanır. Çocuk hakları ve istismarı konusunda ise, var olan kanun ve düzenlemlerin yanında alınan cezai kararlar, çocuğa karşı herhangi bir istismar veya sömürü söz konusu olup olmadığına göre verilir. Ve bu kararlar çocuk yaşının 18 yaş olduğu esas alınarak verilir.

Birleşmiş Milletler’in Çocuk Hakları Sözleşmesine göre 18 yaşındaki her birey çocuk olarak tanımlanmaktadır. Birleşik Krallık’ta da bu sözleşme tasdik edilmiştir. Ancak Birleşik Krallık’taki bir dizi yasa farklı durumlar için bu yaş sınırını farklı biçimde değerlendirir. Bunlar, çocukların korunması ve kollanması, rıza yaşı; ve cezai sorumluluk yaşı gibi durumlardır. Bu düzenlemeler İngiltere toplumuna özgü durumlar göz önünde bulundurularak hazırlanmış olup temelde çocukların korunması ve kollanması konusunda çalışan tüm kurumların birlikte çalışması ile çocuğa yönelik cinsel istismarı gerçekleşmeden önleme öngörüsü ile işletilmektedir.

İNGİLTERE’DE 16 YAŞ-13 YAŞ AYRIMI:
HEDEF İSTİSMARI DEĞİL, ÇOCUKLARI KORUMAK!

Birleşik Krallık’ta cinsellikle ilgili rıza yaşı 16 olarak belirlenmiştir. Bu çerçevede belirlenmiş olan yaş sınırı çocukları korumak ve kollamak amacıyla konulmuştur. Bu yasa , karşılıklı olarak cinsel birlikteliğe rıza gösteren 16 yaşından küçüklerin kovuşturulması için değil, istismar veya sömürü söz konusu olduğu durumlarda kullanılmak üzere vardır.

Yasa, 13 yaş altındaki çocukların korunmasını sağlamak amacıyla, bu yaş altındaki çocukların cinsel birlikteliğe onay veremeyeceğini söylemektedir. Dolayısıyla 13 yaş altındaki çocuk ile herhangi bir cinsel münasebette bulunan kişiler 2003 Cinsel İstismar Yasası altında cezai işleme tabi tutulur.

Yasa aynı zamanda 16 ila 17 yaşlarındaki çocuklara ek koruma sağlamaktadır. Bu yaştaki çocukların; uygunsuz fotoğraflarını çekmek, göstermek veya dağıtmak; cinsel birliktelik için para ödemek veya 18 yaşın altındaki çocukların yakın bulup güvendiği kişilerce (örneğin öğretmenler, bakıcıları gibi) cinsel birlikteliğe ikna edilmesi suçtur.

İSTİSMARA KARŞI MÜCADELEDE ESAS OLAN CEZA DEĞİL!
Gerçeğin araştırılması, istismar gerçekleşmeden harekete geçmek, kapsamlı müdahale, her kurumun ortak çalışması…

* İngiltere’de yapılan araştırmalar çocuk istismarlarının yüzde 90’ının çocuğun tanıdığı bir kişi tarafından gerçekleştirildiğini gösteriyor.
* İstismara uğrayan her 3 çocuktan biri, istismarı saklıyor. Yani çocuk istismarında gerçek sayı bilinenin çok üstünde.
* Bu araştırmaların sonuçlarının Birleşik Krallık çocuk istismarı düzenlemelerine yansıması, ‘çocuk istismarında erken önlem alma’ (primary prevention) şeklinde oldu. Öncelikli atılan ilk adım ise çocuk istismarı konusundaki araştırmaların sayısının arttırılması oldu.
* Konunun kapsamının ve öneminin anlaşılması üzerine son dönemde çocuk istismarı ‘halk sağlığı’ (public health) olarak ele alınmaya başlandı. Bu da erken teşhis ve önlem yöntemlerinin tüm devlet kurumlarında ve çocuk hakları ile ilgili calışan dernek ve kurumlarda daha genişletilerek ele alınmasını sağladı.
* ‘Rıza’nın ne demek olduğu ile ilgili bilinçlendirme çalışmalarının ön şart olduğu kabul edildi. Bu öngörüyle okul eğitiminde düzenlemeler yapıldı, çocuklara ve öğretmenlere bu konuda kapsamlı eğitimler verildi. Bu eğitimlerde çocuklara bedenlerini istismardan nasıl koruyacaklarına dair ve böyle bir durumda bunu ilgili kişilerle nasıl paylaşmaları gerektiğine dair yapıcı egitimler verildi. Eğitimler halen okullarda devam ediyor.
* Yine geniş araştırmalara dayanarak, cocuk istismarına yatkın ya da pedofilik kişiliklerin varlığı kabul edilmiş ve bu kişilerin eyleme geçmeden başvurabilecekleri kurumlar sağlanmıştır. Bu da yine erken teşhis ve önlem anlamında atılan önemli bir adımdır.
* Bunların yanında Sosyal Hizmetler kurumu çok etkili ve geniş kapsamlı bir şekilde işliyor. Devlet cocuklardan sorumludur ve bireyler cocuk istismarından haberdar olduklarında hatta bundan süphe bile duysalar Sosyal Hizmetler’e haber vermekle yükümlüler. Kapsamlı bir hassasiyetle çalışan Sosyal Hizmetler Kurumu ev içinde çocuğun herhangi bir şiddete şahit olması durumunda bile çocuğun korunması ve kollanması için duruma dahil olur. Çocuk istismarı söz konusu olduğunda devlet Sosyal Hizmetler aracılığıyla söz konusu çocuğu aileden alarak kendi bakım yerinde korumaya alır.
* İngiltere’de kurumsal düzenlemelerin yanında esas olan bu konudaki toplumsal duyarlılık ve bilincin yüksek seviyede olması için çaba gösterilmesi. Bu açıdan konuyla ilgili çalısanlar ve kurumlarlar Sosyal Hizmetler ile etkili bir biçimde işbirliğinde bulunurlar.
* İngiltere’de cezai uygulama meselesinden önce çok daha temel olarak, çocuk istismarı gercekleşmeden yapılacak bu tip toplumsal görevler ve bilinçlendirme çalışmaları esas alınıyor. Yani İngiltere örneğinin alınacağı durumlarda bu esasların öncelikli olması, çok daha etkili bir biçimde çocuk istismarını engelleyecektir.