Ölümün olağanlaştığı, yoksulluk ve açlığın dalga dalga yayıldığı, en temel hakların ortadan kaldırıldığı, emeğin daha da ucuzladığı savaş dönemleri kadınlar için daha fazla şiddet, taciz ve tecavüz demektir aynı zamanda. Sözünün daha da değersizleşmesi, sesinin daha da kısılması, emeğinin daha görünmezleşmesi, kaygılarının ve korkularının daha da büyümesi demektir... Bu yüzden kadınlar, yüzyıllardır, savaşa karşı hep en ön safta mücadele ettiler.
Bütün dünyada savaş çığırtkanlığının yayıldığı, bölgemizde yıllardır devam eden savaşlarda büyük acıların yaşandığı, savaşa karşı her hareketin “vatan haini” damgası vurularak şiddetle bastırıldığı bugün, kadınların yakın tarihte verdikleri barış mücadelelerini hatırlayalım istedik. Gelin, dünyanın dört bir yanında savaşa karşı çıkan ve örgütlenen kadınların deneyimlerine bakalım, barış mücadelesi nerelerde, nasıl verildi, şimdi neler yapıyor bu kadınlar bir göz atalım...

FİLİSTİN / BARIŞ İÇİN KADIN KOALİSYONU

2000 yılında 2. İntifada’nın başlamasından altı hafta sonra, İsrail vatandaşı İsrailli ve Filistinli kadınlar tarafından kurulan bir örgüttür. Temel talepleri; işgalin bitmesi, kadınların barış görüşmelerine aktif katılımının sağlanması, 1967 sınırlarına geri dönülmesi, mülteci sorununun çözümünde İsrail’in sorumluluk alması, İsrail’in demilitarizasyonu, tüm İsrail vatandaşları için eşitlik.

Koalisyon, çeşitli gösteriler, kampanyalar ve eğitim seminerleri düzenliyor, üye örgütlerin çalışmalarını destekliyor, işgal altındaki topraklarde yaşayan Filistinli kadınlarla dayanışma sağlamaya çalışıyor.
Uluslararası düzeyde İsrail barış hareketinin sözcülüğünü yapan Koalisyon, dünya çapında 200 şehirde barış için çalışan örgütlerle işbirliği halinde. Barış eylemleri, dünya çapında destek buluyor.

Koalisyonun yaptığı etkili eylemlerden birkaçı şöyle;
- Savaşa Karşı Kadınlar: 2006 Temmuzunda başlayan ikinci Lübnan savaşı sırasında Hayfa ve diğer kentlerde her gün gösteriler düzenlediler, ulusal çapta eylemler örgütlediler, bildiriler yayınladılar.
- Gazze’deki Ablukayı Durdurun: 2006’nın Kasım ayında 17 İsrail örgütü ve dünya çapında 100’den fazla barış örgütü ile Gazze Şeridi’nin ekonomik ve askeri ablukasını protesto kampanyası yürütüldü. Bir ay süren bu kampanya süresince gösteriler yapıldı, konvoylar yapıldı, uluslararası bir imza kampanyası düzenlendi.
- 40 Yıllık İşgale Artık Dur Demenin Zamanı Geldi: 2007’nin Mayıs ve Haziran aylarında İsrail işgalinin 40. yılı dolayısıyla düzenlenen protestoların merkezinde yer aldı. Bunlardan biri 9 Haziran’da Tel Aviv’de gerçekleştirilen uluslararası ‘Bütün Dünya İsrail İşgali’ne Hayır Diyor’ etkinliğiydi.

İSRAİL / SİYAHLI KADINLAR (WOMEN IN BLACK)

Filistin’de İsrail işgaline karşı 1988 yılında ortaya çıkan bir harekettir. İsrailli kadınlar, İsrailli askerlerin Kutsal Topraklar’da işlemeye devam ettiği insan hakları suçlarına bir tepki olarak, cuma günleri Kudüs’ün merkezinde, çatışmada hayatlarını kaybedenlerin yasını tutmak üzere siyah giyinip nöbet tutmaya başlar. Kısa sürede, İsrail’in diğer bölgelerinde ve farklı ülkelerde, dayanışma amacıyla başlayan savaş karşıtı nöbetler yayılır. Zamanla bu yeni gruplar, farklı sosyal ve politik sorunları da ele almaya başlar.

Ortaya çıktığı ilk yıllarda Yugoslavya, Batı Avrupa ve ABD’ye yayılan bu hareket, bugün dünya genelinde oldukça güçlüdür. Avustralya, Avusturya, Azerbaycan, Belçika, Kanada, Danimarka, İngiltere, Fransa, Almanya, Hindistan, İsrail, İtalya, Japonya, Maldivler, Meksika, Hollanda, Kuzey İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, ABD ve Türkiye’den binlerce kadını kapsayan bir dayanışma ve iletişim ağına sahipler.
Siyahlı Kadınlar, 2001 yılında Birleşmiş Milletler’in Milenyum Barış Ödülü’nü aldı.

LİBERYA / KADIN BARIŞ HAREKETİ

Liberyalı kadınların oldukça kısıtlı olan vatandaşlık hakları, 2003’te başlattıkları Kadın Barış Hareketi’ni zafere ulaştırmalarını engellemedi. Farklı sınıflara ve dinlere mensup kadınlar bir araya gelerek, ülkedeki iç savaşın bitmesi için şiddet içermeyen eylemler örgütledi. Bu eylemler arasında kiliselerde, camilerde, şehir merkezlerinde toplanıp barış çağrıları yapmak da var, barış sağlanana kadar eşleriyle aynı yatağı paylaşmayı reddetmek de... Kadınlar yoğun uğraşlarının sonucunda tarafları masaya oturmaya ikna eder ve Liberya’daki barışın mimarı olurlar.
Sierra Leone ve Liberya arasında 14 yıl süren savaşın bilançosu tam bilenemese de 400 binden fazla kişinin öldüğü, 1 milyondan fazla kişinin göç etmek zorunda kaldığı, 30 binden fazla çocuğun savaştırılmış olduğu tahmin ediliyor.

SİERRA LEONE / MANO NEHRİ KADINLARI BARIŞ AĞI
Sierra Leone’deki savaş düşük teknolojili bir savaştı; çoğunlukla pala ve hafif silahlar kullanılmıştı yani. Sayısız tecavüz, işkence ve katliam vardı. En korkuncu da bunların çoğunun uyuşturucu etkisindeki çocuklar tarafından yapılmış olmasıydı.
Savaşa karşı oluşturulan Mano Nehri Kadınları Barış Ağı (The Mano River Women’s Peace Network, Marwopnet) adlı örgüt, üç komşu ülkenin (Liberya, Gine ve Sierra Leone) kadınlarını içeriyordu.
Kadınlar, oluşturdukları delegasyonlar aracılığıyla başkentler arası görüşmeler yapıyordu. Barış müzakereleri için uzun uğraşlar veren kadınlar, savaş bittiğinde de tekrar bir savaşın patlak vermemesi için mücadelelerine devam etti.

SENEGAL / KASSUMAY RADYOSU

Senegal’in Casamance bölgesinde ayrılıkçılar ve ordu arasındaki çatışma yaklaşık otuz yıldır devam ediyordu. ‘Casamance’nin Barışı ve Kalkınması için Kadınlar’ adlı insiyatif, 2004 yılında Kassumay Radyosu’nu kurdu. Tamamen kadınlar tarafından yönetilen radyo, farklı etnik gruplar arasındaki iletişimin geliştirilmesi amacı doğrultusunda, 17 farklı yerel dilde yayın yapıyor.

BOSNA HERSEK / MEDİCA KADIN TERAPİ MERKEZİ

Bosna savaşı sırasında tecavüz, ölüm ve yağma gibi saldırılar yaşamış kadın ve çocuklara destek vermek üzere Bosnalı Müslüman, Sırp ve Hırvat kadınlar tarafından kurulmuş, savaştaki kadın hakikatlerinin bir bölümünün tanığı bir merkezdir. Zenitsa şehrinde kurulu bu merkez, kadınların birbirine benzeyen gerçeklerini öne çıkararak bir dayanışma geliştirdi.

İRLANDA / KADIN DESTEK AĞI

İrlanda iç savaşında ortaya çıkan Kadın Destek Ağı, Belfast işçi sınıfından kadınların bir hareketidir. Kadın toplum merkezleri aracılığıyla, Katolik ve Protestan cemaatler içindeki kadınların yaşadıkları ortak sorunları ve deneyimleri öne çıkararak, barış için birlik oluşturulmasında önemli bir rol oynamıştır.

KOLOMBİYA / GÜZEL ROTA (LA RUTA PACIFICA)

Kolombiya’da, devletin silahlı güçleri ve paramiliter gruplar ile gerillalar arasında çok uzun süredir devam eden bir savaş sürüyor. Kadınlar, 90’larda Kolombiya’da ilk kez örgütlenmeye başladıklarında, bu, hiç bitmeyen savaşın ‘gündelik hayata’ olan etkilerinden ötürüydü. Kolombiyalı kadınların uluslararası alanda tanınan en büyük barış örgütü, La Ruta Pacifica’dır (Çatışmaların Siyasal Müzakeresi İçin Kadınların Barışçıl Yolu). Medellin’de bir ofisle birlikte ülkenin sekiz bölgesinde 300’den fazla yerel kadın grubunun ittifakıyla oluşuyor. Kendilerini açıkça pasifist, feminist ve anti militer olarak tanımlıyorlar. Bir kitle hareketi örgütlemeye çalışan kadınlar savaştaki bütün taraflara şöyle sesleniyor; “Yetti artık, siyasal amacınız ne olursa olsun, yaptığınız gündelik hayatı tahrip ediyor.”

AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ / WILPF (KADINLARIN ULUSLARARASI BARIŞ VE ÖZGÜRLÜK BİRLİĞİ) VE WSP (BARIŞ İÇİN KADINLAR GREVİ)
ABD’de Vietnam işgali boyunca, ciddi bir barış hareketi yürüten iki kadın derneğinden biri WILPF ve diğeri 1961 yılında kurulan WSP oldu. Kitle eylemleri düzenlediler, imza topladılar, ilanlar bastırdılar, konferanslar örgütlediler, Kongre’ye baskı yapmak, barış yanlısı adayları ve Vicdani Retçiler’i desteklemek gibi yollara başvurdular.
WILPF, Amerikalı askerlerin Vietnam’dan geri çekilmesini ve “onurlu bir barış” sağlanmasını talep ediyordu. 1965 ve 1966 yılları arasında çeşitli ülkelerde savaş karşıtı uluslararası gösteriler düzenledi. ABD’de 15-16 Ekim Vietnam İş Bırakma eylemlerini düzenleyen koalisyon içinde yer aldı. Şubat 1967’de, “Artan Şiddet Dalgasına Kadınların Tepkisi” adıyla düzenlediği konferansta, savaşta uygulanan şiddetle kadınlara uygulanan şiddet arasında ilişki kuran bir söylem geliştirdi. Yerel, eyalet ve ülke çapında barış yanlısı adayları destekleyip, savaş yanlılarına karşı kampanyalar düzenleyen WILPF’li kadınlar, 8 Mart 1971’de Beyaz Saray önünde eylem yaptılar. Başkan Nixon’a, savaşı sonlandırmasını isteyen 8 bin el yapımı kart ve siyah çerçeve içine alınmış “Her gün 300 Vietnamlının ölümüne ağlıyoruz” başlıklı broşürler gönderdiler.
WSP de benzer eylemler örgütlemenin yanı sıra, 1965’te Güney Vietnamlı NLF ve komünist Kuzey Vietnam’dan kadın delegelerle gerçekleştirdiği toplantı sonunda, ABD’nin Vietnam’daki askeri müdahalesine karşı ortak bir bildiri imzaladı.

CODEPINK

2002 yılında Amerika’nın Irak’a saldırısını engellemek ve sorumlularından hesap sormak amacıyla Amerikalı kadınlar tarafından kurulan CODEPINK, kendisini bir barış ve sosyal adalet hareketi olarak tanımlıyor. Asıl olarak Amerikan devletinin saldırgan ve militarist zihniyetine karşı mücadele ediyor. Ödenen vergilerin orduya değil, sağlık, eğitim ve çevre gibi alanlara kaydırılmasını talep ediyor.

DOĞU ASYA / PORTO RİKO / GÜNEY KORE / FİLİPİNLER / ABD
MİLİTARİZME KARŞI KADINLAR AĞI

“Militarizm ve şiddet tarafından etkilenmiş farklı kadınlar arasında dayanışma ve iyileşme sürecini geliştirmek” isteyen bu örgüt, uluslararası bir dayanışma ağı yarattı. Kadınlar, toplumsal cinsiyet ilişkileri ve savaş arasındaki ilişkiyi ortaya koymaya çalıştı. Militarizmin cinsel tacizi ve insan ticaretini artırdığını, savaşların hem toplumlara, kadın ve çocuklara hem de çevre kirliliği nedeniyle sağlığa etkisini anlatma çabası edindi.

IRAK / KADIN LİDERLİK ENSTİTÜSÜ

2005 yılında Irak’ta bir grup kadın hakları aktivisti tarafından kuruldu ve kadın hareketi için önde gelen seslerden biri haline geldi. Kadın Liderlik Enstitüsü (WLI) özellikle kadınların barışın inşasında oynadığı rol ile ilgili konuları gündeme getirmeye ve savaşın kadınlara olan etkisini ve çatışmaların çözümü konusundaki rolünü ele alan 1325 sayılı BM Güvenlik Konseyi Kararı konusunda farkındalık yaratmaya odaklanmıştı.